Lesbisch ouderschap

Als je als lesbisch stel een kinderwens hebt, is er van alles waar je over na moet denken. Wie wordt de zaaddonor, wat is zijn eventuele rol en hoe zorg je dat allebei de moeders ook juridisch gezien de ouders worden? Alles over lesbisch ouderschap.

In samenwerking met expert

Kim Smienk

Specialist familierecht & familiemediator

Lesbisch ouderschap

De vader en moeder die aan een kind hun DNA meegeven, worden aangemerkt als de biologische ouders. De juridische ouders zijn de wettelijk ouders van het kind. Zij hoeven niet biologisch verwant te zijn aan het kind, dit is bijvoorbeeld zo bij een geadopteerd kind.

Er zijn voor lesbische vrouwen die met hun partner een kind willen krijgen vier mogelijkheden om juridisch ouder te worden:

• Je baart zelf een kind
• Je wordt de meemoeder van het kind dat je partner baart en jullie zijn getrouwd of hebben een geregistreerd partnerschap
• Je partner baart een kind dat jij erkent
• Je partner baart een kind dat jij adopteert

Een kind heeft maximaal twee juridische ouders. Dit geldt ook voor het ouderlijk gezag. De vrouw uit wie een kind wordt geboren, is automatisch de juridische moeder van het kind en zij heeft automatisch het ouderlijk gezag. Voor de vader ligt dat echter iets gecompliceerder, net als voor lesbische partners. Zij zijn niet vanzelfsprekend de juridische ouder en gezaghebbende ouder van het kind.

Ouderlijk gezag en juridisch ouderschap

Het is dus belangrijk om tijdig na te denken over het ouderlijk gezag en het juridisch ouderschap als je als lesbisch of homostel een kinderwens hebt. Maar waarom eigenlijk? Dit zit zo: als juridische ouder heb je een familierechtelijke betrekking met het kind. Simpel gezegd: voed je een kind op, maar is het juridisch gezien niet jouw kind, dan kan het kind niet van je erven, je achternaam dragen of jouw nationaliteit krijgen.

Ouderlijk gezag betekent dat je de volledige beslissingsbevoegdheid over een kind hebt en verantwoordelijk bent voor de verzorging en opvoeding tot hij 18 jaar is. Daarbij hoort ook een financiële onderhoudsplicht tot het kind 21 is.

Wet Lesbisch Ouderschap

De wet Lesbisch Ouderschap is op 1 april 2014 in werking getreden. Deze wet maakt het voor vrouwen mogelijk het kind dat haar partner draagt te erkennen of adopteren. Ben je geregistreerd partner of getrouwd, en is de zwangerschap tot stand gekomen met behulp van onbekend donorzaad? Dan kan de meemoeder met een certificaat van de Nederlandse fertiliteitskliniek de juridische moeder van het kind worden. Hiervoor moet zij samen met de moeder die bevalt het certificaat laten zien bij de burgerlijke stand.

Erkennen versus adopteren

Ben je als lesbisch stel geen geregistreerd partners en niet getrouwd, dan moet de moeder die niet bevallen is, de baby erkennen of adopteren. Het kind erkennen kan tijdens en na de zwangerschap. De geboortemoeder moet hier toestemming voor geven. Het kind adopteren kan na de geboorte door een (verkorte) partner-adoptie. Een partner-adoptie-procedure duurt langer dan een kind erkennen en is duurder, maar biedt wel de garantie dat het juridisch ouderschap ook internationaal erkend wordt. Ook kan een kind het als hij ouder is, een adoptie minder makkelijk ongedaan maken dan een erkening.

De donor

Er zijn drie verschillende soorten donors: een anonieme donor (A-donor), een donor via een Nederlandse kliniek (B-donor) of een bekende donor (C-donor). In Nederland kun je niet kiezen voor een anonieme donor (A-donor) omdat een kind volgens de wet recht heeft om te weten wie zijn (biologische) ouders zijn. Kies je voor een B-donor, dan kan jullie kind als hij twaalf jaar is, een aantal basisgegevens van de donor opvragen, zoals uiterlijke kenmerken. Als hij zestien jaar is, kan hij uitgebreidere gegevens zoals naam, geboortedatum en woonadres opvragen.

Donorcontract

Een kind kan maximaal twee wettelijke ouders hebben. Je kunt er wel voor kiezen om de donor een rol in het leven van jullie kind te laten spelen. Je kunt dit het beste voor de geboorte van het kind regelen. In een donorcontract leg je afspraken met de donor vast. Je spreekt af hoe je de verwekking aanpakt, en welke rol de donor krijgt in het leven van jullie kind. Dat is slim om te doen, omdat alle partijen dan weten waar ze aan toe zijn. Je kunt je bij het opstellen van een donorcontract laten begeleiden door een jurist, notaris of advocaat.

Met een donorcontract toon je aan dat het kind door kunstmatige inseminatie is verwekt in plaats van door gemeenschap. Bij kunstmatige inseminatie spreek je niet van een vader maar van een donor. Een donor heeft bepaalde ouderschapsrechten en –plichten niet die een vader wel heeft. De donor hoeft bijvoorbeeld geen kinderalimentatie te betalen, zoals een vader dat wel moet. Kom je met de donor in conflict over het ouderschap, dan weegt de rechter jullie afspraken in het donorcontract mee in zijn oordeel.

Voor advies op maat kun je terecht bij een notaris of advocaat. Er zijn juristen, notarissen en advocaten die zich hebben gespecialiseerd in lesbisch ouderschap, zoals:

• Feitsma Verhagen
• Gaylegal
• Advocatenkantoor de Binnenstad
• Boomsma-Shriber
• Kim Smienk Mediation

Lesbisch en zwanger worden

Wil je zwanger raken met donorzaad, dan wordt de term KID gebruikt (Kunstmatige Inseminatie met Donorzaad). Er zijn verschillende opties:

1. ICI
   Bij ICI wordt het sperma via de vagina geïnsemineerd. Je kunt dat thuis doen met een steriel setje dat je koopt bij de apotheek of via internet of je gaat ervoor naar het ziekenhuis. Het voordeel van ICI in het ziekenhuis is dat het zaad wordt getest op seksueel overdraagbare ziektes.
2. IUI
   Is er na zes ICI-pogingen nog geen zwangerschap, dan is de volgende stap IUI. Ook als het donorzaad van slechte kwaliteit is, wordt er gekozen voor IUI. Hierbij wordt het zaad ‘opgewerkt’: alleen de beste zaadcellen worden geselecteerd en deze worden direct in de baarmoeder ingebracht.
3. IVF of ICSI
   Lukt ICI of IUI niet, dan heb je nog de opties IVF en ICSI. Hierbij vindt de bevruchting plaats in een laboratorium en wordt de bevruchte eicel teruggeplaatst in je baarmoeder. Hierbij is een behandeling met hormooninjecties nodig.
4. Interrelationele eiceldonatie
   Hierbij wordt de eicel van de ene moeder bevrucht via IVF of ICSI en de embryo wordt teruggeplaatst bij de andere moeder. Zo hebben jullie allebei een aandeel in de zwangerschap. Nadelen zijn wel dat het traject ingrijpender is dan ‘gewone’ KID en bovendien veel duurder is.

Omdat je geen kostbaar donorzaad wilt verspillen, is het bij KID extra belangrijk dat je op het juiste moment in de cyclus insemineert. Om te bepalen wanneer je eisprong is, kun je ovulatietesten doen. Gebeurt de inseminatie in het ziekenhuis, dan meld je het ziekenhuis dat je een positieve ovulatietest hebt. Vervolgens word je twee dagen achter elkaar geïnsemineerd. Zo’n inseminatie duurt ongeveer vijf minuten. Afhankelijk van jullie situatie kunnen jullie er ook voor kiezen de inseminatie thuis te doen.

De kans om zwanger te worden is per KID-poging ongeveer 10-15%. Als je na twee weken niet ongesteld wordt, doe je eerst thuis een zwangerschapstest. Is die positief, dan krijg je een echo bij de kliniek. Is de test negatief, dan kun je een nieuwe poging doen. Na de echo word je overgedragen aan de verloskundige voor de vervolgcontroles. Doe je de inseminatie thuis, dan kun je je direct melden bij een verloskundige.

Lees ook:

Alles over eiceldonatie