Zo ga je om met racisme onder kinderen: 'Het echte trauma ontstaat als volwassenen er niks mee doen'

Het was bij een voetbaltraining dat de oudste zoon van Laura het racistische n-woord naar zijn hoofd geslingerd kreeg. Laura (40), moeder van twee zoons (11 en 9 jaar) en een dochter (5 jaar): 'Ik ben wit en mijn kinderen zijn door hun vader gezegend met een prachtige, bruine huidskleur. De jongens zitten op voetbal en mijn oudste maakte een aantal maanden geleden helaas iets naars mee.

Tijdens een training vroeg hij aan een paar teamleden of hij mocht meedoen met een partijtje. Eén van hen zei: 'Nee n*, daar heb je die n* weer' en terwijl mijn zoon afdroop, ging zijn teamgenoot rustig verder met waar hij mee bezig was.'

Niet zo bedoeld

'Mijn man en ik waren in shock toen we het later hoorden. En natuurlijk haalden we verhaal bij de club en vroegen om een gesprek met de jongen en zijn ouders. De reactie van het bestuur was dat ze het met hen gingen bespreken.

Vervolgens moesten we twee weken wachten totdat wij (overigens zonder onze zoon) ook in een gesprek werden gehoord. Dit was alleen met het bestuur, want het leek de club beter om ons en de andere ouders gescheiden van elkaar te houden. Vervolgens was de conclusie dat de jongen het niet zo bedoeld had en dat de meeste kinderen ook niet wisten wat het 'n-woord' betekende.

Lees ook: Praat met je kind over racisme en begin voor de spiegel, deze pedagoog geeft tips per leeftijd

Geen consequenties

'Consequenties voor de jongen waren er niet. Er kwam wel een excuus, maar pas weken later en omdat wij het eisten. Een gesprek met de vader van het kind (dat wij op eigen initiatief aangingen) liep op niets uit. Volgens hem had zijn zoon het niet gezegd, terwijl meerdere teamleden het tijdens de training wel hadden gehoord.

Daarom besloten we het gesprek dat we er met hem niet uitkwamen en dat was dat. De jongens spelen nog steeds samen in één team. Mijn zoon focust zich op het voetballen, maar bij ons knaagt het nog altijd.'

Verantwoordelijkheid nemen

Judi Mesman, hoogleraar maatschappelijke verantwoordelijkheid en impact aan de Universiteit Leiden en auteur van het boek Opgroeien in kleur, is niet verbaasd over de handelingsverlegenheid bij sportclubs en scholen. 'Wat je vaak ziet, is dat er wel een protocol op papier staat ('wij tolereren geen racisme') maar dat mensen, als het erop aankomt, niet weten wat ze moeten doen. Ze hebben de taal en de tools niet.

En dus gebeurt er niets, terwijl je als organisatie juist verantwoordelijkheid moet nemen. Denk bijvoorbeeld aan de mensen die voor je werken (al dan niet vrijwillig) hierin opleiden. Leer ze wat racisme is en wat het met een kind doet en geef ze de juiste tools om ermee om te gaan.'

Lees ook: Alles over pesten: wat als je kind wordt gepest?

Alleen dragen

Volgens Mesman ontstaat het echte trauma vaak pas ná het incident. 'Een racistische opmerking is al pijnlijk. Maar als volwassenen het vervolgens bagatelliseren, ontkennen of negeren, komt daar een extra laag bij. Het kind leert: mijn gevoel doet er niet toe. Ik moet dit alleen dragen.'

Mesman pleit dan ook voor herstelgerichte gesprekken. 'Niet straffen om het straffen, maar voor uitleg, empathie en erkenning. Wat heeft het kind gevoeld? Wat kun je doen om het goed te maken? Dat vraagt moed en leiderschap, ook bij een sportclub.'

Gehoord en gesteund

Laetitia (34), moeder van de 8-jarige Amani, maakte iets soortgelijks mee als Laura, maar had een heel andere ervaring. 'Amani kwam vorig jaar een keer verdrietig uit school. Een klasgenoot had haar uitgescholden vanwege haar huidskleur en ze voelde zich erg klein en onzeker.

Ik ging meteen naar de directeur en hij nam het gelukkig serieus. Zo werd er snel een gesprek georganiseerd met ons, de andere ouders en beide kinderen. De leerkracht gaf direct aan dat racisme niet wordt getolereerd. Ook gaf ze Amani de ruimte om te vertellen wat de ervaring met haar had gedaan. De ouders en het kind waren zichtbaar onder de indruk en de jongen bood zijn excuus aan. Voor mij voelde dit heel oprecht.

Wat ik ook fijn vond, was dat er in de dagen daarna in de klas extra aandacht werd besteed aan het onderwerp racisme. Zo las de juf voor uit een boek over een jongen die ermee te maken kreeg en ze hield er een kringgesprek over. Hierdoor voelde ik, maar vooral Amani, zich gehoord en gesteund.'

Lees ook: Vooroordelen op de basisschool: witte meisjes krijgen het vaakst complimenten in rapport

Maak het bespreekbaar

Volgens Mesman is dit een voorbeeld van hoe scholen (en sportclubs) daadwerkelijk het verschil kunnen maken. 'Een snelle, duidelijke en empathische reactie van volwassenen maakt dat een kind zich gezien voelt. Dat is essentieel. Niet alleen voor het herstel, maar ook om het vertrouwen in de wereld (en in volwassenen) te behouden.'

Onderstaande video Opgroeien in Kleur - Aflevering 1: Zijn kinderen 'kleurenblind'?, laat zien dat kinderen wel degelijk etniciteit opmerken en dus niet kleurenblind zijn, zoals veel volwassenen vaak denken. Daarom is het volgens Mesman belangrijk dat ouders thuis discriminatie en racisme bespreken.