Spraakontwikkeling bij peuters en kleuters

Wat is spraakontwikkeling?

De spraakontwikkeling van je kind maakt vanaf een jaar of twee grote sprongen. Hij leert ineens heel snel de taal begrijpen en hij gaat steeds beter praten. De ontwikkeling van het uitspreken van woorden en praten wordt de spraakontwikkeling genoemd. Het leren van woorden en begrijpen van taal wordt de taalontwikkeling genoemd.

Taal- en spraakontwikkeling vanaf 2 jaar

Als je kind twee jaar is, ga je je kind beter verstaan. Hij kan meer medeklinkers uitspreken en ook dubbele medeklinkers. Al zegt hij die misschien weleens verkeerd om: weps in plaats van wesp. Sommige combinaties van medeklinkers kosten hem nog moeite, zoals 'sch' in schaap. Je peuter maakt steeds langere zinnen, van zo'n drie tot vijf woorden.

De belevingswereld van je peuter wordt groter en draait niet meer alleen om wat zich in en rond het huis afspeelt. Hij gebruikt woorden om zijn ervaringen en gevoelens (boos, spannend, eng, leuk) uit te drukken en locaties aan te duiden. Doordat zijn woordenschat groter wordt en hij meer wil vertellen, wordt de grammatica die hij gebruikt ook ingewikkelder. Dat hoor je in de taal van een peuter. Hij experimenteert met werkwoorden en gebruikt woorden als: in, tussen, achter en naast.

Je kind begint nu hele verhalen te vertellen, al lijken die niet altijd samenhangend. Door gerichte vragen te stellen help je je peuter met het begrijpen van de samenhang in gebeurtenissen, en met het vertellen erover. Vraag bijvoorbeeld: 'Met wie speelde je vanmiddag?' of 'Waar gingen jullie naartoe?' Je kunt het verhaal van je kind ook proberen samen te vatten. Zo merkt hij dat je met interesse hebt geluisterd en hoort hij tegelijkertijd jouw duidelijke versie van zijn verhaal.

Is je kind aan het spelen, dan kletst hij daar waarschijnlijk gezellig bij. Zo oefent hij spelenderwijs met praten. Jij kunt ook met je peuter oefenen door hem voor te lezen en samen over van alles en nog wat te praten. Bijvoorbeeld over wat je in de omgeving ziet. Maak je hierbij expres een fout, dan vindt je kind het vast heel grappig om jou te verbeteren.

Lees ook: 50 leuke vragen om je kind (nog) beter te leren kennen

Spraakontwikkeling van je peuter vanaf 2 jaar:

Wat kan je peuter van 2 jaar?

• Hij zegt (in de loop van het jaar) gemiddeld 500 woorden en spreekt steeds duidelijker.

• Hij kan steeds beter medeklinkers uitspreken.

• Hij ziet verschil tussen ik en jij en gaat dit ook gebruiken in de taal.

• Hij gaat voorzetsels gebruiken (bijvoorbeeld: in, op of onder).

• Hij begint de verleden tijd te gebruiken (maar nog niet altijd correct: ik loopte).

Tip: De leukste voorleesboeken van het moment

Taal- en spraakontwikkeling vanaf 3 jaar

Vanaf 3 jaar maakt je kind langere zinnen. Hij gebruikt bijvoorbeeld meervoud, verkleinwoorden, bijvoeglijke naamwoorden en werkwoordvervoegingen. De klankontwikkeling is rond 3 jaar afgerond. Dat betekent dat je kind alle klanken uit zijn moedertaal herkent, maar hij hoeft ze nog niet allemaal goed te kunnen uitspreken.

Soms wil een kind zo veel vertellen dat hij niet meer uit zijn woorden komt en gaat stotteren. Dit is heel normaal voor kinderen van 2 tot 5 jaar en wordt ook wel pseudostotteren genoemd. Het gaat vanzelf over, zolang je niet te veel druk op het praten legt. Echt stotteren of broddelen gaat niet vanzelf over.

Het favoriete woord van een 3-jarige is meestal: 'Waarom?' Je peuter wil alles weten en luistert aandachtig naar je antwoord. Hier leert hij veel van, ook op het gebied van taalontwikkeling. Ze leren nu ook langzaam dat hun eigen opvattingen en emoties verschillen van die van anderen. Dit is noodzakelijk voor het ontwikkelen van empathie, en ook dat lijkt invloed te hebben op de taalontwikkeling.

Op deze leeftijd kunnen peuters nog moeite hebben met het uitspreken van sommige medeklinkers. Vooral met de 'r' en de 's'. De 'r' wordt vervangen door een 'j', 'w' of 'l', of je kind laat deze letter weg. De 's' wordt vaak slissend uitgesproken. Dit komt doordat de mondmotoriek nog niet genoeg ontwikkeld is.

Tip: Praten met je peuter: zo voer je een goed gesprek

Spraakontwikkeling van je peuter vanaf 3 jaar:

Wat kan je kind van 3 jaar?

• Hij zegt (in de loop van het jaar) gemiddeld 1.000 woorden en begrijpt zo'n 1.250 woorden.

• Hij vraagt heel vaak: 'Waarom?'

• Hij vertelt veel verhalen.

• Mogelijk pseudostottert hij (dit is tijdelijk stotteren en komt vaak doordat kinderen veel beleven en veel willen vertellen, maar niet altijd weten hoe of met welke woorden).

• Hij heeft nog wat moeite met zinsbouw.

Lees ook: Meest voorkomende spraakproblemen bij kinderen

Taal- en spraakontwikkeling bij kleuters vanaf 4 jaar

Vanaf het moment dat je kind naar de basisschool gaat, begrijpt hij de betekenis van zo'n 3.000 woorden. Zijn woordenschat zal nog veel meer uitbreiden. Doordat kinderen vanaf deze leeftijd meer over gebeurtenissen willen vertellen, gaan ze ook structureler werkwoordsvormen en voegwoorden (zoals: maar, omdat) gebruiken.

De zinnen die je kind maakt, lijken steeds meer op die van jou. Al maakt hij nog weleens een foutje. Dit vinden kleuters vaak nog moeilijk:

• Meervoudsvormen (zwembad – zwembatten).

• Werkwoordsvormen (ik loopte).

• Het verschil tussen hem/haar en hij/zij.

• De zinsvolgorde van een vraag.

• Kleuters zeggen vaak het lidwoord 'de' in plaats van 'het'.

De uitspraak van je kind is nu behoorlijk duidelijk, waardoor je (bijna) alles wat hij zegt goed kunt verstaan. Misschien heeft hij nog weleens moeite met de 'r' en de 's'. Dit is niet erg en wordt vanzelf beter als de mondmotoriek van je kind verbetert, rond 5-6 jaar.

Spraakontwikkeling peuters en kleuters stimuleren

Als je je kind wilt stimuleren om nog beter te gaan praten, is het belangrijk om positief op hem te reageren. Dit doe je door te reageren op wát je kind zegt en niet op hóé hij het zegt. Zo krijgt hij zelfvertrouwen en dat is belangrijk om goed te leren praten.

Waar het voor baby's vooral belangrijk is om veel te praten, wordt het op deze leeftijd belangrijker om een diverser taalaanbod te krijgen. Lees dus geregeld een ander boekje voor en doe verschillende leuke dingen (zoals naar buiten gaan), zodat hij met veel verschillende woorden in aanraking komt.

Tips om je peuter of kleuter beter te laten praten:

• Luister aandachtig als je kind iets vertelt.

• Lees regelmatig voor of kijk samen naar plaatjes en klets erover. Sowieso is samen kletsen en interactie hebben met elkaar goed. Dus ook tijdens het koken en knuffelen.

• Volg bij het spelen de interesse van je kind.

• Spreek zelf duidelijk, niet te snel en niet in 'kindertaal' (gebruik de juiste woorden).

• Stel vragen uit belangstelling en niet zozeer om de kennis van je kind te testen.

• Praat regelmatig met je kind over de omgeving of over alledaagse dingen.

• Zegt je peuter of kleuter een woord verkeerd, corrigeer hem dan niet, maar herhaal het juiste woord in jouw reactie.

• Moedig je kind aan om te praten door je reactie, niet door het af te dwingen.

Lees ook: 9 tips om het zelfvertrouwen van je kind te vergroten

Achterstand taalontwikkeling peuter

Kinderen maken op veel verschillende gebieden een gigantische ontwikkeling door. Het tempo waarin dit gebeurt verschilt per kind én per ontwikkelingsgebied. Het is dus normaal wanneer jouw kind eerder of later dan een leeftijdsgenootje een mijlpaal bereikt in de taal- en spraakontwikkeling.

Duurt het voor je gevoel erg lang tot je kind (beter) gaat praten, is hij niet goed te verstaan of twijfel je of hij goed hoort? Bespreek dit op het consultatiebureau, met je huisarts of met een logopedist. Het kan soms al een geruststelling zijn om wat tips te krijgen.

Lees ook: Taalontwikkelingsstoornis (TOS), wat is het en wat te doen?

(Prenten)boeken over taalontwikkeling:

PeperkoekpoepBij bol

€ 22,95

Bekijk

BreedbekkikkerBij bol

€ 17,95

Bekijk

Bronnen: Meertaalpraktijk.nl, Kijk op ontwikkeling, Nederlands Centrum Jeugdgezondheid