Annemarie: 'Hoe vertel ik mijn peuter over zijn donor?'

'Dat is de papa van Kay', zegt Otis terwijl hij me glimlachend aankijkt. Dit is bij uitstek het moment om het gesprek aan te gaan over hoe Otis ter wereld is gekomen met de hulp van een donor. Waar het mij normaal gesproken niet aan woorden ontbreekt, klap ik dicht. 'Dat klopt, dat is de papa van Kay', antwoord ik.

Otis is veel bezig met zijn afkomst. Hij heeft het vaak over zijn familie en benoemt zijn opa, oma, tante, oom en neefjes regelmatig en sluit steevast af met: 'Dat is mijn familie'. Maar er ontbreekt iemand: zijn papa, vader, donor of aardige, behulpzame meneer? Hoe noem ik hem en wat is de beste manier om het gesprek hierover aan te gaan?

Lees ook: Oproep aan ouders die kind kregen met donorsperma: vertel je kind het volledige verhaal

Ieder kind heeft een papa en een mama

'Voor mij persoonlijk is het inmiddels kraakhelder: ieder kind heeft een papa en een mama. Jip heeft een papa en zo noem ik hem. Als ouder ben je verantwoordelijk om het verhaal levend te maken, te houden en kloppend te maken', legt Marije Moene, bewust alleenstaande moeder van Jip, gedragswetenschapper en maker van BAM de Podcast, mij uit als ik haar de vraag stel.

Marije geeft aan dat een specifiek gesprek in haar podcast haar van gedachten deed veranderen: 'Het draait om zo dicht mogelijk bij de werkelijkheid en het perspectief van het kind te blijven. Doorgaans denkt een kind in termen als papa en mama. Het woord 'donor' zet een kind apart. Dat kan ervoor zorgen dat een kind zich onnodig anders voelt en daarom koos ik toch voor het woord papa'.

Fotoboekje van haar vader

Volgens haar is het van belang om te zoeken naar een balans tussen normaliseren van het bestaan van papa en duidelijk aan te geven dat de rol van de vader anders is. 'Ik leg haar uit dat families verschillend zijn. Jij woont bij mama en mama zorgt voor jou. Je vriendinnetje woont bij haar papa én mama.'

Marije grijpt dagelijkse situaties, zoals de woonsituatie, aan om het thema bespreekbaar te maken. In de boekenkast van Jip staat een fotoboekje met daarin foto's van haar vader om het voor haar beeldend te maken.

Meer lezen over: Kunstmatige inseminatie met donorsperma (en hoe je hierover praat met je kind)

Papa versus donor

Het zet me aan het denken. Ondanks dat ik haar keuze respecteer en begrijp, voel ik (nog steeds) weerstand bij het woord papa. Daar zit ook pijn die ik vooraf niet had voorzien. Ik ben opgegroeid met een geweldige vader. Hij las me voor als ik ging slapen, was er voor me als ik bang of verdrietig was, steunde mijn keuzes of hij het er nu mee eens was of niet.

Bovenal is hij altijd trots op me. Dat ik Otis dit niet kan bieden raakt me. Ik had hem dat enorm gegund. Ik vind het woord papa een eretitel, maar dat vind ik het woord donor ook. Al heb ik daar wel een ander gevoel bij.

In Denemarken

Dat er iemand in Denemarken rondloopt die mij de optie heeft geboden om zo'n waanzinnig wezen op de wereld te zetten, stemt mij zo dankbaar dat ik het niet eens in woorden uit kan drukken. Vind ik hem een papa? Nee, zo voel ik dat niet. Het woord papa heeft voor mij een andere betekenis.

Ik geloof niet, ondanks de optie dat Otis contact met hem kan zoeken wanneer hij 16 jaar is, dat hij een actieve vaderrol op zich gaat nemen. Daaraan moet ik aan toevoegen dat Marije dat idee ook niet heeft.

Lees ook: Regenboogouderschap: dit moet je regelen als regenbooggezin

Een bijzonder gewoon gezin

Marije adviseert mij het prentenboek Een bijzonder gewoon gezin. Auteurs Anne Schrijvers en Marja Visser werkten jarenlang als fertiliteitscounselors bij het Amsterdam UMC en steunden vrouwen en stellen in de droom om ouders te worden. Het stelt mij direct gerust dat zij met talloze vrouwen contact hebben gehad die mij zijn voorgegaan en dat deze vrouwen, ondanks hun weloverwogen keuze, toch ook nog vaak worstelen met de uitvoering van het verhaal.

'In het verleden was donorconceptie volledig anoniem', zegt Anne Schrijvers. 'Ouders werd geadviseerd hun kind niet te vertellen dat er een donor in het spel was. Inmiddels is dit veranderd, mede door onderzoeken die aantonen hoe belangrijk het voor kinderen is om te weten dat ze donorkind zijn.

Wat ik altijd aanraad, is om vanaf jongs af aan te vertellen: je hebt een moeder en je hebt een donorpapa. En mama zorgt voor je, maar die donorpapa is er ook en is blij dat jij er bent', aldus Anne. Het idee is om het simpel te houden, zodat het kind langzaam kan wennen aan zijn verhaal en het eigen kan maken.

Nieuwsgierige kinderen

Het is aan de ouder(s) om zich proactief op te stellen in het praten over de donor. Schrijvers: 'Als je aan kinderen vertelt dat ze een donorpapa hebben, merk je vaak nieuwsgierigheid. Ze stellen, afhankelijk van de leeftijd, vragen als: wie is dat dan, waar woont hij? Sommige kinderen luisteren en laten het daarbij, terwijl anderen direct meer willen weten'.

Schrijvers benadrukt dat het belangrijk is om je kind de ruimte te geven om vragen te stellen en om als ouder beschikbaar te zijn om steun te bieden. Het kan helpen om je omgeving hier ook in te betrekken, zodat ze weten hoe ze ermee om kunnen gaan wanneer Otis behoefte heeft om erover te praten.

Lees ook: Praten met je peuter: zo voer je een goed gesprek

Vorming van zijn identiteit

Inmiddels ben ik het gesprek met Otis aangegaan. Het simpele, liefdevolle prentenboekje vertelt precies het verhaal waarmee ik ooit dit traject inging over de geweldige man die mij heeft geholpen in het mogelijk maken van mijn wens. Hij wordt donorpapa genoemd. Daarin kan ik me vinden. Het zijn immers twee eretitels samengevoegd, mooier kan bijna niet. Om het compleet te maken heb ik mijn familie ook een boekje gegeven.

Otis is gelijk dol op het boekje en pakt het erbij voor het slapengaan. Hij begint vragen te stellen en mede dankzij de gesprekken die ik heb mogen voeren, geef ik makkelijk(er) antwoord. Otis zelf lijkt erg content met zijn familiegeschiedenis en heeft zijn donorpapa toegevoegd aan zijn verhaal: 'Dat is mijn familie'. Het begint langzaam vorm te krijgen, voor ons beiden.

Werk te doen

Wat mij duidelijk is geworden, is dat zijn verhaal niet in beton is gegoten. Het is mijn verantwoordelijkheid om hem zo goed mogelijk te begeleiden in de vorming van zijn identiteit. Gelukkig heb ik een klein netwerk van alleenstaande moeders in mijn omgeving, waarmee ik veel dingen kan bespreken.

Omdat de rol van zijn donorvader bij mij persoonlijk veel emoties oproept, besef ik dat het belangrijk is om hier dieper op in te gaan. 'Als je het lastig vindt om erover te praten, ligt het werk vaak bij jou', aldus Anne. En voor Otis verzet ik dit werk natuurlijk met alle liefde.