Beschermen tegen de bof, mazelen en rodehond
De BMR-vaccinatie wordt in Nederland via het Rijksvaccinatieprogramma aangeboden. Het is een combinatieprik: één prik die werkt tegen drie ziekten. De BMR-vaccinatie beschermt je kind tegen de bof (B), mazelen (M) en rodehond (R). Dit zijn zeer besmettelijke infectieziekten die vooral gevaarlijk zijn voor jonge kinderen en/of zwangere vrouwen. Wil je voorkomen dat je kind (ernstig) ziek wordt van de bof, mazelen of rodehond, dan kun je hem laten vaccineren. Kinderen krijgen een eerste BMR-prik bij 14 maanden en daarna een herhaalprik. Tot dit jaar was dat op de leeftijd van 9 jaar, maar vanaf 2025 is deze vervroegd naar 3 jaar.
De bof
De bof is een virusziekte die wordt veroorzaakt door het bofvirus. Typisch voor de bof is een ontsteking aan de speekselklieren bij het oor, waardoor je kind een dikke wang krijgt. Het virus verspreidt zich via de lucht, als iemand met de bof hoest of niest, maar ook via handen of bijvoorbeeld speelgoed. Je kind kan ook als hij gevaccineerd is de bof oplopen, maar de kans om ernstig ziek te worden is na vaccinatie veel kleiner.
Hoe verloopt de ziekte?
Meestal verloopt de bof mild, ook als je kind niet gevaccineerd is. Meer dan de helft van de kinderen onder de 2 jaar krijgt zelfs geen klachten. Als je kind wel ziek wordt, zijn dit de symptomen:
- Koorts
- Spierpijn, hoofdpijn en verkoudheidsklachten
- (Hamster)wang: de speekselklieren ontsteken, worden dik en doen pijn
- Oorpijn
De klachten verminderen na ongeveer een week.
Ernstige klachten
Toch is vaccinatie bij de bof belangrijk. In sommige gevallen kan de bof namelijk zorgen voor ernstige klachten. Bij 4 tot 10 van de 1000 patiënten zorgt de bof voor een hersenvliesontsteking. Meestal geneest een hersenvliesontsteking door het bofvirus goed. De bof kan soms doofheid aan een oor bij een kind veroorzaken. In enkele gevallen raken de zaadballen of eierstokken ontstoken door de bof. Dit leidt heel soms tot onvruchtbaarheid.
De bof in Nederland
Sinds de bof-vaccinatie in 1987 is ingevoerd komt deze ziekte in Nederland nog weinig voor. Toch kan de bof af en toe zorgen voor uitbraken, vooral in gebieden waar minder mensen zijn gevaccineerd.
Mazelen
Mazelen is zeer besmettelijk en wordt veroorzaakt door het mazelenvirus. Deze ziekte veroorzaakt rode huiduitslag.
Ook dit virus verspreidt zich via de lucht. Wanneer iemand met mazelen hoest of niest en je kind ademt de verspreidde druppeltjes in, dan kan hij besmet raken. Je kind kan mazelen oplopen als hij deze ziekte nog niet eerder heeft gehad en er niet tegen is ingeënt.
Hoe verloopt de ziekte?
Mazelen begint plotseling. Als je kind de mazelen oploopt, dan kunnen dit de klachten zijn:
- Hoge koorts
- Neusverkoudheid en hoesten
- Ontstoken ogen en gevoelig voor licht
- Kleine witte vlekjes in de mond (bij 1 op de 3 patiënten)
- Ruwe, rode vlekjes, eerst achter de oren, dan over het hele lichaam (na 3 tot 7 dagen)
- Soms een middenoorontsteking
Ernstige klachten
Als je kind mazelen oploopt, kan hij een longontsteking krijgen. Als je mazelen hebt gehad, ben je nog maanden tot jaren vatbaarder voor andere infectieziektes. In sommige gevallen kan mazelen zorgen voor een dodelijke hersenontsteking. Heel soms veroorzaakt mazelen een hersenontsteking die pas jaren na de mazelen begint. In het ergste geval kan je kind daaraan overlijden.
Mazelen in Nederland
Elke 10 tot 15 jaar vindt er in Nederland een grote mazelenuitbraak plaats. Dat komt doordat er groepen zijn die geen vaccinatie halen. De laatste grote uitbraak in Nederland was in 2013-2014. Vorig jaar zijn er ook meldingen van mazelen geweest. Zo zijn recent bij meerdere kinderen in de gemeenten Utrecht, IJsselstein en Veenendaal mazelen vastgesteld. In Europa neemt sinds vorig jaar het aantal mensen dat besmet raakt met het mazelenvirus weer toe. In sommige landen in Europa en in veel niet-westerse landen komt mazelen nog veel voor. Bekijk de actuele cijfers in Nederland.
Rodehond
Rodehond (rubella) wordt veroorzaakt door het rubellavirus en gaat gepaard met lichte koorts en rode vlekkerige uitslag. Het wordt overgedragen door besmette druppeltjes vocht die patiënten met rodehond uitademen, niezen of hoesten. Voor kinderen is rodehond vrij onschuldig. Maar voor zwangere vrouwen is de ziekte wel gevaarlijk, vooral voor het ongeboren kind.
Hoe verloopt de ziekte?
Als je kind rodehond krijgt, begint de ziekte vaak met de meest voorkomende symptomen zoals:
- Lichte koorts
- Moeheid
- Neusverkoudheid
- Lichte oogontsteking
- Rode huiduitslag achter de oren, in het gezicht en in de nek
Ernstige klachten
Rodehond verloopt meestal vrij mild. Ongeveer de helft van de patiënten met rodehond heeft geen huiduitslag. Soms kan rodehond leiden tot een tekort aan bloedplaatjes, een hersenontsteking of gewrichtsontsteking.
Zwanger en rodehond
Met name voor zwangere vrouwen en hun ongeboren kind is rodehond gevaarlijk. Wanneer een zwangere vrouw rodehond krijgt, kan dit een miskraam of zeer ernstige aangeboren afwijkingen bij de baby veroorzaken. Dit laatste heet het congenitaal rubella syndroom (CRS). Een baby met CRS kan doof, blind en/of met een ontwikkelingsachterstand geboren worden. Bovendien kan een baby met CRS nog een jaar of langer besmettelijk blijven.
Rodehond in Nederland
Sinds de invoering van de rodehond-vaccinatie komt de ziekte veel minder voor. Meestal gaat het in Nederland om minder dan vijf gevallen per jaar. Onder bevolkingsgroepen die zich niet laten vaccineren, breken af en toe nog epidemieën uit.
Belangrijke wijziging: vanaf 2025 krijgen kinderen de BMR-vaccinatie bij 3 jaar
Vanaf 1 januari 2025 krijgen kinderen de tweede BMR-vaccinatie rond 3 jaar, zie: veranderingen vaccinatieschema 2025. Tot 2025 was dit bij 9 jaar. Door de prik te vervroegen zijn kinderen beter en eerder beschermd, vooral tegen mazelen.
Na de eerste BMR-prik bij 14 maanden heeft een klein aantal kinderen nog niet voldoende weerstand tegen mazelen opgebouwd. Door de tweede BMR-prik eerder te geven zijn deze kinderen eerder volledig beschermd.
Kinderen die in 2025 al 3 jaar zijn geweest krijgen de BMR-prik ook eerder. In onderstaand schema zie je wanneer jouw kind wordt uitgenodigd.
Dit doet de BMR-prik
In het BMR-vaccin zitten bof-, mazelen- en rodehond virussen die zwak zijn gemaakt. Deze verzwakte virussen maken je kind niet ziek, maar zetten het afweersysteem aan het werk. Als je kind na de BMR-prik in contact komt met deze virussen, weet het afweersysteem hoe het deze ziekteverwekker moet aanpakken en wordt je kind niet ziek.
Na twee BMR-vaccinaties is 99 procent van de kinderen voor de rest van hun leven beschermd tegen mazelen en rodehond. Bij 1 procent van de gevaccineerde kinderen slaat het BMR-vaccin niet aan en wordt er dus geen weerstand tegen de ziekten opgebouwd. Het kan zijn dat jouw kind bij die groep van 1 procent hoort. Deze kleine, kwetsbare groep wordt beschermd door de groep gevaccineerde kinderen die wel goed beschermd is: er is sprake van groepsbescherming. Daardoor is de kans gelukkig klein dat je kind de bof, mazelen of rodehond in Nederland oploopt. Als bijna alle kinderen zijn gevaccineerd, kan een ziekte soms zelfs helemaal verdwijnen.
