Wel of geen kinderwens
'Ik denk dat ik geen kinderen wil.' Mijn vriend legt zijn mes en vork neer en kijkt me zwijgend aan. In zijn ogen zie ik pijn. Aarzelend vervolg ik mijn verhaal: 'Kijk… ik wil het wel, alleen ik ben gewoon bang dat ik het niet aankan…' Nog steeds zegt mijn vriend niks.
Terwijl hij opstaat om de tafel af te ruimen, zie ik dat hij huilt. Ik schrik, ik heb mijn vriend in ruim zes jaar nog maar één keer eerder zien huilen. Dus neem ik daar aan de eettafel, op een regenachtige winteravond, een besluit: ik moet dit dieper onderzoeken, wil ik écht geen kinderen? Dat ben ik aan mezelf verplicht, en ook aan hem.
Lees ook: Als je partner geen kinderen wil, maar jij wel: hoe ga je om met dit verschil
In de overlevingsstand
Ik heb nooit een sterke kinderwens gehad. Dat was altijd iets wat ooit wel zou komen, of niet. Nu kreeg het thema kinderen ook weinig kans om een agendapunt te worden. Ik vulde mijn tijd voornamelijk met overleven. Ik heb ruim vijf jaar zó slecht geslapen, dat ik overwoog eruit te stappen. Niet dat ik dood wilde, maar ik wist gewoon niet meer hoe ik moest leven.
Net toen dat dankzij ellenlange therapiesessies beter ging, gebeurde het ene life event na het andere. Mijn moeder overleed en mijn beste vriend en mijn oma. Daarnaast werd de vader van mijn toenmalige partner plotseling ernstig ziek, gingen we verhuizen, liep mijn huwelijk stuk, met diezelfde toenmalige partner – waardoor ik dus wéér moest verhuizen – en stampte ik twee bedrijven uit de grond. Even op adem komen en dingen verwerken was er niet bij.
Toen er eindelijk weer een beetje rust in de tent kwam, stortte ik volledig in. Resultaat: burn-out, een diagnose gegeneraliseerde angststoornis en antidepressiva. Kinderen? Ik was al blij als ik zonder kleerscheuren de dag doorkwam.
Lees ook: Antidepressiva nemen tijdens de zwangerschap kan geen kwaad
Op slag verliefd
En dan is hij daar ineens. Woensdagochtend 7 uur, op een netwerkbijeenkomst. Tussen alle grijze pakken staat een stralende, hip geklede man. Zijn schaterlach bezorgt me een kriebel in mijn buik. Normaal gesproken heb ik zo vroeg weinig zinnigs te vertellen. Maar nu, na een ietwat verlegen 'hallo', verander ik in een spraakwaterval. Ik ben op slag verliefd.
Hij wordt ook verliefd op mij. Na wat om elkaar heen draaien, krijgen we een relatie. Meteen vanaf het begin zegt hij duidelijk: ik wil graag papa worden. Als ik hem later op een feestje met kinderen zie, snap ik waarom. Kinderen luisteren ademloos naar zijn verhalen, om twee tellen later stoeiend met hem over de grond te rollen. En voor het eerst in mijn leven voel ik: met jou wil ik wél kinderen.
Mijn angst verstoort ruw mijn dagdromen. Een stem in mijn hoofd: 'Ja hoor, alsof jij een zwangerschap aandurft! Je bent bang voor alles wat met medische dingen te maken heeft. En dan slaap je echt nooit meer. Je leven stopt, voor jou vanaf nu alleen nog maar overleven. Zit je straks totaal overprikkeld en alleen in een halfvergane stacaravan, omdat je het allemaal niet meer aankunt. Kinderen? Daar moet jij nóóit aan beginnen!'
Eén op de vier
Soms voelt het alsof ik de enige ben met mentale klachten, maar niets is minder waar. Uit recent onderzoek blijkt dat maar liefst één op de vier zwangere vrouwen het risico loopt om tijdens of na de zwangerschap last te krijgen van psychische klachten (Nederland Tijdschrift Geneeskunde, 2022).
17% van alle zwangere vrouwen in Nederland is voorafgaand aan de zwangerschap gediagnosticeerd met een psychische kwetsbaarheid. Vrouwen die dus ja hebben gezegd tegen kinderen krijgen, en ook een kwetsbaarheid hebben. Zoals een angststoornis, een persoonlijkheidsstoornis of een depressie in het verleden.
Lees ook: Hoe herken je een zwangerschapsdepressie?
Lastig loslaten
Ik realiseer me goed: zodra je zwanger bent, gaat je leven er heel anders uitzien. Op een manier die je van tevoren niet kunt inschatten. Natuurlijk stel je je in op gebroken nachten en niet meer zo makkelijk spontaan uit eten gaan. Maar hoe het écht is, dat weet je pas als zo'n kleine geboren is. Je mentaal voorbereiden op het ouderschap is vooral je voorbereiden op het loslaten van controle.
Maar ja, als er nou íéts lastig is als je psychische klachten hebt, dan is het wel loslaten. Om jezelf te beschermen, wil je toch inschatten hoe het zal zijn en wat er eventueel fout kan gaan. Hoe groot is de kans op een terugval? Kun je het moederschap überhaupt wel aan? In mijn geval: lig ik straks weer huilend van angst op de bank, omdat ik bang ben dat ik nóóit meer kan slapen en het allemaal niet meer red? En wat als ik mijn angst aan mijn kind doorgeef?
Welkom op de POP-poli
Speciaal voor vrouwen die psychisch kwetsbaar zijn en een kinderwens hebben of zwanger zijn is de POP-poli (Psychiatrie, Obstetrie en Pediatrie) in het leven geroepen. Bij zo'n POP-poli biedt een multidisciplinair team hulp aan vrouwen met psychische klachten voor, tijdens en/of na de zwangerschap. Ook als je al eerder zwanger bent geweest, en door bijvoorbeeld een trauma twijfelt over een volgende zwangerschap, kun je hier terecht.
Mijke Lambregtse is psychiater bij het expertisecentrum Zwangerschaps-psychiatrie aan het Erasmus MC. Ze is gespecialiseerd in het begeleiden van zwangere vrouwen met een psychische kwetsbaarheid en doet veel onderzoek op het gebied van zwangerschapspsychiatrie.
Lambregtse: 'Bij ons op de poli komen veel vrouwen die onzeker zijn over het krijgen van kinderen. Wat niet veel mensen weten, is dat je ook voordat je zwanger bent een consult bij een verloskundige of psychiater kunt aanvragen. Tijdens zo'n consult kun je je angsten en twijfels bespreken en wordt bekeken wat jouw voornaamste klachten zijn en hoe we je daar tijdens je zwangerschap in kunnen begeleiden.'
Lees ook: Zo verwerk je een traumatische bevalling
Anti-stress
Een zwangerschap duurt natuurlijk niet zo lang, daarom is het belangrijk om de behandeling zo effectief mogelijk te maken. Zodra je als zwangere bij de poli binnenkomt, wordt direct gekeken welke klachten er bij jou het meest op de voorgrond staan. Afhankelijk van de aard van de klachten, wordt er een passende interventie gekozen. Ben je erg bang voor de bevalling, dan kan je bijvoorbeeld de cursus 'Ontspannen Zwanger' volgen.
Ook wordt er veel gedaan in groepen en gewerkt met EMDR-therapie om acute trauma's te verwerken. Lambregtse: 'Een goede voorbereiding en een plan op maat neemt veel stress weg bij vrouwen met een psychische kwetsbaarheid. Zo geef je toch wat controle terug in een proces waar veel onzeker is. Daarom maken we samen met de aanstaande ouders een uitgebreid geboorteplan. Hierin staat precies beschreven welke hulp voor welk probleem kan worden ingeroepen en wie ze daarvoor kunnen benaderen.'
Goede voorbereiding
Een goede voorbereiding helpt dus, ook om meer grip te krijgen op de onzekerheden die een zwangerschap met zich meebrengt. Dit geldt trouwens ook als je voor een tweede wilt gaan maar daar erg tegenop ziet.
Lambregtse: 'Door je goed voor te bereiden, maak je de kans op een terugval een stuk kleiner. Bij ons heeft slechts een gering aantal vrouwen een terugval. En omdat we zo goed voorbereid zijn, kunnen we dat meestal snel ondervangen. Dus ook als het even zwaar is of misgaat, weet je – door de kennis en kunde van een professional aan je zijde – dat het ook weer goed komt.'
Stabiele basis
Wat ook helpt is om vooraf na te denken over de vraag: heb ik een stabiele basis? Lambregtse: 'Hoe een zwangerschap verloopt, weet je natuurlijk nooit. Wel staat vast dat wanneer je al een tijd stabiel bent én een stabiele relatie hebt, dit de kans op een aangename zwangerschap aanzienlijk vergroot.'
Dus vraag jezelf eens af: hoe gaat het met mij? Ben ik al een tijd stabiel en heb ik een stabiele relatie? Een netwerk waarop je kunt terugvallen, is ook belangrijk. Merith Cohen de Lara is gz-psycholoog en eigenaar van Psyche en Zwangerschap. In haar praktijk begeleidt ze zwangere vrouwen met milde psychische klachten.
Cohen de Lara: 'It takes a village to raise a child, zeggen ze in Afrika. Onderzoek dus wie wat voor jou kan betekenen en wanneer. Zo bouw je voor jezelf de rust in dat je weet dat je het straks niet alleen hoeft te doen. Ondersteuning vragen is geen falen, het getuigt juist van wijsheid.'
Ben ik er klaar voor?
Ik ben toch nog niet helemaal gerustgesteld. Want de vraag 'hoe wéét ik nou of ik het moederschap aankan?' blijft maar dralen in mijn hoofd. Ik vraag het aan Merith Cohen de Lara en die schiet in de lach: 'Vroeger werd je gewoon zwanger. Of je er klaar voor bent, weet je niet.'
'Ja zeggen tegen het moederschap betekent ja zeggen tegen de onzekerheden die daar nu eenmaal bij horen. Als therapeuten kunnen we niet in de toekomst kijken. Mijn kinderen moeten altijd hard lachen als ze horen dat ik aanstaande ouders advies geef. 'Jij?!' roepen ze dan verbaasd. Uiteindelijk doen we allemaal maar wat.'
Het hoeft niet perfect
Als je van jezelf weet dat je psychisch kwetsbaar bent, is het soms lastig om te bepalen welke gedachten en onzekerheden met je stoornis te maken hebben en welke 'gewone' mensenangsten zijn.
Cohen de Lara: 'Kinderen krijgen is niet alles Instagram-achtig perfect doen. Het is de moeder mogen zijn die jij bent, met alle kwetsbare en rare trekjes die daarbij horen. Kwetsbare moeders zijn vaak heel leuke én heel goede moeders. Als je namelijk weet dat bepaalde dingen jou triggeren, kun je daar samen met je partner op anticiperen. Dat mocht iets voorkomen wat je lastig vindt, je dat meteen kunt opvangen.'
Een blij gevoel
Door alle beschikbare hulp én de wetenschap dat ik niet de enige ben die hiermee worstelt, heb ik meer vertrouwen dat kinderen krijgen ook voor mij is weggelegd. Ik hoef het niet alleen te doen. Vage dingen als 'wat nou als ik niet slaap en van gekkigheid niet meer weet hoe ik het heb', kan ik samen met mijn partner omtoveren in een concreet stappenplan.
En: mijn angstgestoorde hoofd zou me zelfs een leuke en goede moeder maken! Dat vermindert tevens mijn angst dat ik mijn kwetsbaarheid doorgeef, immers áls dat het geval is, wie snapt dan beter hoe zoiets werkt dan ik?
Ineens heb ik ook ruimte om te voelen of ik echt kinderen wíl. Of ik deze rollercoaster aandurf. Ik nestel me op de bank, breng mijn ademhaling tot rust en ontspan. Rustig laat ik de vraag in me opkomen: hoe voelt het als ik een baby heb? Zodra ik de vraag heb gesteld, voel ik een blij gevoel opkomen. Het is zo sterk dat het me helemaal overneemt.
Ik kan dit
Pas als ik bedenk hoe idioot ik eruit moet zien met mijn ogen dicht en zo'n grote grijns op de bank, ebt het gevoel langzaam weg. Even ben ik perplex. En hoe voelt het dan om uit angst géén kinderen te krijgen? Als reactie op mijn vraag wordt mijn lichaam zwaar. Ik voel verdriet en leegte. Als een verdorde plant in een donker hoekje waar niemand naar omkijkt.
De dagen erop maak ik nog een aantal keer contact met mijn gevoel. Ik vind het eng daar zomaar op te vertrouwen. En telkens voel ik hetzelfde: Ja, ik kan dit en ja ik wil dit. Ik wil mama worden. Klaar voor de sprong in het diepe.
Dit artikel is eerder verschenen in Ouders van Nu Magazine. Tekst: Marianne ter Mors, Beeld: GettyImages
Artikelen van Ouders van Nu ontvangen in je mailbox?
Schrijf je in voor onze nieuwsbrief.
