97% van de ouders is onzeker over de opvoeding (en nee, dat is niet erg)

Maar 3 procent van de ouders voelt zich echt zeker in de opvoeding. Dat bleek uit ons jubileumonderzoek. Journalist Gabrielle Koster is ook vaak onzeker over haar opvoedskills en vraagt zich af hoe dat komt én wat eraan te doen is.

Lees ook: De resultaten van ons jubileumonderzoek, kort samengevat

Beschermdrang

‘O, hij mag nog geen water,’ zeg ik tegen mijn schoonmoeder als ze mijn zoon van drie maanden een slokje wil geven. Als ie een half jaar is, geeft ze hem een rijstwafel. ‘Liever niet te veel rijst ook, daar zit arseen in, het Voedingscentrum raadt het af bij kleine kinderen,’ antwoord ik.

Inmiddels is mijn zoontje zestien maanden, en zeg ik regelmatig dat hij eigenlijk nog geen zout mag eten. Ik voel me een zeur, maar voel ook een soort beschermdrang. ‘Die dingen wisten we vroeger niet hoor,’ zegt mijn schoonmoeder. Ze is een fantastische oma, als we bij haar op bezoek zijn, verzorgt ze mijn zoon alsof het de hare is. En tegen haar zeggen dat dingen die zij vroeger deed, tegenwoordig niet altijd meer een fantastisch idee zijn, voelt vooral ook heel gek.

Lees ook: Waarom oma’s zo ontzettend dol zijn op hun kleinkind

Perfecte plaatje

Vroeger had je het consultatiebureau en misschien één boek in de kast met wat tips. Je had de buurvrouw, mede-moeders en tantes voor tips. Tegenwoordig zijn er websites met informatie en een triljoen socialemedia-accounts die je niet alleen vertellen wat je wel en niet moet doen, je hebt ook nog eens de perfecte plaatjes die amper na te streven zijn.

En dan zijn er nog de tweehonderdduizend-als-het-er-niet-meer-zijn boeken, opvoed-apps, curves, schema’s, opvoedingscoaches, experts en deskundigen. Tel daarbij op alle verwachtingen van onze maatschappij, en daarmee van onszelf (we willen het graag allemaal heel goed doen qua werk, opvoeden, sociaal leven en zo meer) en het is niet zo vreemd dat er uit recent onderzoek van Ouders van Nu en onderzoeksbureau Choice onder (aanstaande) ouders blijkt dat maar een heel klein percentage, 3 procent, ouders zich echt zeker voelt in het ouderschap.

De een zegt dit

Ook ik ben onzeker als moeder. Doe ik het wel goed? is een vraag die ik mezelf wekelijks stel. Doe ik er goed aan om mijn kind naar het kinderdagverblijf te brengen? Geef ik hem genoeg gevarieerd eten? Moet ik hem meer motiveren om zelf te spelen? Praat ik op de juiste manier tegen hem? Geef ik hem voldoende grenzen? Zeg ik te weinig ‘nee’?

En het grappige (alhoewel, grappig) hiervan is dat iedereen daar een andere mening over lijkt te hebben. Een van de boeken die ik in de kast heb liggen, pleit voor harde grenzen naar kinderen en dus vaak het woord ‘nee’. Een pedagogisch expert op sociale media vertelt me juist dat een kind al gemiddeld 432 keer per dag het woord ‘nee’ hoort, en dat dat een negatief effect kan hebben op het stemmetje in hun hoofd, en het dus beter is om positieve woorden te gebruiken.

Lees ook: 25x ‘nee’ zeggen, zonder het te zeggen

Vergelijkingsmateriaal

Verwarrend allemaal. En dan heb ik het nog niet eens gehad over alle groeicurves en ontwikkelingen waar je kind aan moet voldoen. Ik ken bijna geen ouder zonder sprongetjes-app op zijn telefoon. Iets waar Jesse (32, designer en vader) behoorlijk onzeker van werd. ‘In het begin vond ik het heel leuk om te zien door welke ontwikkeling mijn kind ging, maar toen ik de set bijbehorende vaardigheden keer op keer zag, werd ik helemaal onzeker. Mijn zoon kon dat allemaal nog helemaal niet, deed ik iets fout als vader?’

‘Ik heb de app inmiddels verwijderd, maar eigenlijk merk ik dat ik continu in een staat van onzekerheid leef als het aankomt op ouderschap. Er zijn zo veel dingen die ik nog niet weet: Hoe bouw je de fles af? Reageer ik op elk huiltje? Dat soort vraagstukken. Sociale media helpen daar absoluut niet bij, daar krijg je continu vergelijkingsmateriaal voorgeschoteld. Wat er vervolgens voor zorgt dat ik soms ga twijfelen aan mijzelf als vader.’

Die continue stroom aan vergelijkingsmateriaal is iets wat Marieke (31, communicatieadviseur en moeder) herkent: ‘Ik leg de lat hoog voor mezelf, en op sociale media zie je voornamelijk de ‘perfecte’ ouder. Soms lijkt het alsof dat de standaard is, terwijl ik diep vanbinnen heus wel weet dat veel uiteraard maar een momentopname is.’

Overal vraagtekens

Ook de wetenschap¹ bevestigt die twijfels bij ouders: opvoedonzekerheid bij westerse ouders zou zijn toegenomen. Ook pedagoog Hanne Wils Kidd komt veel onzekerheid tegen bij ouders in haar praktijk, met name bij jonge ouders. Waar komt dat toch vandaan? ‘Onze toegang tot informatie is enorm toegenomen. We weten nu simpelweg veel meer over de ontwikkeling van kinderen. Dat die kennis beschikbaar is, is mooi, maar het werkt onzekerheid in de hand. Er zijn veel visies die naast elkaar leven, en dan is het niet vreemd dat ouders zich afvragen: wie moet ik nu geloven?

Daarbij is het zo dat er vroeger veel kennis van generatie op generatie werd doorgegeven, en dat was het dan ook. Door die toegenomen stroom aan informatie gaan ouders op zoek naar hun eigen waarheid, maar in die zoektocht kan ook onzekerheid ontstaan. Er worden overal vraagtekens bijgeplaatst.’

Lees ook: Zo ga je om met kritiek op de opvoeding

Nooit fout

Over vraagtekens gesproken. Zelf zit ik, op aanraden van menig ouder op sociale media, midden in het boek Jagen, verzamelen, opvoeden van de Amerikaanse wetenschapsjournalist Michaeleen Doucleff. Ik had het boek meegenomen naar de speeltuin, om eindelijk weer even een stukje te kunnen lezen. Met een schuin oog op mijn kind lees ik dat de schrijver pleit voor het stoppen met ‘kinderactiviteiten’. Haar advies? Laat je kind onderdeel worden van het ‘team’ thuis en haal plezier uit huishoudelijke taken samen. Niet meer naar de speeltuin, niet meer je vakantie plannen rondom kinderactiviteiten, niks van dat.

Ik kijk op en zie dat mijn kind geniet. Ik laat hem thuis heus ‘helpen’, maar de twinkeling in zijn ogen die hij krijgt van de speeltuin, is toch anders dan bij het zien van de stofzuiger. Al is hij groot fan, daar niet van. Bovendien heb ik zelf prachtige herinneringen aan zomers die ik doorbracht als kind in de ‘grote’ speeltuin vlakbij mijn ouderlijk huis. Mijn hemel, doe ik het nu alweer fout? Had ik mijn kind nooit mee moeten nemen naar de speeltuin? Of is het aan mij om míjn waarheid te zoeken, ook in deze theorie? Hop, daar heb je ’m weer.

Marielle Balledux, expert Opgroeien en Opvoeden van het Nederlands Jeugdinstituut, stelt me direct gerust: ‘Onthoud dat je het eigenlijk nooit fout doet. Er zullen altijd dingen zijn waarvan je later denkt: dit had ik beter anders kunnen doen. Dat hoort nu eenmaal bij het leven en dat betekent niet dat je dingen fout hebt gedaan. Ik zie in de praktijk maar weinig ouders die het echt fout doen. En schuldgevoelens maken het ouderschap alleen maar nog zwaarder.’

Je moet het léren

Doodnormaal dus, die onzekerheid, vindt Balledux. Maar dat neemt niet weg dat het soms heel vervelend kan zijn om die onzekerheid te ervaren en je je alleen voelt in het ouderschap. Dat gevoel van eenzaamheid is iets dat Cindy (29, fotograaf en moeder) herkent: ‘Ik loop er regelmatig tegenaan dat ik zo weinig vangnet om me heen heb. Daarnaast voel ik me soms zo verloren omdat het niet lukt om alles te doen wat ik graag zou willen en wat van de buitenwereld zou moeten. Helemaal als ik andere ouders wel alles zie doen.’

‘Het voelt soms alsof we het helemaal alleen moeten doen. En dat lijken al die andere ouders prima te kunnen. Dan denk ik weleens: waarom kunnen wij het nou niet?’ Nou, de meesten kunnen dat niet, onzeker zijn hóórt er dus ook bij. ‘Een kind op de wereld zetten, is niet zomaar iets,’ vertelt Balledux. ‘Als je wilt gaan autorijden, krijg je les en ga je voorzichtig oefenen. Dat doen we niet met het ouderschap. Elke keer kom je voor keuzes te staan die je nog niet eerder hebt gemaakt, en daar komt onzekerheid bij kijken.’

‘Daarbij leven we in een tijd waarin steeds meer kennis beschikbaar is en zijn er adviezen die veranderen. Wat je oma te horen kreeg over opvoeden, is alweer heel anders dan wat je als ouder nu te horen krijgt.’ Al die nieuwe informatie geeft je niet alleen meer keuzes, wat voordelen heeft, maar maakt je dus wellicht ook meer onzeker. Om dat te temperen zou wellicht ‘een village’ om je heen helpen.

We maken een kringetje

‘Zo nu en dan mis ik zo’n village,’ geeft Jesse aan. Hij bedoelt het gezegde ‘it takes a village to raise a child’, dat van origine uit Afrika komt en zich richt op het samen opvoeden van kinderen. Doordat onze maatschappij steeds individualistischer is geworden, zijn onze ‘villages’ vaak verdwenen. Jammer, want ouders die zich emotioneel gesteund voelen, ervaren een grotere mate van zelfvertrouwen, hebben een groter gevoel van eigen effectiviteit in het ouderschap en hebben een ontspannenere houding in de opvoeding, zo blijkt uit onderzoek.

Al is Balledux van mening dat we dat vangnet niet per definitie moeten zoeken bij grootouders of ouders. ‘Omdat er steeds meer wetenschappelijk onderzoek wordt gedaan naar opvoeden, zijn de tips van je ouders of grootouders niet per se meer ideaal. ‘Die village anno 2022 zit ’m meer in de mensen uit de buurt, de ouders op het schoolplein of je kerkelijke omgeving.’

Lees ook: 16x waarom je beter nú kunt opgroeien dan toen jij werd geboren

Vind je online village

Al kan het ook online zijn. Jesse: ‘Ik merk dat ik door gesprekken te voeren met vaders die dicht bij me staan, me minder onzeker voel. Zij gaan door dezelfde dingen, of herkennen zich in wat ik zeg. En hebben fijne tips. Daarom heb ik nu, afgekeken bij mijn vrouw, een WhatsAppgroepje aangemaakt met jonge vaders uit mijn omgeving. Dingen met hen kunnen delen helpt al enorm.’ Een goed idee, vindt Balledux. ‘Dingen delen met een buur, een ouder op het schoolplein, of in een WhatsAppgroep kan voor herkenning en daarmee ontspanning zorgen. En die ontspanning is uitermate belangrijk in het ouderschap.’

Mocht je weinig ouders in je directe omgeving hebben, dan heeft Hanne Wils Kidd daar iets op bedacht: ‘Bedenk eerst welke manier van opvoeden goed voelt voor jou en ga dan via hashtags of termen op zoek naar Facebookgroepen of Instagram-accounts die bepaalde visies delen of vraagstukken behandelen die aansluiten bij jouw gevoel. Je online village, zeg maar.’

Blijven nadenken

Ik ben maar wat dankbaar dat mijn schoonmoeder er is. Net als mijn eigen moeder. Ook al wonen ze niet om de hoek, het voelt alsof ze altijd voor me klaarstaan, nog een tandje extra sinds ik moeder ben geworden. Daarbij verzekeren ze me regelmatig –  als ik weer in alle staten aan de telefoon hang –  dat ik het goed doe, als moeder. Misschien kan ik wat vaker met mijn twijfels en vragen bij ze aankloppen.

Aan de andere kant mag die onzekerheid er ook gewoon zijn. Het is een teken van goed ouderschap, zegt neuropsycholoog Inge de Vlieger. ‘Juist omdat je onzekerheid ervaart, blijf je nadenken over de dingen die je doet en creëer je ruimte voor verbetering.’ Ha! En dat is altijd goed.

1 Abetz, J., Moore, J. (2018), Blanco Castro, V. D. C., Pérez Huenteo, C. A., & Cova Solar, F. M. (2020), Le, B. M., & Impett, E. A. (2019)

2 Baartman, 2009; Bartelink & Verheijden, 2015

Dit artikel is eerder verschenen in Ouders van Nu Magazine – Tekst: Gabrielle Koster, Beeld: GettyImages, ter illustratie, niet de auteur

Artikelen van Ouders van Nu ontvangen in je mailbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief.