Als Nadine (41) twaalf jaar geleden verliefd wordt op Frans (42), heeft ze al snel in de gaten dat hij z'n eigen handleiding heeft. Spontaan een uitstapje maken, daar moet je bij hem niet mee aankomen.
Dezelfde riedel
Eropuit gaan, staat sowieso niet hoog op zijn prioriteitenlijst. Laat hem maar gewoon thuis, in zijn eigen omgeving, waar hij elke dag dezelfde riedel afdraait. En dan gewoon lekker kletsen over ditjes en datjes, want bij serieuze gesprekken gaan z'n hakken al snel in het zand. 'Alsof je met een puber van 15 praat,' aldus een lachende Nadine.
Rare vent
Maar bovenal is Frans vreselijk intelligent, heel vaak vrolijk en een enorme grappenmaker. Neem het lijstje met eisen waarmee hij zich profileerde op de datingsite waar ze elkaar leerden kennen, alsof hij zelf zo geweldig was dat hij zich alles kon permitteren.
Nadine: 'Dat prikkelde mij, omdat ik dacht: rare vent.' Ze stuurde hem een berichtje. Ze blijken vlakbij elkaar te wonen en veel raakvlakken te hebben. En patsboem, daar zijn de vlinders.
Krijsen
Fast forward naar drie jaar later. Zoon Jafeth (nu 9) is net geboren. Hij verkeert fysiek in blakende gezondheid, maar krijst aan één stuk door. Volgens de kraamverzorgende is een gevoeligheid voor geluiden de oorzaak. Kwestie van wennen, sust ze Frans en Nadine. Maar het houdt niet op.
'Als ik thuiskwam uit mijn werk, drukte Nadine Jafeth al bij de deur in mijn armen: hier, pak aan, ik ben kapot,' herinnert Frans zich. 'Dat vond ik zwaar, want het kwam bij mij allemaal enorm binnen. De nieuwigheid van het vaderschap, de gebroken nachten en ondertussen zo goed mogelijk mijn werk blijven doen.'
Wat doen we fout?
Anderhalf jaar aanmodderen verder schiet Jafeth nog steeds bij elk onverwacht geluidje in een stuip. Gezellig op schoot zitten bij familieleden of vrienden? Jafeth trekt bleek weg zodra hij wordt opgepakt en valt van alle spanning meteen in slaap.
'Vlak voor zijn tweede verjaardag ontdekten we dat zijn lakens elke dag onder het bloed zaten, omdat hij zijn vingers en tenen kapot bleek te bijten,' vertelt Nadine. 'Daar schrokken we van. Je denkt dan toch: wat doen we fout?
Diagnose
Ik heb mijn zus gebeld, die als GZ-psycholoog altijd veel met kinderen heeft gewerkt. Toen ze vroeg waaraan ik zelf dacht, wist ik het eigenlijk wel.' Eenkennigheid, lastig uiten van emoties, plotselinge woedebuien, moeite met fysiek contact. Zit je er met je neus bovenop, dan herken je het niet meteen. Maar op een rijtje onder elkaar gezet, kom je al snel uit op een autismespectrumstoornis.
Frans vult aan: 'We zijn met Jafeth naar Dimence Specialistische GGZ Organisatie in Zwolle gegaan, gespecialiseerd in kleintjes. Ondertussen was er bij mij ook een belletje gaan rinkelen. Ik herkende zo veel van mezelf in Jafeth. Zijn reactie in grote groepen, de angst voor het onbekende, zijn gehechtheid aan structuren. Uit onderzoek bleek toen dat ik autisme en ADD heb.'
Meltdowns
Veel mensen zouden zich een hoedje schrikken van de dubbele diagnose autismespectrumstoornis (ASS), met daarbovenop de concentratiestoornis ADD. Maar voor Frans en Nadine vallen veel puzzelstukjes op hun plek. De meltdowns van Jafeth, als hij zijn emoties te lang heeft opgekropt. Het kapotbijten van zijn nagels en tenen, een vorm van prikkelverwerking. De moeite die het zowel Frans als Jafeth kost om naar buiten te gaan.
'Als je weet waarom iets gebeurt, is het makkelijker om dat te accepteren,' zegt Nadine. 'En het stelde ons in staat om te kijken naar manieren waarop het anders en vooral beter kon.'
Paniek om een poepluier
Vanaf dat moment gaat het bergopwaarts, ook tussen Frans en Nadine. 'Na de komst van Jafeth was er veel paniek,' zegt Nadine. 'Frans wist zich geen raad. Dan dacht ik: Jafeth heeft een vieze luier, wat doe je nou moeilijk? En bam, dan was er ruzie.
Toen we ontdekten dat Frans een autismespectrumstoornis heeft, leerde ik dat hij in het moment vaak niet meer weet welke stappen hij moet nemen. Dat heeft hij ook met andere taken, zoals koken of boterhammen smeren. Hij raakt snel het overzicht kwijt en heeft dan geen idee meer wat hij moet doen. Hij leert daarin ook niet echt bij, want hij raakt nog steeds in paniek bij een poepluier.'
Lekker zorgen
Nadine is praktisch ingesteld, dus ze vindt het niet erg dat veel taken op haar schouders terechtkomen. Nadine: 'Ken je die scène uit Friends, waarin Chandler over Monica zegt dat ze al moeder was voordat er kinderen waren? Dat heb ik ook. Ik vind het prettig om te zorgen. Voor familie, voor vrienden, voor Frans. Daar moet ik op letten.
Bij Jafeth nam ik in het begin alles van hem over. O, gaat het niet met aankleden? Geef maar hier, doe ik wel. Ik moet Frans daarin de ruimte geven. Niet meteen ingrijpen, maar hem de tijd geven.'
Haantje-de-voorste
Het blijft niet bij één kind met een label. Twee jaar na Jafeth wordt Jefrim (nu 7) geboren. Hij is met alles haantje-de-voorste, spreekt al heel vlot zijn eerste woordjes uit en praat met veertien maanden al in volzinnen.
'Dan liep hij met z'n luier vanuit de tuin richting de steeg en zei hij: "Ik kom zo terug hoor mama, doewie!"' herinnert Frans zich.
Hoogbegaafd
'Wij dachten: het is gewoon een pienter jochie. Maar op de peuterspeelzaal zeiden ze al snel dat hij ongeveer anderhalf jaar voorliep op de rest, qua denkvermogen en taalgebruik. Ze adviseerden ons om dat in de gaten te houden.'
Zo komen ze op het pad van hoogbegaafdheid terecht, een weg die Nadine jaren eerder al heeft bewandeld. Zij springt er als jonkie al uit, maar pas op haar 23e ontdekt ze na een test dat ze bepaald niet dom is. Daar doet ze verder niets mee, ze wil niet anders zijn dan anderen, maar juist normaal.
Het geijkte plaatje
Nadine: 'Ik had continu een innerlijk conflict, een soort error. Daarom heb ik het allemaal weggedrukt en naar de buitenwereld gebagatelliseerd. Als mensen zeiden dat Jefrim zo bijdehand was, antwoordde ik altijd: "Hij is gewoon wel slim, meer niet." Het moest allemaal een beetje in het geijkte plaatje passen.'
Als Jefrim op zijn 6de oud genoeg is om getest te worden, gaat het roer bij Nadine om. Haar zoon en zij zijn allebei hoogbegaafd, nou en?
Moeilijk denken
'Dat is geen aanstellerig gedrag, het is gewoon hoe het is,' vertelt Nadine, die er in het dagelijks leven vaak tegenaan loopt dat mensen vinden dat ze moeilijk denkt. 'Dan vertellen ze iets over een heel normaal onderwerp en heb ik daar meteen honderd vragen bij. Dat valt niet altijd even goed bij iedereen. Ik hoor weleens: je kunt toch gewoon gaan zitten en niet nadenken? Maar nee, dat kan ik niet.'
De derde en de vierde
Tegelijk houdt ze van een uitdaging en is ze het liefst de hele dag aan het redderen. Reden genoeg om na Jefrim voor een derde te gaan, want ook Frans vindt dat er niet genoeg gezelligheid in huis kan zijn.
Entree Julia (nu 5), volgens Nadine waarschijnlijk hoogbegaafd, maar nog te jong om te testen. 'We dachten dat het met drie wel 'klaar' was,' zegt Nadine. "Maar toen kwam Jip er nog bij, als een onverwacht toetje. Een sociaal, gevoelig kind.'
Anders dan andere vaders
Van de buitenkant is er niks afwijkends te zien, maar van binnen steken Nadine, Frans en hun oudste kinderen net even anders in elkaar. Dat maakt ze met z'n allen best bijzonder.
'Ik denk dat ik veel dingen anders doe dan andere vaders,' zegt Frans. 'Het begint er al mee dat ik het liefst de hele dag binnen zou blijven. Dat is heel autistisch, lekker in je eigen omgeving blijven, waar je veiligheid en rust hebt. Nadine doorbreekt dat door te zeggen: "Je hoeft niet meteen naar een bos, je kunt ook met ze naar de speeltuin om de hoek."
Altijd chaos
Opvoeden is een ander ding, daar heeft Frans geen kaas van gegeten. 'Als de kinderen aan het klieren zijn, kan hij de situatie niet rustig bekijken,' zegt Nadine. 'Hij ontploft meteen en gaat schreeuwen. Of vreselijk mopperen.
Het is niet leuk voor de kinderen als hij zo doet. In het begin liet ik ze nog weleens alleen met Frans, maar dat werd altijd chaos. Als hij alleen met ze is, kan hij geen hoofdzaken meer van bijzaken onderscheiden. Dan kwam ik thuis en was hij vergeten om avondeten te maken, omdat hij ineens een stapel was zag liggen en zich daar helemaal op had gestort. Dat gaat gewoon niet.'
Drijvende kracht
Vlak bij Frans en Nadine woont een jonge vrouw die veel feeling heeft met kinderen. Als Nadine weggaat, is zij de persoon in huis om Frans te helpen met de kinderen. Dat is een constructie die je niet vaak hoort, maar voor Nadine en Frans is het nooit een punt van discussie geweest.
'Nadine is de drijvende kracht achter de structuur,' zegt Frans. 'Als zij er niet is, stort dat als een kaartenhuis in elkaar. Het is dus gewoon nodig dat er iemand anders komt als zij weg is. Ik vind dat ook prettig. Ze zegt het als het tijd is om de kinderen in bad te stoppen of naar bed te brengen. Dat zorgt ervoor dat ik houvast heb.'
Alle ballen hoog
Als Nadine te weinig prikkels heeft, gaat ze zich vervelen. 'Ik vind het leuk om veel ballen hoog te houden. Zolang ik daarnaast manieren heb om mezelf te ontspannen, hou ik dat prima vol. In de coronaperiode is dat allemaal wat zwaarder geworden. Mijn uitlaatklep is zwemmen, lekker baantjes trekken, een paar keer per week. Toen dat ineens niet meer kon, trok dat z'n wissel op me.'
Maar ze staat nog, fier naast Frans, die zijn baan als muzikant dit jaar heeft verruild voor een vaste job bij een bank. 'De vaste werktijden zijn eigenlijk perfect voor mij. En als ik klaar ben, kan ik er voor de kinderen zijn.
Opgaan in spelletjes
Ik merk dat ik meer dan andere vaders opga in spelletjes. Andere volwassenen schamen zich soms een beetje, als ze zichzelf ergens helemaal in verliezen. Maar ik vind fantasie zoiets prachtigs. Daarom ben ik ook zo gek op schrijvers als J.R.R. Tolkien en C.S. Lewis. Twee heel intellectuele mannen, die hun eigen wereld met alles erop en eraan creëerden.'
Nadine is zo trots als een pauw als ze ziet hoe Frans zich in- en uitleeft met de kinderen. Op zijn beurt knijpt Frans in zijn handjes met Nadine, die altijd precies het juiste weet te zeggen en doen.
Typisch een vierkantje
'Als de kinderen vragen hebben over onze bijzonderheden, legt ze uit dat wij als gezin bolletjes zijn die leven in een wereld met veel vierkantjes. Als we dan iemand tegenkomen die onaardig reageert, zegt ze: "Dat is nou typisch een vierkantje." En dan weten de kinderen genoeg.
We zijn misschien een beetje eigenaardig, maar dat maakt ons juist leuk.'
Interview: Fleur Baxmeier. Fotografie: Brenda van Leeuwen. Dit artikel is eerder verschenen in Ouders van Nu Magazine.
Artikelen van Ouders van Nu ontvangen in je mailbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief.
