Jokkebrok thuis? Waarom je kind mag liegen (en wat normaal is)

Vertelt jouw kind veel leugentjes? Maak je geen zorgen. Dat is niet alleen heel normaal, het is zelfs een goed teken als je kind jokt. En wel hierom.

Het is eerder grappig dan zorgelijk als je peuter met een mond onder de chocolade volhoudt dat hij niet gesnoept heeft van de chocopasta. Of moet je toch boos worden over zo’n leugentje? Maak je geen zorgen: alle jonge kinderen liegen. Zeker tot een jaar of acht is het heel normaal als je zoon of dochter niet altijd de waarheid vertelt. Zo werd er eens een experiment gedaan waarbij kinderen tussen de drie en zeven jaar gevraagd werd om níet naar het speeltje achter hen te kijken. Bijna allemaal keken ze toch en jokten ze daar vervolgens over (zeker de oudste kinderen).

Goed teken om te liegen

Tussen de twee en vier jaar oud vertellen kinderen vaak hun eerste leugentje. Vanuit de ontwikkelingspsychologie hoef je je hier absoluut niet druk over te maken. Sterker nog, het is een goed teken als je peuter met droge ogen beweert dat het van papa wel mocht. Het betekent dat je kind zich bewust wordt van de gedachten en gevoelens van anderen en dat is een belangrijke les. Die kennis stelt je kind ook in staat om empathie te voelen en samen te werken. Sommige deskundigen zeggen zelfs dat het een teken van intelligentie is als een jong kind goed kan liegen: hoe hoger het IQ, hoe groter de kans dat een kind veel liegt.

Wij liegen de hele dag door

Misschien ben je bang dat je iets fout doet als je kind veel liegt, maar dat is niet zo. Niet alleen omdat kinderen nou eenmaal liegen, maar ook omdat wij volwassenen net zo goed de waarheid niet vertellen. Volgens deskundigen liegen we de hele dag door om alles een beetje harmonieus te laten verlopen. Vaak hebben we goede intenties met onze leugens, namelijk dat we iemand niet willen kwetsen. Ook ouders gebruiken continu leugentjes om bestwil. We leren het onze kinderen zelfs, als je kleuter roept: ‘Wat een lelijke jurk heb jij aan!’ tegen een klasgenootje, zal menig ouder zijn kind corrigeren.

Wat is normaal?

2-5 jaar oud

Kinderen tussen de twee en vijf jaar oud hebben een grote fantasie. Peuters en kleuters leven in een magische wereld. Als je je driejarige van het kinderdagverblijf ophaalt en naar zijn dag vraagt, heb je grote kans dat hij allemaal belevenissen en avonturen vertelt die niets te maken hebben met wat je peuter écht heeft meegemaakt. Dat is eerder fantaseren dan liegen. Ze hebben ook vaak een fantasievriendje. Leugentjes om bestwil zijn een peuter ook niet vreemd. Denk aan: ‘Nee hoor, ik heb niet gepoept’ omdat ze er niet van houden verschoond te worden. Liegen is vaak heel onschuldig.

5-7 jaar oud

Kinderen tussen de vijf en zeven weten wel wat waar is en wat niet, maar zien het belang ervan nog niet in. Pedagoog Bas Levering noemt het liegen in deze leeftijdscategorie eerder ‘jokken’. In NRC vertelt hij: ‘De meeste kinderen tot zeven jaar kunnen ook nog geen geheim bewaren. Je hoeft ze maar een zetje te geven of ze slaan al door. In die periode moeten ouders een beetje coulant omgaan met leugens. Ouders hoeven er niet boos om te worden, maar moeten hun kinderen er wel op aanspreken als ze de waarheid niet zeggen.’ Zo stimuleer je eerlijkheid bij kinderen.

Wat je als ouder kunt en moet doen bij een jokkend kind?

Straf niet (of niet heel streng). Onderzoek wijst uit dat kinderen op een school met harde straffen vaker liegen dan leerlingen die minder streng gestraft worden. Ook kinderen uit gezinnen met strenge regels jokken meer dan kinderen met ouders die vooral veel in gesprek gaan met hun kinderen en naar ze luisteren. Je kind biecht eerder iets op als hij niet bang is voor straf. Werkt straffen en belonen?
Praat met je kind. Leg uit waarom het goed is om eerlijk te zijn. Geef complimenten als hij de waarheid vertelt.
Ga na of het echt een leugen is. Hele jonge kinderen liegen niet zozeer, die halen gewoon door elkaar wat echt is en wat niet. Oudere kinderen kunnen zich zaken anders herinneren dan jij. Vaak is een leugen niet opzettelijk.

Meer tips? 5x zo ga je om met een jokkebrok.

Bron: Theconversation, NRC – beeld: Shutterstock