Jarenlang was het moederschap een verhaal van positiviteit en louter roze wolken. Sinds vrouwen zich steeds meer uitspreken over de zwaarte ervan, komt er ruimte voor andere opvattingen. Zoals: spijt hebben van die keuze.
'Dan zou ik er nooit meer voor kiezen. Absoluut niet', zegt Chantal. Maar dat is achteraf gepraat. Ze werd wél moeder. Van een zoon en een dochter. Een rol die haar doodongelukkig maakt, blijkt nadat haar kinderen zijn geboren. 'Ik zou er nóóit meer aan beginnen.'
Lees ook: Heb je weleens spijt van het ouderschap? Zo deal je met die gevoelens
Wel van de kinderen houden, niet van jouw rol
Chantal is niet haar echte naam. Die is wel bekend op de redactie. Ze wil haar kinderen en omgeving beschermen, vertelt ze. 'Ze zijn nu 21 en 16 jaar. Misschien komt het ter sprake als ze ouder zijn. Nu vind ik ze daarvoor nog te jong.'
Spijt hebben van het moederschap is, ondanks recente documentaires als Spijtmoeders (Milou Gevers) en Heb je geen kinderen? (Liesbeth Rasker), nog vaak een maatschappelijk taboe. Chantal: 'Maar het gaat er niet om dat je niet van je kinderen houdt. Laat het duidelijk zijn: ik hou ontzettend van mijn kinderen. Maar niet van de moederrol.'
Zo hoort het toch?
Al kon ze daar lange tijd niet de vinger op leggen. Tot ze op een dag op haar werk een collega hoort zeggen: 'Mijn man en ik kiezen ervoor geen kinderen te krijgen'.
'Alsof er een blok beton van mijn schouders viel. Ineens wist ik wat er altijd al sluimerde. Jarenlang dacht ik steeds: ik kan dit niet, ik faal als moeder. Na die opmerking liep ik het kantoor uit. Op het toilet heb ik heel hard staan huilen. Pas toen besefte ik: ik wilde eigenlijk helemaal geen kinderen. Je kunt er dus voor kiezen géén kinderen te krijgen. Dat was totaal nieuw voor me.
In mijn omgeving, een heel klein dorp, is het vanzelfsprekend: vrouwen krijgen kinderen. Dat is het allerbelangrijkste. Zo hoort het.' Dat de moederrol haar misschien helemaal niet past, daar stond ze niet bij stil.
Lees ook: Wel of geen kinderen: deze boeken helpen je met deze grote levensvraag
Alleen en plots zwanger
Op haar 25e raakt Chantal voor het eerst zwanger. Haar relatie is dan net uit. 'De timing was slecht, maar ik besloot het alleen te gaan doen.'
Die eerste jaren als alleenstaande moeder vielen haar zwaar, vertelt ze. 'Er speelden gedragsproblemen bij mijn kind. En ik voelde me ook niet die 'oermoeder', zo'n moeder die alles over heeft voor haar kind. Maar ik dacht dat het kwam doordat ik alles in mijn eentje moest doen. Het speciale moedergevoel zou vast nog wel komen.'
Vijf jaar later is ze opnieuw zwanger. Deze keer geniet ze het eerste jaar wél, samen met haar toenmalige partner. Het lijkt even goed te gaan. Maar als haar jongste ouder wordt, komt dat knagende gevoel terug. 'Die allesomvattende liefde, waar andere ouders het altijd over hadden? Ik voelde het gewoon niet en het leven als moeder maakte me doodongelukkig.'
Ik vond het allemaal even vreselijk
Chantal
'Ik deed mijn best. De kinderen kwamen – en komen – echt niets tekort. Ik wil dat ze gelukkig zijn, ik geef ze al mijn liefde. Maar ik vind er echt niets aan om moeder te zijn. Het is de enorme verantwoordelijkheid, het moeten zorgen, alles plannen, je eigen leven dat in dienst staat van de kinderen wat Chantal de grootste moeite kost.
Mee op schoolreisjes, voorleesmoeder zijn, traktaties maken voor verjaardagen, kinderfeestjes: 'Ik vond het allemaal even vreselijk. Tegelijkertijd voelde ik me schuldig. De gedragsproblemen van mijn zoon namen toe in de puberteit. Ik begreep hem niet. Ik had hem zó graag een betere moeder gegund. Eentje die hem wél zou begrijpen en er voor hem was.'
Lees ook: Waarom jongens meer aandacht nodig hebben van hun ouders (maar het vaak niet krijgen)
Eigen leven terug
Nu haar kinderen iets ouder zijn, gaat het haar wat makkelijker af. Chantal: 'Ze zijn zelfstandiger en gaan steeds meer hun eigen weg. Ik kijk er erg naar uit dat ze hun eigen leven gaan leiden. Dat betekent dat ik weer meer ruimte voor mezelf krijg. Dan krijg ik mijn eigen leven terug.'
'Vertel het eerlijke verhaal over moederschap'
'Verwachtingen over wat een goede moeder is of moet zijn, druk vanuit de omgeving en moeilijk kunnen inschatten wat het betekent om moeder te zijn, spelen vaak een rol bij vrouwen die spijt hebben van het moederschap', zegt Kim Ellen Jager, psycholoog bij MeJa, Centrum voor Psyche en Zwangerschap.
Hier zijn ze gespecialiseerd in vrouwen die vastlopen in het moederschap. 'Vaak leggen deze moeders de lat ontzettend hoog voor zichzelf. Dan helpt het om ruimte te geven aan het eerlijke verhaal over ouderschap. Het ís namelijk niet altijd rooskleurig.'
Bij spijtmoeders gaat dat gevoel dieper. Jager: 'De term spijtmoeder is pittig. En niet juist. De omgeving koppelt spijt aan dat je niet van je kinderen houdt. Daarom is het een taboe en durven vrouwen er niet hardop over te praten. Maar het is spijt hebben van een rol die je niet blijkt te passen én onomkeerbaar is. Dan is leren accepteren dat je die keuze hebt gemaakt het belangrijkste.'
