Stressincontinentie: wat als een bezoek aan de bekkenfysio niet (voldoende) helpt?

Incontinentie is het ongewenst verliezen van je plas. Er zijn twee soorten te onderscheiden: aandrang- en stressincontinentie. Aandrangincontinentie komt voor bij zowel vrouwen als mannen en heeft te maken met niet kunnen ophouden van plas bij het voelen van aandrang. Stressincontinentie komt vooral voor bij vrouwen die (vaginaal) bevallen zijn.

Hoe ontstaat stressincontinentie?

'Tijdens de zwangerschap bereidt een lichaam zich voor op de bevalling. Onder de invloed van hormonen wordt alles weker. Tijdens de bevalling wordt de vagina als een soort harmonica uitgerekt en vouwt in de maanden daarna weer terug, maar vindt nooit precies de vorm die het voor de bevalling had,' legt Maxime Kummeling, afdelingshoofd Urologie Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC) en hoogleraar Urologie, uit.

In hoeverre de vagina herstelt, hangt af van allerlei zaken. Was het een lange bevalling, was het een groot kindje, duurde de persfase lang, werd er een hulpmiddel zoals een vacuümpomp gebruikt?

'Je kunt de vagina als een tunnel zien, met aan het einde de baarmoeder,' illustreert Kummeling. De plasbuis hangt aan een soort bandjes en steunt zich af op het dak van de tunnel. Die plasbuis is weer een soort ballon met een dicht tuitje. 'Als het dak van de tunnel door een bevalling minder stevig is geworden, veert het bij inspanning even naar beneden, waardoor het tuitje van de ballon even openstaat en er plas naar buiten komt.' Het gevolg: een natte onderbroek.

Stressincontinentie of inspanningsincontinentie?

Vrouwen die last hebben van stressincontinentie, ook wel inspanningsincontinentie genoemd, verliezen urine tijdens het sporten, springen op een trampoline, een lachbui, niezen of het vrijen. 'De mate verschilt enorm per vrouw. Bij de een speelt het alleen op tijdens het hardlopen, de ander verliest al urine tijdens het opstaan uit een stoel,' vertelt de uroloog.

In ernstige gevallen, die relatief weinig voorkomen, verliest een vrouw wel een halve tot anderhalve liter urine per dag. Toch benadrukt Kummeling graag dat de ernst van de incontinentie niet is uit te drukken in de hoeveelheid urineverlies, maar sterk verschilt per persoon. 'Sommige vrouwen vinden het heel vervelend om met een verbandje te moeten sporten, anderen vinden dat niet zo'n probleem en trekken pas aan de bel als ze een liter per dag verliezen.'

Wat kun je doen tegen stressincontinentie?

Incontinentie die na de bevalling optreedt, gaat in veel gevallen met de tijd weer over, soms met de hulp van bekkenbodemoefeningen en/of een bezoek aan de bekkenfysio. Uroloog Kummeling drukt vrouwen op het hart om een echte bekkenfysio te bezoeken en geen "normale" fysiotherapeut, omdat zo'n gespecialiseerde fysio over meer kennis en bevoegdheden beschikt waardoor hij beter en gerichter kan helpen.

Voor wie de stap naar de bekkenfsiotherapeut of huisarts (nog) niet wil maken, kan de (gratis) URinControl app ook uitkomst bieden om er zelf mee aan de slag te gaan.

Lees ook: Alles over je bekken en pijn tijdens de zwangerschap

Medische ingreep: tvt-operatie

De groep vrouwen die ook na het bezoeken van een bekkenfysio nog (veel) klachten ervaart, kan via een doorverwijzing van de huisarts bij een gynaecoloog of uroloog terecht voor een medische ingreep. Beide specialisten zijn bevoegd om stressincontinentie te behandelen.

De meest voorkomende ingreep is een tvt-operatie. Dan wordt er operatief een bandje geplaatst tussen de vagina en de plasbuis. Dat bandje repareert het defect van het dak van "de tunnel" (de vagina dus) dat na het plaatsen niet meer naar beneden veert bij inspanning, omdat de plasbuis weer goed ondersteund wordt. Door die ondersteuning blijft het tuitje van de blaas gesloten en verliest iemand geen urine meer.

Wat is een tvt-bandje?

Die bandjes worden vaak tvt-bandjes genoemd. Tvt verwijst naar Tension-free Vaginal Tape, een bandje dat door het maken van een sneetje in de vagina (in het dak van de tunnel) en twee andere sneetjes onder de liezen of boven het schaambeen wordt geplaatst.

Mini-tapes (medische term: single incision) zijn de bandjes die tegenwoordig vooral worden gebruikt. Door middel van één sneetje worden ze geplaatst boven de vagina en hangen onder de plasbuis. 'Het is een beetje gaasachtig en zit vast met plugjes,' licht Kummeling toe. Er staat geen spanning op en het wordt sterker naarmate weefsel zich erin nestelt.

Is er een alternatief voor zo'n tvt-bandje?

Vrouwen die nog een kinderwens hebben, adviseert de uroloog nog geen bandje te laten plaatsen. Een nieuwe zwangerschap vergroot de kans dat het daarna niet meer (goed) werkt.

Een alternatief is Urolon, een afbreekbare gel die wordt ingespoten en zorgt voor een tijdelijke versteviging van "de tunnel". Uiteindelijk lost de gel weer op en komt er bindweefsel voor in de plaats. De behandeling is poliklinisch en wordt gedaan onder lokale verdoving. 'Het resultaat is minder goed (70 procent van de vrouwen vindt zichzelf na de behandeling "droog"), maar het kan een uitkomst bieden voor vrouwen die last hebben van stressincontinentie én nog een kinderwens hebben, of geen kunststof materiaal in hun lichaam willen.'

Tot slot drukt uroloog Kummeling álle vrouwen die weleens last hebben van urineverlies op het hart om geen maandverband of inlegkruisjes te gebruiken. 'Dat gaat boeien en zorgt voor irritatie van de huid. Koop alsjeblieft urineopvangverbandjes, dat is een heel ander product. Én, zegt ze, als je veel nodig hebt dan wordt het vergoed door de verzekering als je het via de apotheek of medisch speciaalzaak koopt. Alle aan incontinentiegerelateerde zorg valt trouwens via het basispakket van de verzekering en wordt dus vergoed.

De behandeling

Het ondergaan van zo'n operatie en het plaatsen van het bandje duurt niet lang. Het is een dagbehandeling die onder een korte narcose gebeurt. De snijtijd is hooguit een kwartier. Na de ingreep is het probleem meestal meteen verholpen. Vrouwen krijgen het advies om twee weken rustig aan te doen en geen kinderen of zware tassen te dragen. Daarna zit het bandje redelijk vast, maar blijft het advies om voorzichtig te blijven. Na vier weken kan alles weer: ook vrijen en trampoline springen. Zónder urineverlies, want 80 procent van de vrouwen die de behandeling ondergaan, noemt zichzelf daarna "droog". Bij 6 procent werkt de operatie niet.

Wat zijn risicofactoren?

Wel kan de ingreep mogelijk complicaties geven, zoals pijnklachten in de lies of tijdens het vrijen, iets wat volgens de expert trouwens niet vaak voorkomt. Ook kan de ervaring van het plassen anders worden.

'Vrouwen zeggen soms dat ze de sluizen niet meer open kunnen zetten zoals voorheen, omdat plassen langer duurt en er minder uitkomt.' Anderen hebben vaker aandrang en moeten vaker naar de wc. Omdat zo'n bandje van kunststof is, kan er op de lange termijn ook erosie van het bandje optreden.

'Complicaties heb je natuurlijk liever niet, afhankelijk van de ernst ervaart de een het als het wisselgeld dat ze betaalt om geen last meer te hebben van incontinentie, maar voor de ander met blijvende pijnklachten kan het wel echt heel vervelend zijn en reden zijn het bandje weer (deels) te laten verwijderen,' zegt Kummeling.

Wat kun je zelf doen tegen stressincontinentie?

• Doe oefeningen met behulp van bijvoorbeeld de gratis app URinControl;

• Bezoek een bekkenfysiotherapeut;

• Ga naar de huisarts en vraag om een doorverwijzing naar de uroloog of gynaecoloog;

• Kies uit een van de behandelingen: een bandje (tvt-operatie) of Urolon (de gel).

Bronnen: De cijfers die genoemd worden (40 procent van de vrouwen tussen de 20 en 45 jaar) komen uit een random Nederlandse populatiestudie onder 1393 vrouwen en komen overeen met bevindingen uit de Britse ALSPAC-studie en The prevalence of urinary incontinence (Milsom, I., Gyhagen, M. (2018).