Maarten was 51 jaar toen hij in zijn eentje voor zijn 8-jarige zoon ging zorgen. Zijn vriendin overleed onverwacht aan een hartinfarct. 'Het verdriet was heel groot. En ineens moest ik alles alleen doen. Dat was heel zwaar.'
Er kwam ook veel boosheid bij kijken. 'Waarom is dit mij overkomen?, dacht ik vaak. Je moet ineens alles zelf beslissen, je kunt niets meer overleggen.' Omgaan met de woede van zijn kind vindt hij het moeilijkste. 'Omdat je de enige ouder bent, krijg je alles op je dak.'
Lees ook: Dit moet je (financieel) regelen als alleenstaande ouder
Sterfterisico
Onderzoeker Mine Kühn, van Tilburg University: 'Het verhoogde sterfterisico van alleenstaande ouders is vergelijkbaar met het verhoogde risico op overlijden na een hartaanval'. Voor het onderzoek gebruikte het onderzoeksteam meer dan dertig jaar aan bevolkingsgegevens uit Denemarken.
'De Deense samenleving lijkt veel op de Nederlandse', zegt Kühn. 'Maar misschien is het sterfterisico voor alleenstaande ouders in Nederland nog groter, doordat er in Denemarken meer sociale toeslagen zijn voor gezinnen, waardoor er minder financiële stress is.'
Wat opvalt is dat vaders vaak alleenstaand worden als de kinderen tieners zijn. Terwijl het voor moeders vaak begint als kinderen onder de 5 jaar zijn. Mannen en vrouwen zitten dus in een andere levensfase op het moment dat ze het alleen gaan doen.
Alsof ik het kind afpak
Inge van der Vies (68) was 39 jaar toen ze haar ex verliet en met haar dochter van 2 bij haar zus introk. Inge: 'Ik was getrouwd met een Spanjaard en we woonden in een dorp in de buurt van Madrid. De relatie liep al niet goed toen ik onverwacht zwanger werd, maar omdat ik er zo blij mee was, probeerden we het nog even.'
Na twee jaar was het op. 'In Spanje als alleenstaande moeder een leven opbouwen, was voor mij onmogelijk. Er was daar toen geen kinderopvangtoeslag, nauwelijks sociale huur, en ik had geen werk en geen familie waarbij ik terecht kon. Hoe moest ik dit doen?'
Haar ex had een eigen café-restaurant waar bijna al zijn tijd in ging zitten, waardoor ze de zorg niet konden verdelen. 'Daarom ging ik terug naar Nederland. Daar voelde ik me wel ongelooflijk schuldig over. Alsof ik het kind van mijn ex afpakte. Maar ik had geen keus.'
Omscholen om parttime te werken
Een stabiele baan vinden in de marketing en communicatie bleek lastig. 'Parttime werken in die sector was geen optie. Maar fulltime lukte me niet doordat ik niet voor alle dagen kinderopvang kon krijgen, en mijn dochter zou pas over drie jaar naar school gaan.
Tijdens sollicitatiegesprekken werd me vaakngevraagd: hoe ga je het doen als je kind ziek is? Daar had ik geen antwoord op. Mijn sociale netwerk was heel klein doordat ik jaren in het buitenland had gewoond. Ik had bijna niemand meer.'
Inge schoolde zich om tot psychosociaal werker. In die branche waren wel parttime banen en daar werkten ook meer vrouwen die het snapten dat je als alleenstaande moeder flexibiliteit van je werkgever nodig hebt.
Thuiswerken
Het nieuwe onderzoek laat zien dat alleenstaande moeders vaak veel stress hebben vanwege het ontbreken van een baan waarin flexibiliteit is en die voldoende opbrengt. Alleenstaande vaders hebben over het algemeen wel een fulltime baan en minder geldzorgen.
Maarten: 'Ik werk als journalist en kan voor een groot deel mijn werk zelf indelen. Als het in de middag niet afkomt, doe ik 's avonds nog iets. Thuiswerken is ook geen taboe meer en ik ben verhuisd naar de randstad, zodat ik minder reistijd heb.'
Lees ook: Onderzoek: dit helpt moeders als ze weer aan het werk gaan (en nee, het is niet langer verlof)
Geen oppas
Het vinden van een oppas, zodat hij ook af en toe even tijd voor zichzelf heeft, is wel een probleem. 'Ik heb bso geregeld, en mijn ouders staan altijd voor ons klaar, maar een oppas voor de dagen dat ik geen bso heb, heb ik nog steeds niet. Het lijkt een kleine klus, maar toch is het moeilijk een goede betrouwbare oppas te vinden. Ik heb ook geen vrienden of kennissen die oppassen.'
Via de gemeente kwam hij in contact met het buurtteam. Dat geeft al iets van verlichting doordat zijn zoon via die weg eens in de drie weken een zaterdag naar een pleeggezin gaat. 'Hij vindt het leuk en ik kan dan een keer iets voor mezelf doen.'
Lees ook: Hoe vind ik een betrouwbare oppas?
Eindverantwoordelijk
Voor Inge was dit ook moeilijk. 'Ik kende niet veel andere moeders, doordat ik vanwege mijn werk niet kon blijven beppen op het schoolplein. En voor een oppas had ik geen geld.' In het weekend kon haar dochter weleens naar oma. 'Dat was maar af en toe. En de feestjes waar ik heen wilde, waren ook altijd op een andere moment.
Maar het zwaarste vond ik dat de eindverantwoordelijkheid volledig op mijn schouders lag. Toen de vader van mijn dochter overleed, viel dat vangnet weg. Ook al woonde hij in Spanje, nu had mijn dochter niemand meer om op terug te vallen.'
Depressie en drank
Inge kreeg twee keer een depressie. De eerste keer toen twee zussen in hetzelfde jaar de diagnose terminale kanker kregen. De tweede keer door een veeleisende werkgever. 'Ik liep gewoon over, het was te veel.' Dit is geen uitzondering. Het onderzoek toont aan dat veel alleenstaande moeders mentale problemen krijgen.
Maarten herkent het als een 'malaise' die af en toe opkomt. Kühn: 'Het drank- en drugsgebruik van alleenstaande vaders is een belangrijke verklaring voor het hoge sterftecijfer van deze groep. Bij alleenstaande moeders speelt dit ook mee, maar in mindere mate.'
Lees ook: Dit kun je doen als het ouderschap eenzaam voelt
Donkere ogen
Maarten: 'Vanaf het begin was het voor mij duidelijk dat ik alle zeilen moest bijzetten. Dat het niet zomaar goedkomt. En dat ik niet thuis moet gaan zitten en alles wegdrinken.' Het helpt ook dat hij goed kan praten met vrienden en collega's. 'Dat doe ik ook met mijn zoon.
Als het minder gaat, zeg ik wel eens: 'Ik kijk zeker weer donker uit mijn ogen'. Dat zei hij namelijk eens tegen mijn overleden vriendin toen hij kleiner was. 'Ja-ha, dat verhaal ken ik al', zegt hij dan. Maar het beurt ons allebei op. De liefde die ik voor hem heb, en hij voor mij, trekt me erdoorheen.'
Teugels laten vieren
Inge: 'Ik heb het gered doordat ik met mijn dochter op een gegeven moment afsprak dat we in de weekenden alle teugels lieten vieren. Doordeweeks was het 'regelmaat en reinheid', maar in het weekend was er pizza, ijs en films in de woonkamer.
Daarbij: alle succesmomenten waren voor mij. Ik moest ervoor knokken om dit bestaan voor ons op te bouwen, maar het is me gelukt.'
Bron: Duke University Press
