Draagmoederschap: wat mag en wat niet?

Wat is draagmoederschap?

Een draagmoeder is zwanger voor mensen die graag ouders willen worden, maar bij wie een zwangerschap niet mogelijk of verstandig is. Dit zijn de wensouders. Na de bevalling adopteren zij het kind en krijgen ze het ouderlijk gezag.

Lees ook: Dit zijn de verschillende vormen van adoptie

Vormen van draagmoederschap

Er zijn verschillende manieren waarop de zwangerschap bij de draagmoeder tot stand kan komen:

• Een eicel van de draagmoeder wordt via kunstmatige (zelf)inseminatie bevrucht met het zaad van (een van) de wensvader(s) of met donorzaad. De draagmoeder is dan dus de biologische moeder van het kind. Dit is een optie als de wensmoeder geen geschikte eicellen (meer) heeft of als de wensouders twee mannen zijn. De zwangerschapskans per maand is dan 10-15%.

• De bevruchting vindt buiten de baarmoeder plaats door middel van ivf of icsi. De eicel is van de wensmoeder of van een eiceldonor en wordt bevrucht met een zaadcel van (een van) de wensvader(s) of van een zaaddonor. Vervolgens wordt de bevruchte eicel in de baarmoeder van de draagmoeder geplaatst. In dit geval kan de wensmoeder dus de biologische moeder van het kind zijn, maar dat hoeft niet – dit kan ook een eiceldonor zijn. Soms kiezen wensmoeders die hun eigen eicellen niet kunnen gebruiken ervoor om een eicel van een zus of ander familielid te gebruiken, zodat het kind toch op beide wensouders lijkt.

Draagmoederschap via ivf of isci

Omdat er bij de tweede vorm van draagmoederschap (ook wel hoogtechnologisch draagmoederschap genoemd) altijd artsen betrokken zijn, zijn er regels voor wie hier gebruik van mag maken. Dit zijn:

• Wensmoeders met een ernstige aandoening, waardoor een zwangerschap potentieel levensbedreigend of ongewenst is (medische indicatie).

• Homoseksuele mannelijke wensouders.

Daarnaast zijn er leeftijdsgrenzen voor de eiceldonor en voor de draagmoeder. Dit heeft te maken met de succeskansen en de kans op complicaties. De leeftijdsgrens is 43 jaar voor een eiceldonor en 45 jaar voor de draagmoeder.

Er worden maximaal drie ivf- of isci-behandelingen uitgevoerd. Wanneer een embryo een paar dagen na de punctie wordt teruggeplaatst, is de kans op een zwangerschap gemiddeld 30 procent. Wordt een ingevroren embryo (uit een eerdere punctie) teruggeplaatst, dan is de zwangerschapskans 20 procent.

Lees ook: Alles over ivf (in-vitrofertilisatie)

Hoe vind je een draagmoeder en wat zijn de kosten?

In Nederland is commercieel draagmoederschap verboden. Alleen niet-commercieel draagmoederschap is toegestaan. Dat betekent dat wensouders de draagmoeder niet mogen betalen voor het dragen van het kind, afgezien van een onkostenvergoeding. Dit zijn bijvoorbeeld kosten die de draagmoeder maakt omdat ze vanwege de zwangerschap eigen risico moet betalen bij haar zorgverzekering, maar ook de kosten voor zwangerschapskleding.

Wensouders en vrouwen die draagmoeder willen zijn, mogen geen oproepjes plaatsen op bijvoorbeeld social media om met elkaar in contact te komen. Ook bemiddelen tussen wensouders en vrouwen die zich aanbieden als draagmoeder, is verboden. Het vinden van een Nederlandse draagmoeder gaat daarom vaak via de eigen omgeving.

Draagmoeder in het buitenland

In sommige andere landen is commercieel draagmoederschap wel toegestaan. Daarom gaan wensouders soms in het buitenland op zoek naar een draagmoeder, bijvoorbeeld in Canada of sommige staten van Amerika. Er zijn daar bureaus die bemiddelen tussen wensouders en draagmoeders. Doordat dit commercieel draagmoederschap is, zijn er (hoge) kosten aan verbonden.

Een andere reden voor wensouders om in het buitenland op zoek te gaan naar een draagmoeder, is als ze in Nederland niet voor dit traject in aanmerking komen. Ook het anoniem doneren van eicellen en zaadcellen kan in het buitenland vaak wel, maar in Nederland niet. Volgens onze wet heeft elk kind het recht op kennis over zijn biologische afstamming.

Erg belangrijk om te weten is dat draagmoeders in sommige landen worden uitgebuit of tegen hun wil worden gedwongen om draagmoeder te zijn. In dat geval is er sprake van mensenhandel. Wil je op zoek gaan naar een buitenlandse draagmoeder? Verzeker je er dan van dat de rechten van de draagmoeder goed geregeld zijn. Liggen de financiële risico's en gezondheidsrisico's bij de draagmoeder, dan zou dat kunnen wijzen op uitbuiting. De stichting Zwanger voor een Ander, die wensouders en draagmoeders ondersteunt, adviseert om alleen in Amerika en Canada op zoek te gaan naar een draagmoeder, als dit in Nederland niet kan of lukt.

Lees ook: Een kind adopteren uit het buitenland, wat komt daar allemaal bij kijken?

Juridische procedure draagmoederschap

Volgens de Nederlandse wet is de draagmoeder de juridische moeder van het kind en heeft zij automatisch het ouderlijk gezag. Na de geboorte kunnen de wensouders het kind adopteren en draagt de draagmoeder het juridisch ouderschap en ouderlijk gezag over op de wensouders. Juridisch ouderschap betekent dat jij volgens de overheid de officiële ouder bent van je kind. Ouderlijk gezag betekent dat je beslissingen voor je kind mag maken, bijvoorbeeld over medische behandelingen of de schoolkeuze.

Wil je in het buitenland op zoek gaan naar een draagmoeder? Dan kan het daar juridisch heel anders geregeld zijn. Mogelijk sluit dit niet aan op de Nederlandse wetgeving. Het kan bijvoorbeeld zijn dat in een ander land de wensouders na de geboorte automatisch de juridische ouders zijn. Dit is in strijd met de Nederlandse wet en betekent dat de baby geen Nederlands paspoort krijgt en de wensouders hun kind niet mee naar Nederland mogen nemen.

De juridische procedure bij draagmoederschap is ingewikkeld en kan per situatie flink verschillen. Is de draagmoeder getrouwd, is ze een bloedverwant van de wensouders, is ze zwanger van donorzaad of van de wensvader: al deze voorbeelden zorgen voor een andere juridische situatie. Daarom is het verstandig om je van tevoren (voordat de draagmoeder zwanger is) altijd goed te laten adviseren door een gespecialiseerde advocaat. Die kan daarna ook alles wat er juridisch geregeld moet worden op zich nemen.

Afspraken maken over draagmoederschap

Of je de draagmoeder nu (goed) kent, of juist helemaal niet: het is in alle gevallen belangrijk om duidelijke afspraken te maken. En om die bij een gespecialiseerd advocaat of notaris vast te leggen in een draagmoederovereenkomst. Zo is precies duidelijk wat jullie van elkaar verwachten en voorkom je dat er later misverstanden ontstaan. Mocht dit toch gebeuren, dan heb je een rechtsgeldige overeenkomst om op terug te vallen. Ook daarbij kan een advocaat of notaris adviseren. Afspraken kunnen bijvoorbeeld gaan over contact tussen de draagmoeder en het kind.

Op de website van stichting Zwanger voor een Ander staat een checklist met onderwerpen die belangrijk zijn om te bespreken voor je besluit om via een draagmoeder een kind te krijgen. Ook vind je er meer praktische informatie en ervaringen van wensouders.

Bronnen: Zwangervooreenander.nl, FIOM