Montessori is overal, waarom is het juist nu zo populair?

Je kent de 'montessori' waarschijnlijk vooral uit het onderwijs, inmiddels zie je het overal voorbijkomen. Van prachtig speelgoed tot opvoedadviezen, boeken en zelfs een speelfilm over grondlegger Maria Montessori, nu in de bioscoop.

Na hun succesvolle boeken Montessori voor thuis (2019) en De montessori-baby (2021) brengen Simone Davies en Junnifa Uzodike nu Het montessorikind uit: een gids voor ouders om de ontwikkeling van hun kind te stimuleren volgens de montessoriprincipes. Maar wat is een montessorikind precies?

Niet straffen en belonen

,,Een montessorikind is zelfstandig, bedenkt creatieve ideeën en vindt oplossingen", zegt Simone Davies, montessorileerkracht en auteur. ,,Het kind kan zichzelf zijn en heeft compassie en respect voor andere mensen. We voeden kinderen op zonder ze te beoordelen: in plaats van te straffen en belonen en ze alles te vertellen, willen we een gids voor ze zijn.

Dat betekent niet dat ze alles kunnen doen wat ze willen. Als ze iemand pijn doen, straffen we niet. We laten het kind eerst afkoelen, en daarna bedenken we samen: hoe kunnen we dit beter maken? Dat noemen we ook wel restorative justice, het goedmaken met de ander.

Bijvoorbeeld door een tekening te maken voor de ander, of een doekje te halen als er geknoeid is. Dan nemen ze de verantwoordelijkheid. Zo leren ze hoe ze het goed met iemand kunnen maken, en ondersteunen we hen als het nodig is."

Afspraken maken

Straffen hoort dus niet bij een montessoriopvoeding, maar belonen ook niet. 'Goed zo!', zul je een montessoriouder dan ook niet snel horen zeggen. ,,Wij zeggen in plaats daarvan: 'Je hebt alles opgeruimd en netjes in de kast gezet, nu is alles klaar voor de volgende keer.' Een kind denkt dan: ik heb het goed gedaan. Op de lange termijn zie je dat ze een goed gevoel over zichzelf krijgen."

Eigenlijk ben je continu bezig om afspraken te maken met een kind – bijvoorbeeld tijdens een wekelijkse familiemeeting, adviseert Davies. ,,Stel dat je kinderen hun handdoeken op de grond gooien na het douchen. Dan kun je tijdens zo'n familiemeeting zeggen: 'Ik vind het belangrijk dat de handdoeken opgehangen worden, omdat iedereen dezelfde badkamer gebruikt.'

Misschien kun je ze een onderzoek laten doen: wat is de beste manier om te zorgen dat de handdoeken drogen? Dan ben je bezig met het maken van een afspraak. Dat kan ook over schermtijd of over bedtijd gaan."

Lees ook: 10x zo richt je een montessori-kinderkamer in

Eigen plank in de koelkast

Maar als kinderen zelf alles kunnen beslissen, doen ze toch vooral hun eigen zin? Davies: ,,Ik werk met kinderen onder de 3 jaar oud. Niemand vertelt ze wat ze moeten doen, maar ze doen het zelf omdat de omgeving zo mooi is ingericht. En de juf of meester moet zo'n interessante les geven, dat het kind denkt: dát wil ik leren. Een docent kijkt ook wanneer een kind er klaar voor is, en bouwt tot die tijd vaardigheden bij hem op."

Zo kun je ook je eigen omgeving daarop inrichten. ,,We geven kinderen zoveel instructies. Denk in plaats daarvan: hoe kunnen ze het zelf regelen? Zoek een plekje waar ze zelf hun hockeystick kunnen neerzetten, geef ze een plank in de koelkast zodat ze hun eigen lunch kunnen maken. Ze leren het zelf te doen, want ze wíllen het zelf doen."

Lees ook: 7x laag montessoribed (en waarom je baby ook al in een vloerbed kan slapen)

Leren samenwerken en problemen oplossen

Montessori is niet iets van de laatste tijd: de eerste school werd opgericht in 1907. Toch lijkt de interesse in deze opvoedkundige benadering de laatste jaren toe te nemen. ,,Ouders die nu hun kinderen opvoeden, zoeken iets anders dan hoe zij zijn opgevoed", verklaart Davies. ,,De meeste Nederlandse kinderen zijn al behoorlijk zelfstandig, maar in de Verenigde Staten heb je veel helikopterouders; zij doen alles voor hun kinderen. Ook daar is het populair geworden om kinderen op te voeden met respect, en ze bijvoorbeeld te leren dat ze in een restaurant geen andere mensen moeten storen."

Dat het montessori-onderwijs aanslaat heeft ook te maken met de veranderende maatschappij, denkt Davies. ,,Vijftig jaar geleden ging je naar school, dan deed je een vervolgstudie, daarna kreeg je een baan. Nu hebben we geen idee hoe de toekomst eruitziet en welke banen er straks nog zijn. In plaats van kinderen alleen feiten te leren, leren we ze hoe ze problemen kunnen oplossen, samenwerken en grote ideeën uitwerken. Ze zijn ook niet alleen bezig met zichzelf, ze denken meer na over grote problemen en vraagstukken."

Boek 'Het montessorikind'

Hoe je je kind opvoedt tot een vindingrijk en empathisch persoon lees je in het nieuwe boek Het montessorikind, gericht op kinderen van 3 tot 12 jaar. Davies: ,,Het boek bestaat uit drie delen: hoe je je huis kunt aanpassen zodat je kinderen meer zelf kunnen doen, activiteiten om ze zelfstandiger te maken – zoals een uitje regelen, de ov-route uitwerken en hun eigen treinkaartje laten kopen – en een opvoedgedeelte: hoe je een gids kunt zijn, in plaats van de baas te spelen."

Lees ook: Het leukste montessorispeelgoed per leeftijd

Praktische oefening

Ten slotte nog een tip van Davies die je vandaag nog kunt uitvoeren. ,,Pak een papiertje en observeer je kind vijf minuten. Schrijf op wat je ziet, in plaats van wat je denkt. Zoals: Mijn kind ligt op de bank, haar rechterbeen gaat omhoog, ze kijkt naar haar zus, haar zus zegt: 'Kijk niet naar me.'

De oefening is dat je het opschrijft, en niet beoordeelt. Heb je na die vijf minuten iets nieuws geleerd over je kind, of over jezelf? Kun je iets in de omgeving veranderen? Rent je kind misschien door het huis – kun je de meubels verplaatsen zodat dit niet gebeurt? Is er ruzie over delen, dan kun je een afspraak maken over hoe dit op te lossen? Dat is montessori: als je je kind beter ziet, bied je meer mogelijkheden."

Het montessorikind is verschenen bij uitgeverij Brandt (30 euro).