Hoe leer je een kind verantwoordelijkheid nemen?

Een belangrijk deel van het opvoeden van je kind is hem verantwoordelijkheid leren nemen. Het helpt je kind om zich vrij te voelen en zichzelf te zijn. Maar hoe leer je je kind verantwoordelijkheid nemen?

Pas je verwachtingen aan

Je kind verantwoordelijkheid leren nemen, begint al als hij een peuter is. Denk bijvoorbeeld aan het opruimen van zijn speelgoed voordat hij naar bed gaat of dat hij zijn schoenen uittrekt als hij thuiskomt en zijn jas aan de kapstok ophangt. Als ouder ben je misschien geneigd om snel kritiek te geven als je kind niet meteen doet wat je vraagt. Je raakt geïrriteerd, omdat hij zijn jas niet heeft opgehangen, terwijl hij dit wel had moeten doen.

Om dit te voorkomen, is het belangrijk om je verwachtingen aan te passen. Misschien is het net te veel van het goede om je kind én zijn schoenen uit te laten trekken én zijn jas aan de kapstok te laten ophangen. Leer hem eerst het één en dan het ander. Vervolgens kun je hem beide taken laten uitvoeren.

Lees meer: Dit zijn geschikte huishoudelijke klusjes per leeftijd

Goede en duidelijke uitleg

Voor jou is het vanzelfsprekend om bepaalde taken uit te voeren, maar je kind moet alles nog leren. Wees daarom duidelijk en leg hem of haar uit wat je wil. Geef je kind ook de ruimte om zelf uit te zoeken hoe hij iets het beste kan aanpakken. Een voorbeeld: als je kind met iets anders wil spelen, moet hij eerst zijn speelgoed terug in de bak doen. Je laat hem op die manier weten dat hij eerst zijn speelgoed moet opruimen als hij klaar is. Hoe en wanneer hij dit doet, is aan hem.

Tip: zo leer je je kind zijn kamer (beter) opruimen.

Help je kind

Als je kind al een paar keer zijn jas aan de kapstok heeft gehangen, wil dit niet zeggen dat hij dit elke dag even goed zal uitvoeren. De ene dag zit je kind lekkerder in zijn vel dan de andere dag. Misschien vraagt hij je opeens om hulp. Denk dan niet meteen dat hij dat doet, omdat hij er geen zin in heeft. Het kan een oprechte vraag van hem zijn. Help hem alleen als je ook echt kunt helpen. Als jij ondertussen een luier aan het verschonen bent of aan het koken bent, moet je hem uitleggen dat hij even op zijn beurt moet wachten.

De balans

Stapsgewijs leer je je kind om steeds meer verantwoordelijkheid te nemen. Er zijn drie punten waar je een balans tussen moet vinden:

1. Dingen die je kind zelf kan
2. Oefenen en experimenteren
3. Dingen die jij als ouder beslist

Een voorbeeld: Je kind is vier jaar en kan zichzelf in de woonkamer of tuin vermaken als jij met een ander klusje bezig bent (stap 1). Er belt een buurjongen aan die met je kind wil buitenspelen. Dat is voor jullie allebei een oefening en experiment (stap 2). Kun jij je kind nog zien als hij buiten aan het spelen is? Je kunt met je kind afspreken (stap 3) dat je kind alleen voor het huis mag spelen en alleen op de stoep. Als je kind vaker buitenspeelt, kun je hem op een gegeven moment meer loslaten en mag hij bijvoorbeeld ook naar dat ene speeltuintje op de hoek.

Lees meer: Waarom buitenspelen belangrijk is

Geef je kind de kans om te leren

Probeer je kind niet te streng te straffen als hij zich niet aan de regels houdt. Het heeft meer zin om je kind te leren hoe hij het de volgende keer beter kan doen. Om je kind iets te leren, kun je gebruikmaken van ‘korte-termijn-consequenties’ in plaats van strenge straffen. Mag je kind normaal gesproken voor of na het eten een half uurtje op de tablet? Maak je punt duidelijk door de tablet die avond weg te leggen. Dat is effectiever dan je kind te voor straf een uur eerder naar bed te sturen.

Als je kind het gevoel heeft dat hij te streng wordt gestraft, gaat hij nadenken hoe gemeen jij tegen hem was en niet over de fout die hij heeft gemaakt. Leer je kind om de verantwoordelijkheid voor zijn fouten te nemen: laat hem de waarheid vertellen en confronteer hem met logische consequenties. En belangrijk: leer je kind dat het oké is om fouten te maken. De volgende keer doet hij het beter.

Lees meer: Straffen van je kind, wat werkt wel en niet?

Niet te veel verantwoordelijkheid

Ieder kind is verschillend. Zo is de één al veel zelfstandiger dan de ander. Bedenk goed wat jouw kind wel en niet aankan. Als je je kind te veel verantwoordelijkheid geeft, kan hij het gevoel krijgen dat er een enorme druk op zijn schouders ligt. Het is ook niet erg als je kind fouten maakt, want daar leert hij van. Vraag waar het mis ging of leg uit hoe hij dat beter had kunnen aanpakken. Moedig je kind aan om het de volgende keer beter te doen en zeg dat het hem dan zeker gaat lukken.

Geef het goede voorbeeld

Jij bent voor je kind een voorbeeld, een rolmodel. Als je wil dat je kind meer verantwoordelijkheid neemt, ga daar dan zelf ook goed mee om. Heb je afval in je hand, maar zie je geen prullenbak in de buurt? Gooi het dan niet op de grond, maar hou het net zo lang vast tot je wel een prullenbak vindt. Hetzelfde geldt voor eten en drinken dat over is. Vind je het echt nodig om dat meteen weg te gooien? Of kun je het nog in de koelkast bewaren voor later?

Als je je kind wil leren dat groente en fruit niet in de supermarkt groeien, kun je bijvoorbeeld zelf een moestuintje beginnen. Laat je kind je helpen met het zaaien of het geven van water. Hoe leuk is het als uiteindelijk die ene komkommer op zijn bord ligt waar hij zelf voor heeft gezorgd?

Steeds meer verantwoordelijkheid

Hoe ouder je kind is, hoe meer verantwoordelijkheid hij kan dragen. Dit betekent dat het steeds belangrijker wordt dat hij zijn taken wel eerst afmaakt. Het heeft geen zin om een taak van je kind over te nemen, omdat hij er geen zin in heeft of geen tijd voor maakt. Zo leert hij nooit dat hij zelf verantwoordelijk is. Het is wel belangrijk dat je hem begeleidt. Als je dat volhoudt, kun je daarna steeds meer loslaten en aan je kind overlaten. Laat je kind weten dat je hem vertrouwt en dat hij het kan.

Gesponsord

Baby- en kinderkleding shops

Tips

Als je kind al langer op de basisschool zit en misschien binnenkort wel naar de middelbare school gaat, wordt hij zelfbewuster, krijgt hij een eigen mening en eist hij meer zelfstandigheid op. Dat kan tot botsingen leiden, maar dat is ook logisch. Voor jou als ouder kan het lastig zijn wat je wel of niet toestaat. Je kind wil steeds minder bemoeienis, maar weet soms niet welke beslissing hij moet nemen.

1. Regels
Blijf jij als ouder continu alles voor je kind regelen of laat je je kind juist snel vrij? Probeer daar een middenweg in te vinden. Kinderen hebben nu eenmaal regels nodig. Denk bijvoorbeeld aan hoe laat ze thuis moeten zijn, wanneer het bedtijd is en wanneer de tablet of tv uit moet. Die regels bakenen de grenzen af waarbinnen je kind zijn eigen weg kan gaan.

Lees meer: Grenzen stellen: hoe zorg je dat je kind zich aan de regels houdt?

2. Zelfstandig beslissen
Hoe ouder je kind is, hoe meer verantwoordelijkheid hij krijgt. Als je kind op de basisschool zit, breng je hem waarschijnlijk tot en met de onderbouw elke dag zelf weg. Als hij in de bovenbouw zit, kan hij zelf naar school fietsen, eventueel met zijn broer, zus of een vriendje. Ook kun je je kind zakgeld geven. Zo leert hij met geld omgaan, wat de waarde is en hoe lang hij erover doet om voor iets te sparen voordat hij het uitgeeft.

3. Eigen mening ontwikkelen
Het ene kind heeft van jongs af aan al een duidelijke eigen wil en de ander houdt zich wat meer op de achtergrond. Hoe ouder je kind is, hoe meer hij zijn eigen mening zal ontwikkelen en niet meer alles klakkeloos van jou overneemt. Bied je kind een luisterend oor en geef niet meteen jouw mening. Luister naar hem en vertel eventueel hoe hij iets anders kan aanpakken of juist dat hij het goed heeft gedaan.

Tips: zo ontwikkelt je kind een positief zelfbeeld