We zaten aan de keukentafel met een glas wijn voor ons. De restanten van het avondeten stonden te wachten op iemand die de puf had om ze op te ruimen. Mijn vriend en ik zaten tegenover elkaar allebei uit te stralen níét die iemand te zijn.
Onze zoon, een paar maanden oud, sliep eindelijk, maar we wisten nooit voor hoe lang. Dus spraken we zachtjes.
'Ik heb het gevoel dat jij niet doorhebt hoeveel ik doe', zei ik.
'Misschien moet je me dat dan vertellen', verzuchtte mijn vriend, terwijl hij in zijn ogen wreef.'
'Dat wil ik wel', zei ik, nu zachtjes. 'Maar ik weet niet waar ik moet beginnen.'
Het werd het begin van een gesprek dat zich daarna nog jaren zou herhalen in allerlei varianten, maar dat van mijn kant neerkwam op: waarom moet ik altijd overal aan denken? En van zijn kant op: waarom verwijt jij mij zoveel? Want hoe gelijkwaardig we het van tevoren ook allemaal bedacht hadden, zodra ons eerste kind er eenmaal was, groeide de taakverdeling bij ons thuis al snel scheef.
Lees ook: Opvallend: gay ouders verdelen de taken thuis beter. Hoe kan dat?
Aan onwil lag het niet
Zoals zovelen hadden we het vooraf prima uitgedacht. Hij vier dagen werken, ik vier dagen werken. Twee dagen crèche, één dag opa's en oma's. Gelijkwaardiger kreeg je het niet, dachten we. Maar toen onze zoon een paar maanden oud was, merkte ik hoeveel verantwoordelijkheden ongemerkt mijn kant op waren gerold – en hoe moeilijk het was om ze weer de andere kant op te krijgen. Al snel merkte ik dat we niet de enigen waren. Meer dan de helft van de stellen wil zorg en werk graag gelijk verdelen, maar minder dan 10 procent slaagt daar ook echt in.
Hoe komt dit toch? Voor mijn boek Daar ben jij nu eenmaal beter in ging ik op zoek naar antwoorden.
Chef kind
'Het grote scheefgroeien', zoals ik het ben gaan noemen, begint vaak al vóór de zwangerschap. Waar mannen zelden op hun toekomstige vaderrol worden aangesproken, worden vrouwen al vroeg tot 'chef voortplanting' gebombardeerd. Anticonceptie, vruchtbaarheid, gezinsplanning: de verantwoordelijkheid ligt bij haar. Zodra de zwangerschap een feit is, neemt de focus op de moeder verder toe.
Ook na de geboorte bleef ik het eerste aanspreekpunt: van consultatiebureau tot school en ouder-appgroepen. Al snel was ik de informatiebalie van ons gezin, met een grote neonletter I boven mijn hoofd. Ik was degene geworden die alles wist, alles moest onthouden en altijd het overzicht hield. Dit takenpakket wordt de mental load genoemd. Alsof je de luchtverkeerstoren van een druk vliegveld runt. Uit onderzoek blijkt dat die last onevenredig vaak bij vrouwen ligt.
Lees ook: Een taakverdeling zonder ruzie: zo voer je een goed gesprek met je partner
Betrokken vaderschap als luxe
Mijn vriend werd ondertussen vooral op zijn rol als kostwinner voor ons gezin aangesproken. Toen hij na de bevalling een maand vrij nam, vroegen collega's of dat niet lang was. Van zijn baas kreeg hij te horen dat die maand de absolute max was. Hoewel vaders inmiddels langer verlof mogen opnemen dan vroeger, doen ze dit lang niet altijd.
Omdat een deel van het verlof maar 70 procent wordt doorbetaald, kan niet iedereen het zich permitteren. Maar ook sociale normen spelen mee. Zelfs als verlof opnemen officieel is toegestaan, kunnen vaders er op de werkvloer op worden afgerekend.
Tegengestelde verwachtingen
Tijdens mijn onderzoek werd me steeds duidelijker hoe mannen én vrouwen vastzitten in tegengestelde verwachtingen. Mannen moeten betrokken vaders zijn, maar worden daarin nauwelijks ondersteund. Moeders krijgen te horen dat ze moeten blijven werken, maar moeten zich ook verhouden tot een sterke moederschapscultuur waarin zij als hoofdverantwoordelijke voor het gezinsleven worden aangesproken.
Ongelijke stapels
Bij ons lukte het uiteindelijk om de scheve taakverdeling stukje bij beetje recht te trekken, al ging dat niet zonder slag of stoot. De eerste stap was het spelen van het Fair Play-kaartspel van taakverdelingexpert Eve Rodsky. Dat spel bestaat uit kaartjes met alle denkbare taken die horen bij het runnen van een huishouden met kinderen: van boodschappen tot playdates en cadeautjes.
Je legt de kaartjes neer bij degene die er thuis verantwoordelijk voor is. Zo wordt snel duidelijk hoeveel taken er zijn en wie de hoogste stapel heeft. Het maakt zichtbaar wat in relaties vaak onzichtbaar blijft.
De héle taak
Vervolgens is het de bedoeling dat je de kaarten opnieuw verdeelt. De stapels hoeven niet precies even hoog te zijn, als beide partners maar achter de verdeling staan. En: wie een taak op zich neemt, is verantwoordelijk voor de héle taak – niet alleen de uitvoering, maar ook het vooruitdenken, plannen en voorbereiden.
Ben je verantwoordelijk voor 'sport', dan betekent dat niet alleen langs de lijn staan, maar ook: tenues op tijd wassen, weten wanneer de wedstrijd is en snacks meenemen. Het spel zorgde bij ons voor de eerste bewustwording van wat er scheef zat.
Zelfvertrouwen en autonomie
Maar de echte doorbraak werd bij ons door noodzaak geforceerd. Samen besloten we dat ik mijn boekdeadline alleen zou halen als ik af en toe een paar dagen weg zou gaan. Mijn fysieke afwezigheid maakte dat de verantwoordelijkheid voor het eerst volledig overgedragen werd. En dat bleek niet alleen voor mij, maar ook voor mijn vriend een zegen.
Ja, het was aanpoten, alleen, maar hij kon ook z'n eigen koers varen en won daardoor als ouder aan zelfvertrouwen en autonomie. Als zich problemen voordeden, waren dat zijn problemen. Als er brandjes ontstonden, bluste hij ze op zijn manier. Het dwong mij om los te laten en hem om dingen naar zich toe te trekken. En dat beviel hem eigenlijk heel goed.
Solocare
Eind goed al goed? Nou, ja en nee.
Dat ik af en toe weg kon en mijn vriend in de gelegenheid was om de boel thuis intensiever op te pakken (en dat dat bij ons goed uitpakte) is natuurlijk reuzefijn voor ons, maar kan nauwelijks gezien worden als de oplossing voor een veel breder maatschappelijk probleem. Toch sluit onze ervaring wel aan op iets dat voorvechters voor meer gelijkwaardigheid in het ouderschap al veel langer betogen: hoe cruciaal het is dat vaders niet alleen de ruimte krijgen om te zorgen, maar vooral ook zonder de moeder erbij.
Uit onderzoek blijkt dat solocare – langere tijd zelfstandig zorgen – een belangrijke voorspeller is voor een gelijkwaardiger taakverdeling. Door solocare vanaf het begin te faciliteren, bijvoorbeeld met niet-overdraagbaar en volledig betaald verlof voor vaders, help je hardnekkige rolpatronen te doorbreken en voorkom je misschien zelfs (deels) dat ze ontstaan. En: dat is niet alleen in het belang van moeders, maar vooral ook van vaders zelf.
Lees ook: Renée had een parental burn-out: 'Het constante zorgen, altijd aanstaan. Dat vond ik zó stressvol'
Geen gunst aan vrouwen
Gelijkwaardig ouderschap, mag dan nog altijd vaak als een gunst aan vrouwen worden geframed, dat is niet terecht. Die manier van denken gaat namelijk voorbij aan de voldoening en het plezier die vaders zelf ervaren wanneer zij meer tijd met hun kinderen doorbrengen.
Bovendien houdt het ook het beeld in stand dat de strijd tegen ongelijkheid altijd een winner en een verliezer kent, terwijl het punt is dat iedereen uiteindelijk van meer gelijkwaardigheid profiteert. Stellen met een gelijkwaardige taakverdeling zijn vaker tevreden over hun relatie (en over hun seksleven).
Blijven proberen
Met mijn boek heb ik jonge ouders bij wie de taakverdeling ongewild scheefgroeit vooral willen laten zien dat ze niet de enigen zijn die hiermee worstelen. Dat het niet aan hun persoonlijkheid of hun relatie ligt dat gelijkwaardig ouderschap moeilijker blijkt dan vooraf gedacht. En dat het, alle uitdagingen ten spijt, toch de moeite waard is om het te blijven proberen.
Daar ben jij nu eenmaal beter in is verschenen bij Nijgh & Van Ditmar (22,99 euro).
