Als jij opnieuw zou mogen kiezen, had je dan opnieuw moeder willen zijn? Dit vraagstuk wordt met 'nee' beantwoord door zogeheten 'spijtmoeders', moeders die achteraf gezien liever geen kinderen hadden gehad. Dit heeft niets te maken met de kinderen of hun liefde voor hen, maar betreft de rol van moeder. Dit ontdekt regisseur Milou Gevers wanneer ze in dit onderwerp duikt.
Wel van je kinderen houden, maar niet van het moederschap
Gevers: ,,Ik heb een dochter van 2 jaar oud. Hoewel ik zelf wél opnieuw de keuze zou maken om moeder te worden, begrijp ik moeders die dat niet nog eens zouden doen beter sinds ik zelf moeder ben. Als ik het boek Spijt van het moederschap van Orna Donath in mijn handen krijg, schrik ik van de titel. Maar als ik het boek, een sociologisch onderzoek, lees, besef ik dat er veel vrouwen zijn die van hun kinderen houden, maar niet van het moederschap", aldus Gevers.
Hier vind je een uitgebreide boekenlijst over dit onderwerp: Bloed, pijn en twijfels: tobbende moeders zijn de nieuwe literaire helden
Man-vrouwverhoudingen
Omdat Gevers merkt dat het begrip nog maar weinig bekendheid geniet, besluit ze als regisseur en moeder een documentaire over dit onderwerp te maken. Voor die documentaire spreekt ze onder anderen met Sophie, Caroline en Aisha. Deze vrouwen komen niet herkenbaar in beeld; daarvoor zijn poppen gemaakt.
,,Door de verhalen van de vrouwen met wie ik sprak, werd ik me des te meer bewust van de uitdagingen waarmee vrouwen (ja, ook nu nog) geconfronteerd worden. Bovendien besef ik dat spijtmoeders geen daders zijn, maar vrouwen die lijden onder een systeem waarin we veel minder ver zijn op het gebied van man-vrouwverhoudingen dan ik dacht."
Liever vader dan moeder
Ongeacht of je geniet van het ouderschap of niet, voor veel vrouwen is het de eerste ervaring met ongelijkheid. ,,Alle moeders die ik sprak voor de documentaire geven dat ze anders worden gezien zodra ze moeder zijn. Er zijn andere verwachtingen voor moeders dan voor vaders. Ze krijgen te maken met het verlies van een stuk identiteit en dragen vaak de grootste mentale last van het ouderschap.
Het mythische beeld van het moederschap drukt op deze vrouwen: een moeder is geduldig, vervuld en absoluut niet verveeld. In de documentaire laat ik moeder Sophie aan het woord. Sophie wilde niet herkenbaar in beeld, omdat ze naar eigen zeggen verwacht dat mensen denken dat er iets mis is met haar, dat ze mentaal niet in orde is en ze kan zich zelfs voorstellen dat er bedreigingen komen."
Verdwenen ambities
Gevers: ,,Voor ze moeder werd, deed Sophie dezelfde studie als haar man, en kreeg ze dezelfde kansen in haar carrière. Ze had het gevoel dat ze hetzelfde kon bereiken als haar man, tot het ouderschap zich aandiende. De verwachting was automatisch dat zij het grootste deel van de zorg op zich zou nemen.
Ze zag dat haar man werd gezien in zijn betaalde werk, maar dat niemand haar zag in haar onbetaalde werk (het moederschap). Er was geen erkenning, geen vervulling en een groot deel van haar identiteit, haar werk en ambities, verdween."
Tekst loopt door onder de foto.
Lees ook: Taakverdeling thuis: zo maak je van de to-dolijst in je hoofd een gedeelde verantwoordelijkheid
Eenzaam moederschap
,,Recent nodigden we journalist Lynn Berger uit bij de voorvertoning van de documentaire. Berger is schrijver van Ik werk al (ik krijg er alleen niet voor betaald) en gaf aan dat het tot aan de industriële revolutie normaal was in Nederland om een kind op te voeden met mensen uit de buurt of je familie.
En dat valt direct op in de documentaire: het lijkt alsof de moeders er voornamelijk alleen voor staan. Bovendien is niet voor elke moeder een community aan andere moeders beschikbaar en heeft niet iedereen de financiële mogelijkheden om eropuit te gaan met kinderen, naar plekken waar andere ouders samenkomen. Laat staan dat ze allemaal kinderopvang kunnen betalen."
Individueel of maatschappelijk probleem
Gevers: ,,Het blijkt niet vanzelfsprekend dat moeders hun 'eigen ding' kunnen blijven doen, terwijl dat voor vaders veel vanzelfsprekender is.
Maar weinig stellen lukt het om de zorg te verdelen. Daarbij gaan de meeste vrouwen er flink in hun inkomen op achteruit. Wat ons bij het vraagstuk brengt: is het spijtmoederschap dan een individueel probleem, of eerder een maatschappelijk probleem?"
Lees ook: Dingen die ik als werkende moeder niet meer wil horen (alvast bedankt!)
2Doc Spijtmoeders van Milou Gevers (VPRO, in co-productie met Stepping Stone) is te zien op donderdag 16 mei op NPO 2, 2DOC.nl, en NPO Start om 22.15 uur.
