'Wij hebben de oorzaken niet onderzocht, maar onze eigen beredenering is dat kinderen tijdens de coronaperiode waarschijnlijk veel 'woordleersituaties' hebben gemist', zegt Anika van der Klis.
Beperkte woordenschat
Jonge kinderen hebben moeite met het begrijpen van abstracte concepten, zoals dieren die ze nooit gezien hebben. 'Je kunt wel praten over dieren die ze nooit gezien hebben, maar dat is moeilijk voor een kind om te leren. Het is makkelijker om te leren over dingen die je echt ziet en kunt aanraken.'
Normaal gesproken komen kinderen op plekken zoals de bibliotheek, de speeltuin, het zwembad en de dierentuin, waar ze in verschillende situaties nieuwe woorden kunnen leren. Dit werd plotseling onmogelijk door de coronamaatregelen.
'Thuis leren kinderen ook veel woorden, wat de basis vormt voor hun taalontwikkeling, maar dit aanbod is op den duur minder divers. Wij denken dat hier een groot gemis is geweest.'
Lees ook: Spraakontwikkeling bij peuters en kleuters
Verschillende gesprekspartners
Ook een gebrek aan verschillende gesprekspartners speelt een rol volgens Van der Klis: 'Normaal leren kinderen van veel mensen om zich heen, niet alleen van hun ouders. Juist die diversiteit is belangrijk, omdat iedereen taal net iets anders gebruikt.
Een voorbeeld is dat de ene persoon 'mok' zegt, de ander 'beker' en weer een ander 'kopje'. Die variatie zorgt ervoor dat kinderen veel verschillende woorden leren. Als je alleen taalinput van je ouders krijgt, is dat veel minder divers.'
Gevolgen op latere leeftijd
Heeft een vroege achterstand in de woordenschat gevolgen voor later? Hoewel dat nu niet is onderzocht, blijkt uit eerdere studies dat dit langdurige effecten kan hebben op de schoolcarrière van een kind.
'Taal is essentieel voor de sociale ontwikkeling, omdat kinderen taal nodig hebben om te communiceren, vrienden te maken, problemen op te lossen en emoties te reguleren. Als een kind ergens geen woorden voor heeft, gaat zijn sociale ontwikkeling achteruit.'
Deze achterstand kan ook langdurige gevolgen hebben voor belangrijke aspecten zoals levensgeluk. 'Een kind dat bijvoorbeeld op 4-jarige leeftijd achterloopt in taalontwikkeling, kan op de basisschool niet alleen moeilijker meekomen met leeftijdsgenootjes, maar ook met de juf en de les. Dit zorgt voor een valse start.'
Lees ook: Dit zijn de leukste voorleesboeken voor een baby, peuter en kleuter
Veel praten met je kind
Veel praten met je kind kan de woordenschat van je kind helpen vergroten. 'Dat kan bijvoorbeeld door voor te lezen, wat een geweldige manier is om kinderen nieuwe woorden te leren. Maar als je daar niet van houdt, is lekker kletsen ook prima.
Neem je kind mee naar buiten, ga samen naar de speeltuin en benoem wat je ziet. Bijvoorbeeld: wijs dingen aan en benoem ze. Het gebruik van visuele voorbeelden is ontzettend nuttig.'
Op je kind reageren
Daarnaast is het belangrijk om op je kind te reageren. 'Wat we steeds vaker zien, is dat jonge moeders bijvoorbeeld met een smartphone in hun hand of een koptelefoon op achter de kinderwagen lopen. Op dat moment ben je eigenlijk niet met je kind in interactie, terwijl je kind misschien juist jouw aandacht zoekt.'
Zelfs bij jonge baby's, die nog niet praten, is het belangrijk om op hun signalen te reageren. 'Dat heb ik ook in mijn promotieonderzoek onderzocht. Baby's beginnen al vroeg met gebaren en geluidjes. Door daarop te reageren, leren ze hoe interacties werken en pikken ze tegelijkertijd taal op.'
Lees ook: Babygebaren: leer met je baby communiceren
Baby's met sociaal-emotionele achterstand
Een ander opvallend resultaat uit het onderzoek betreft de jongste baby's, vlak na de pandemie. Ouders rapporteerden bij deze groep significant meer problemen dan vóór de pandemie.
Voorbeelden van vragen die ouders kregen, zijn: 'Als je kind overstuur is, kan hij dan binnen een halfuur kalmeren?', 'Is je kind vaak aan het huilen?' en 'Is je kind veel angstig?' Hoe vaker ouders hierop 'ja' antwoorden, hoe meer problemen er blijken te zijn.
Dat is zorgelijk, benadrukt Van der Klis, omdat de sociaal-emotionele ontwikkeling een cruciaal onderdeel is van de groei van een kind. 'Het hangt nauw samen met andere vaardigheden, zoals taalontwikkeling en sociale vaardigheden', legt ze uit.
Stress tijdens de zwangerschap
Wat de oorzaak hiervan is, blijft lastig om met zekerheid te zeggen. 'Uit de literatuur weten we dat stress bij ouders een enorme impact kan hebben op de sociaal-emotionele ontwikkeling van kinderen. Veel van deze baby's zijn geboren bij moeders die tijdens de pandemie zwanger waren.
Uit ons onderzoek blijkt dat deze moeders vaker klachten van stress en angst rapporteerden tijdens hun zwangerschap. Dit zou een van de redenen kunnen zijn waarom we bij deze baby's meer sociaal-emotionele problemen zien.'
Bron: Universiteit Utrecht
