Wanneer de Franse Emilie in de Netflix-serie The hook up plan per ongeluk zwanger raakt van haar tweede kind, is ze niet per se blij. Als ze een tekening uit haar kindertijd terugvindt, realiseert ze zich dat ze nooit heeft gedroomd van een groot gezin.
Op de tekening staan een mannetje, een vrouwtje en een kind. Op die van haar vriendin twee ouders en een hele kinderschare. Emilie luistert naar haar hart en kiest uiteindelijk voor een abortus. Ik dacht altijd dat ik was zoals de vriendin van Emilie. Ik wilde kinderen, waarschijnlijk twee, net als mijn ouders. Maar nu ik een dochter heb van 1, weet ik het niet meer zo zeker.
Lees ook: Wel of geen kinderen: deze boeken helpen je met deze grote levensvraag
Het gaat nu zo lekker
Zwanger zijn vond ik niet leuk en ook de babytijd viel me best zwaar. Pas toen mijn dochter vier maanden was, begon ik het moederschap leuk te vinden. Toch weet ik ook niet zeker of ons gezin compleet is. Ik ben benieuwd wat voor 'variant' eruit zou komen als mijn vriend en ik het nog een keer zouden proberen, en ik gun mijn dochter een broertje of zusje.
Tegelijkertijd ben ik bang om de fijne balans die we nu hebben met zijn drieën te verliezen. Ik vrees zo'n gezin te worden dat functioneert als een bedrijf, waarin alles strak gepland is en weinig ruimte is voor spontaniteit.
Enerzijds, anderzijds
Ook Linsey (31), moeder van een dochter (2), twijfelt over nog een kind. 'Hoewel ik enorm geniet van het moederschap, vind ik het ook intensief. Met een kind van 2 kun je al best wat ondernemen. Als er weer een baby komt, word ik teruggeworpen in de tijd en zit ik weer een tijd aan huis gekluisterd.
Daarnaast hebben mijn man en ik allebei best veel ambities. Als we kiezen voor een baby, moeten die weer op de lange baan worden geschoven. Aan de andere kant vind ik het moederschap bijzonder en gun ik mijn dochter een broertje of zusje.'
Lees ook: 'Wanneer komt de tweede?' Dit is waarom een gezin met twee kinderen nog steeds de norm is
Schaalvergroting
Journalist Lynn Berger, zelf moeder van een dochter en een zoon, schreef een boek over het krijgen van een tweede kind. In De tweede onderzoekt ze wat het betekent om een tweede te krijgen en om er een te zijn. 'Je bent nauwelijks meer tijd kwijt aan het opvoeden van twee dan één kind volgens wetenschappers,' schrijft Berger. 'Niet zo gek: je verzorgt ze tegelijk, het fietsen naar de crèche duurt niet twee keer zo lang. Het is gewoon schaalvergroting,'
Wanneer ik dit lees, ben ik even kort opgelucht. Zo'n tweede doe je er dus best makkelijk bij, denk ik bij mezelf. Maar als ik te raden ga bij mensen met twee kinderen, valt dat tegen. 'Mensen zeggen weleens "die tweede doe je er zo bij", maar dat is niet zo,' zegt Monique (44), moeder van een zoon van 7 en een dochter van 6. Ze vervolgt: 'Ik ben dolblij met allebei mijn kinderen. Maar de eerste periode vond ik loodzwaar. Alles is gewoon dubbel: twee luiers verschonen, vier schoenen aandoen.'
Aan huis gekluisterd
Monique was pas zeven maanden daarvoor bevallen toen ze zwanger bleek van de tweede. 'Te vroeg,' vindt ze zelf. 'Mijn lichaam was helemaal nog niet hersteld van die eerste zwangerschap.' Vooral het eerste jaar met twee kinderen viel haar zwaar. 'Mijn kinderen sliepen niet synchroon. De oudste sliep nog twee keer overdag, de jongste sliep zo'n beetje de hele dag. Maar ze sliepen vaak niet op hetzelfde moment.
Ik was de hele dag thuis en kon nergens heen. We hadden ook geen hulp in de vorm van opa's en oma's. Daar kwam bij dat de jongste een melkallergie had en ik ook vaak met haar in het ziekenhuis zat of bij de diëtist. Als ik foto's en filmpjes terugkijk uit die tijd zie ik ook wel dat er leuke momenten waren, maar ik zat ook regelmatig met twee kinderen huilend op een kleedje.'
Na een jaar ging het beter. 'Toen sliep de oudste minder vaak. Met een beetje een goede planning kon ik weer dingen buitenshuis ondernemen.' Inmiddels zijn haar kinderen 7 en 6 en ziet Monique ook de voordelen van twee kinderen en het kleine leeftijdsverschil. 'Mijn kinderen kunnen heel leuk samen spelen.'
Lees ook: Wat is het ideale leeftijdsverschil tussen kinderen?
Kortstondige gelukspiek
Zelf vraag ik me af waar mijn wens voor een tweede kind vandaan komt. Is dat omdat ik dat intrinsiek zo voel of omdat het zo 'hoort'? Halverwege de negentiende eeuw kreeg de Nederlandse vrouw gemiddeld nog zo'n vier kinderen. Dat aantal daalt al decennia gestaag. Van rond de twee kinderen per vrouw in de jaren zeventig naar 1,49 in 2022.
Het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) noemt het gezin met twee kinderen 'het standaardgezin'. En dat terwijl het hebben van meer dan één kind niet per definitie gelukkiger maakt. Zo blijkt uit een Amerikaans onderzoek uit 2011 dat het gemiddelde geluksniveau van ouders uit 86 landen daalde naarmate er meer kinderen kwamen. Volgens het CBS ervaren ouders bij het eerste kind nog een kortstondige gelukspiek, maar blijft dat effect bij het tweede kind al uit.
Het krijgen van meerdere kinderen blijkt ook niet bepaald bevorderlijk voor je relatie. Uit een meta-analyse die Amerikaanse wetenschappers in 2003 publiceerden, bleek dat ouders met ieder kind dat erbij komt een stukje minder tevreden worden over hun relatie. Dat geldt meer voor hoogopgeleiden dan voor laagopgeleiden en meer voor vrouwen dan mannen.
Bondgenoot en rivaal
Oké. Dat klinkt niet bepaald rooskleurig, maar hoe is het voor de kinderen? Zelf heb ik alleen maar goede herinneringen aan opgroeien met een jonger zusje. 's Avonds lagen we samen te keten in bed, we praatten met elkaar met een raar zelfverzonnen toontje en bijbehorende gezichtsuitdrukking en als we bonje hadden met onze ouders waren we elkaars bondgenoot. Nog steeds bellen we geregeld met elkaar als we iets kwijt willen over onze vader of moeder.
Ik gun mijn dochter een broer of zus met wie ze later over mij en haar vader kan klagen. Maar dat je als broers en zussen een goede band hebt, blijkt helemaal geen vanzelfsprekendheid. Sterker nog, broers en zussen kunnen elkaar ook behoorlijk het leven zuur maken. 'Sibling rivalry ligt altijd op de loer,' zegt Steven Pont, ontwikkelingspsycholoog en systeemtherapeut. Die rivaliteit tussen broers en zussen is net zo oud als de mensheid.
Lees ook: Wat doet de rivaliteit tussen broer en zus met de ontwikkeling van een kind?
De kinderen van Adam en Eva, volgens de Bijbel de eersten op aarde, hadden ook vaak ruzie. Neem hun twee oudsten: Kaïn en Abel. Kaïn vermoordde Abel omdat hij dacht dat God meer van Abel hield dan van hem. Pont: 'De geboorte van een tweede kind is dus ook de geboorte van die rivaliteit. Maar het betekent ook een extra speelkameraadje en tegenwicht tegen het ouderpaar. Beide kanten bestaan. De relatie tussen broer en zus is een heel heftige, zowel in het negatieve als in het positieve.'
Enig kind als ziekte
'Toch geldt over het algemeen de overtuiging dat je beter af bent met een broer of zus dan zonder,' schrijft Lynn Berger. 'De negentiende-eeuwse Amerikaanse psycholoog G. Stanley Hall merkte bijvoorbeeld op dat enig kind zijn een ziekte op zichzelf is.'
Berger vervolgt: 'Na die uitspraak werd het er niet veel beter op. Zo schreef de Oostenrijkse kinderarts Karl König halverwege de vorige eeuw dat een enig kind 'vaak wat apart' is in zijn gedrag en veelal erg onvolgroeid in zijn sociale optreden.'
Andere wetenschappers hebben dat beeld sindsdien ontkracht. Zo bleek in 1987 uit een Amerikaanse overzichtsstudie dat er nauwelijks verschillen zijn tussen enig kinderen en kinderen met broers of zussen. Aan de gezinssituatie is niet af te lezen welke persoonlijkheidskenmerken de kinderen in welke mate ontwikkelen. Het enige verschil dat de onderzoekers vonden, was dat enig kinderen gemotiveerder zijn om doelen te halen.
Lees ook: Onderzoek wijst uit: Enig kind is niet slechter af
Wat vinden de kinderen ervan?
Ook in Nederland zijn enig kinderen niet ongelukkiger dan hun leeftijdgenootjes uit grotere gezinnen, vond 'geluksprofessor' Ruut Veenhoven. Hij ondervroeg in 1989 ruim 2500 middelbare scholieren over het onderwerp. De enig kinderen waren even gelukkig en hadden een vergelijkbaar zelfvertrouwen als kinderen met broertjes en zusjes. Ze vonden zichzelf alleen iets minder goed in sport.
Voor de ontwikkeling van mijn dochter maakt het dus niet uit of ze alleen blijft of dat er een broertje of zusje bijkomt. Dat betekent alleen niet dat ze er ook vrede mee heeft als ze als enig kind opgroeit. De afgelopen maanden vroeg ik verschillende ouders met één kind wat hun zoon of dochter daarvan vond. Stuk voor stuk hadden de kinderen gevraagd en in sommige gevallen gesmeekt om een broertje of zusje.
Precies goed
Dat geldt ook voor de 7-jarige zoon van Sanne (40). 'Ik vind het wel verdrietig voor hem dat er geen broertje of zusje bij is gekomen,' vertelt ze. 'Wanneer hij bij zijn neefjes en nichtjes is, leeft hij helemaal op. Zelf staat ze nog steeds achter haar besluit. 'De eerste twee jaar dat Leo er was, vond ik best zwaar,' legt ze uit. 'We woonden in Spanje, waar mijn partner vandaan komt, en hij werkte vijf avonden in de horeca. Hierdoor kwam er veel op mijn schouders terecht.'
Toen Sanne en haar vriend na twee jaar naar Nederland verhuisden werd het iets makkelijker. 'Mijn zoon werd groter en Carlos hoefde minder lange avonden te werken.' Toch durfde ze een tweede kind niet aan. 'We hebben geen familie in de buurt wonen die Leo af en toe kan opvangen. Ik vond het met een kind al ingewikkeld om een goede balans te vinden tussen tijd voor mezelf, mijn partner en mijn zoon. Eén kind is voor mij dus precies goed. Bovendien ben ik blij met hoe we zijn als gezin.'
Dankzij de (schoon)ouders
Dat de omstandigheden waar je mee te maken hebt, invloed hebben op de hoeveelheid kinderen die je krijgt, had ik me nooit zo gerealiseerd. Mijn vrienden met twee of meer kinderen krijgen allemaal hulp van opa's en oma's. Ook ons gezin van drie functioneert met dank aan mijn ouders en schoonouders. Allebei passen ze een dag per week op en mijn dochter gaat er geregeld een nachtje logeren.
Maar wat als het er straks twee zijn? Mijn moeder heeft al aangegeven dat ze niet zeker weet of ze dat wel ziet zitten. Een keuze voor twee kinderen betekent dus onvermijdelijk minder tijd voor mezelf en minder tijd voor mij en mijn vriend samen.
Lees ook: 15x cadeaus om opa en oma te bedanken voor alles wat ze doen
Nog geen besluit
Veerle (42) is zich ook bewust van de voordelen van het hebben van één kind. 'Mijn dochter (3,5) kunnen we overal mee naartoe nemen.' Toch proberen Veerle en haar vriend al 2,5 jaar een tweede kind te krijgen. 'Vroeger wilde ik altijd drie kinderen,' vertelt ze. De gedachte dat er misschien geen tweede bijkomt vindt ze verdrietig. 'Het voelt nu alsof we twee volwassenen zijn met een kind in plaats van een echt gezin. En ik verlang juist zo naar een gezin.'
Bij mij is dat verlangen niet zo sterk. Was het maar sterker, denk ik soms. Dan had ik niet zo hoeven twijfelen. Als we het bij mijn dochter houden, win ik aan slaap, geld en tijd voor mezelf. Maar maakt me dat gelukkiger dan nog een kind van wie ik net zo intens veel houd als van mijn eerste? Ik weet het niet. Voor nu schuif ik de beslissing nog even voor me uit en troost ik me met de wetenschap dat Olivia in elk geval een neefje en nichtje van haar eigen leeftijd in de buurt heeft wonen.
