Het lijkt nog onwerkelijk voor Ines (39) en haar vriend Koen Elzinga (33). 2.155 kilometer verwijderd van Enter, het Twentse dorp waar zij wonen, loopt een 24-jarige Portugese vrouw rond die bereid was om hun donor te worden. Ze slikte hormonen, schonk het Nederlandse stel zes geschikte eicellen en van de twee beste die overbleven was de eerste direct een 'lucky shot'.
Transport van bevruchte embryo's uit het buitenland is kwetsbaar. In dit artikel legt specialist familierecht en Ouders van Nu-expert Kim Smienk alles uit over eiceldonatie voor vruchtbaarheidsbehandelingen.
Screening door psycholoog
Ines is nu zeventien weken zwanger. Een voorzichtige bolling tekent zich af onder haar trui. Koen en zij zijn niet naïef. Ze zijn ervan overtuigd dat de vele Portugese studentes die zich melden als donor dat niet allemaal alleen uit liefdadigheid doen. „Van de vergoeding van 900 euro kunnen ze een jaar rond studeren", zegt Koen nuchter.
Maar hij zegt er direct achteraan: „De vrouwen worden gescreend door een psycholoog. Ze moeten ervoor tekenen dat de kinderen die geboren worden op 18-jarige leeftijd de identiteit van de donor mogen opvragen. Daar stemmen ze mee in. Ik ga ervan uit dat de intentie er is om stellen met een kinderwens te helpen."
Helpen is bijna een understatement in hun geval. Ruim vier jaar zijn Koen en Ines al bezig om zwanger te worden. Een soms fysiek en emotioneel uitputtende onderneming. Bijna legden ze zich erbij neer dat hun kinderwens niet in vervulling zou gaan.
Tekst gaat verder onder het uitklapkader >
Eitjes te klein voor bevruchting
Tot Ines moeder in januari 2023 een artikel vond over eiceldonatie via het commerciële Ferticentro in Coimbra in Portugal. Daar is het uiteindelijk gelukt. „We begonnen in 2019 bij de Fertiliteitskliniek Twente in Hengelo", zegt Ines, in het dagelijks leven werkzaam bij broodjeszaak Deli 78 in Hengelo. „De huisarts verwees mij daarheen toen ik niet op de gewone manier zwanger raakte. Onderzoek wees uit dat in beide eierstokken eitjes zaten.
Maar die waren te klein om bevrucht te raken. Ik kwam in aanmerking voor een icsi-behandeling, waarbij een zaadcel met een dunne naald in de eicel wordt gebracht. Corona gooide roet in het eten. Veel afspraken met de kliniek konden niet doorgaan, waardoor vertraging ontstond. In augustus 2020 bleek dat ik geen eitjes meer had."
Ines was op 36-jarige leeftijd vervroegd in de overgang. De kliniek in Hengelo kon haar niet helpen, dus week het stel uit naar een fertiliteitscentrum in Duitsland waar de wet- en regelgeving rond eiceldonatie anders is dan hier. Wensmoeders mogen een zwaardere hormoonkuur ondergaan. Dat vergrootte in theorie de kans op een zwangerschap.
Lees ook: Claire (28) kwam in de vervroegde overgang: 'De overgang, dat is toch voor vrouwen van boven de 50?'
Spoor in Nederland liep dood
Er groeiden toch enkele eicellen, die helaas te klein waren om te gebruiken. Die boodschap kwam keihard aan. Ines: „Corona speelde nog steeds, dus mocht Koen niet mee de kliniek in. Ook de slechtnieuwsgesprekken deed ik alleen. Hij wachtte op bericht in de auto. Dat was zwaar."
„Het is bijna niet uit te leggen wat hormoonkuren met je doen. Ik was licht geraakt en huilde om het minste geringste. Normaal ben ik graag op mezelf, maar kon toen slecht alleen zijn." Koen en Ines besloten toch tot een derde traject, bij de Isala Klinieken in Zwolle. Nadat ook hier icsi niet lukte, liep het spoor in Nederland dood.
Tot Ines moeder hen wees op de optie van eiceldonatie in Portugal en ze in contact kwamen met Anneke Janssen van de organisatie Kinderwens Buitenland. Ze bemiddelt tussen Nederlandse wensouders en buitenlandse fertiliteitsklinieken met eigen eicelbanken. In februari belden ze Anneke, twee weken later zaten ze in het vliegtuig naar Portugal voor een intakegesprek.
Uitgerekend op zijn verjaardag
Sinds vorig jaar juli heeft het Portugese Ferticentro een intensieve samenwerking met de Fertiliteitskliniek Twente. Stellen hoeven voor lichamelijk onderzoek van de wensmoeder en de terugplaatsing van het embryo niet langer telkens naar Coimbra te komen. „Dat is een ongelooflijk groot voordeel", zegt Koen.
„Wij zijn twee keer heen en weer gevlogen", vertelt Koen, uitvoerder in de bouw bij onderhoudsbedrijf Hemink, een werkgever die alle medewerking gaf. „In maart en in september was dat. De laatste keer op 21 september verbleven we twee weken op een camping in Spanje. In afwachting tot we op 3 oktober een bloedtest deden op aanwezigheid van het zwangerschapshormoon hCG." Dit keer was het geluk aan hun zijde. De eerste donatie was direct raak.
Vooraf mocht het stel op een lijst de kenmerken aanvinken waar de eiceldonor moest voldoen. Ze kozen onder meer voor blond haar en bruine ogen. Omdat dat overeenkomt met Ines uiterlijk. De Enterse is uitgerekend op 8 juni, heel toevallig de verjaardag van vriend Koen. Aan de keukentafel doen ze hun verhaal. Intussen wordt de bovenverdieping van hun woning in Enter verbouwd. De nieuwe badkamer is klaar, aan de kinderkamer beginnen ze binnenkort.
Lees ook: Babykamer inrichten: dit heb je nodig
Genderrevealparty
Op 20 januari is de genderrevealparty. Pas dan zien Koen en Ines of ze een jongetje of meisje krijgen. Alleen Ines beste vriendin en tevens organisator van de party kent dat geheim. „We gunnen onszelf die verrassing op een feestje", zegt Koen, „juist omdat de weg naar de zwangerschap zoveel obstakels kende."
Het hele traject in Portugal kostte een kleine 15.000 euro. Waarvan door de zorgverzekeraar 2600 euro wordt vergoed.
Eerste keer in Nederland
De Fertiliteitskliniek Twente heeft als eerste kliniek in Nederland embryo's uit Portugal naar Hengelo laten overkomen. Na terugplaatsing van de bevruchte eicel is de kans aanzienlijk dat de wensmoeders zwanger worden. De vrouwen waar het om gaat, willen eiceldonatie omdat ze vervroegd in de overgang raakten of ze kregen een chemokuur. Hierdoor lukt het niet om langs de natuurlijke manier in verwachting te raken.
Anoniem donoren mag niet
Ze kunnen ook kiezen voor een donor uit Nederland, maar in de praktijk ligt dat behoorlijk ingewikkeld. „In Nederland is de wachttijd met een niet-bekende donor langer dan vijf jaar", zegt Anneke Janssen van de organisatie Kinderwens Buitenland, die nauw samenwerkt met de Fertiliteitskliniek Twente (FKT) in Hengelo. „Veel stellen willen niet zo lang wachten."
,,Ze kunnen ook een eigen donor zoeken, bijvoorbeeld in de familie of vriendenkring. Maar de meeste stellen voelen daar weinig voor, omdat een eigen donor erg dichtbij komt. Je kunt eerder discussie krijgen over bijvoorbeeld de opvoeding." Veel paren wijken uit naar het buitenland.
FKT startte vorig jaar zomer een voor Nederland unieke samenwerking met het Ferticentro in Coimbra in Portugal. Portugese vrouwen doneren eicellen, tegen een vergoeding van 900 euro. In Nederland wordt trouwens hetzelfde bedrag als 'onkosten' uitbetaald. De Portugese donoren geven toestemming dat het kind op 18-jarige leeftijd de identiteit van de donor mag opvragen. Nederland werkt niet mee aan anoniem donorschap.
Zaadtransport kan nog niet
„Een eerste embryotransport heeft onlangs plaatsgehad", zegt bestuurder Marieke Verberg van FKT. De terugplaatsing van de bevruchte eicel gebeurde in Hengelo. Wel moest de toekomstige vader nog zelf naar Portugal reizen voor het afleveren van zaad. Wens van FKT en Kinderwens Buitenland is dat ook dat in de toekomst in Nederland kan gebeuren.
Ook dat lukt niet zomaar. Het gaat om veel geld; transport van 'vitaal weefsel', zoals sperma, is erg duur. Bovendien is toestemming nodig van de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd. „Als we het voor elkaar krijgen, hoeven wensouders niet meer naar Portugal. We doen dan zelfs de intake via een videoverbinding. Geweldig, dat scheelt stellen veel geregel, kilometers, geld en vooral veel stress", zegt Janssen.
