De kraamweek: wat kun je verwachten?

De kraamweek breekt aan

Na negen maanden zwangerschap, met kwaaltjes, yogaklassen en schopjes in je buik, is het eindelijk zover. Je baby is er. Je bent moeder. De bevalling waar je zo lang naartoe hebt geleefd, is achter de rug. En meteen begint er een nieuw onvergetelijk hoofdstuk in je leven: de kraamweek. Een soort rollercoaster van nachtbraken, heel veel leren over je baby, verliefd naar hem kijken en dikke tranen huilen. En dat speelt zich allemaal voornamelijk af in je bed.

Hoe lang duurt de kraamweek?

Gekke vraag natuurlijk, een week duurt een week, maar bij de kraamweek mag je dat ruimer nemen. Vroeger werd gezegd dat de kraamvrouw (de pas bevallen moeder) tien dagen absoluut haar bed niet uit mocht. Nu zien veel ouders de dag waarop ze de kraamverzorgster uitzwaaien als eindstreep van de kraamweek.

De kraamverzorgster leert je in de kraamweek alles over de verzorging van je baby en ziet erop toe dat jij de nodige rust kunt nemen om te herstellen na de bevalling. Maar als je na de kraamweek nog een tijd vooral op bed of de bank wilt doorbrengen, ga dan vooral lekker door met cocoonen. Een heel trimester misschien wel (zie verderop).

Lees meer: Zo zit het met het aantal uren en de vergoeding van kraamzorg

Wanneer komt de kraamzorg?

Zodra je bent bevallen, gaat de kraamweek in en krijg je kraamzorg. Meestal is dat zeven of acht dagen. Als je thuis bevalt roept de verloskundige de kraamverzorgende tijdens de laatste centimeters ontsluiting op om haar te assisteren bij de geboorte. Ze blijft dan ook de eerste uren erna.

Wanneer je in het ziekenhuis bevalt, assisteert een kraamverzorgende vaak bij de poliklinische bevalling, maar gaat daarna meestal niet met jullie mee naar huis. De kraamverzorgende die de bevalling assisteert, is meestal niet dezelfde als degene die je thuis helpt, tenzij je een ZZP'er hebt.

Bij een klinische bevalling is de kraamverzorgende er niet bij, maar komt ze naar jullie toe zodra jullie weer thuis zijn. Je krijgt minder kraamzorg thuis als je één of meer nachten in het ziekenhuis ligt na je bevalling, omdat deze nachten worden afgetrokken van het aantal dagen kraamzorg. Afhankelijk van je medische indicatie kan de kraamzorg echter worden verlengd. Je informeert de kraamzorgorganisatie wanneer jullie naar huis gaan, zodat zij de zorg kunnen aanpassen.

Lees ook: Zorg ná de kraamzorg, hoe werkt dat?

Wat heb je nodig tijdens de kraamweek?

In het kraampakket zit van alles wat je nodig hebt bij je bevalling en in de kraamweek, zoals kraamverband en een matrasbeschermer. Je hebt dat kraampakket altijd nodig na de bevalling, het maakt niet uit of je in het ziekenhuis of thuis bent bevallen. De artikelen zijn belangrijk voor de hygiëne en verzorging van jou en je baby. Als je aanvullend verzekerd bent, krijg je het kraampakket meestal vergoed. Hier vind je een checklist voor het kraampakket.

Maaltijden invriezen voor de kraamweek

Wat ook fijn kan zijn tijdens de kraamweek, zijn gezonde maaltijden uit de vriezer. Kook van tevoren extra porties avondeten en vries ze in, zodat je tijdens de kraamweek de ingevroren maaltijden uit de vriezer kunt halen en gemakkelijk kunt opwarmen. Zo heb je in een mum van tijd een gezond avondmaal op tafel. Ook fijn: als kraamvisite gezonde maaltijden met zich meebrengt (om in te vriezen of die avond op te eten).

Wat gebeurt er in de eerste uren na de bevalling?

Als je thuisbevalling zonder complicaties is verlopen, controleert de kraamverzorgende je gezondheid in de eerste uren na de bevalling. Ook zal ze jou en je baby goed verzorgen. Ben je in het ziekenhuis bevallen, dan doet een verpleegkundige deze taken tot je naar huis gaat. Dit doet ze onder meer:

• Je temperatuur opnemen, bloedverlies in de gaten houden en controleren of je baarmoeder goed krimpt.

• Helpen bij de eerste borstvoeding. Ze kan je bijvoorbeeld leren hoe je je baby kunt aanleggen, of zelf naar de borst kunt laten kruipen (de breast crawl).

• Je baby temperaturen, een luier omdoen en aankleden. Of je partner hierbij helpen als hij dit wil doen. Dit kan ook bij je op bed, zodat je kunt meekijken.

• Iets te eten en te drinken voor jou en je partner maken.

• Als je je goed genoeg voelt, kun je onder de douche. De kraamverzorgende of je partner kan je daarbij helpen. Als douchen niet lukt, kan de kraamverzorgende je op bed wassen met een washand.

Lees ook: Dit gebeurt er in de eerste 30 minuten van een pasgeboren baby

Rusten tijdens de kraamweek

Een bevalling heeft veel impact. Je lichaam heeft hard gewerkt, maar ook mentaal heb je misschien het uiterste van jezelf gevraagd: daar komen veel emoties bij kijken. Het is dan ook heel normaal dat je daarvan moet bijkomen, maar ondertussen kost het wennen aan je moederrol ook bakken energie. Neem in de kraamweek alle rust die je kunt krijgen. Dat hebben je lichaam en brein hard nodig om te herstellen en alle indrukken te verwerken.

Om bekkenklachten te voorkomen is het belangrijk dat je niks forceert. Ga de eerste dagen zo min mogelijk de trap op en af, kraamvisite kan ook bij je bed komen zitten. Benut alle aangeboden hulp, zéker van de kraamverzorgende, en slaap wanneer je kunt – ook overdag.

Hoe hoog moet je bed zijn in de kraamweek? Zo werken bedverhogers

Wat leer je tijdens de kraamweek?

Tussen het rusten door leer je in de kraamweek van alles over de verzorging van je baby. Daar helpt de kraamverzorgende je bij, zodat jullie genoeg zelfvertrouwen hebben om het na haar vertrek zonder haar te doen. Ze leert jullie alles over:

• Voeden: hongersignalen, borstvoedingshoudingen, het op gang komen van de melkproductie of het klaarmaken van flesvoeding. Ook leer je hoe vaak en hoeveel je baby moet drinken en hoe je hem laat boeren. Kijk hier voor een handig voedingsschema voor een baby van 0-3 maanden.

• Logboek bijhouden: de kraamverzorgster doet dagelijks controles bij jou en de baby, en schrijft dit op in een logboek. Hier kijkt de verloskundige in als ze langskomt, zodat ze een goed beeld heeft van hoe het met jullie gaat. Over de baby staat bijvoorbeeld in het logboek: zijn temperatuur, gewicht, hoeveel hij poept, plast, slaapt en huilt, hoe het gaat met zijn navelstompje en of hij geel ziet. Bij jou controleert ze onder meer je hartslag, temperatuur, bloedverlies, baarmoederstand en eventuele hechtingen of keizersnedewond. Zelf noteer je ook dingen voor het logboek als de kraamverzorgster er niet is, zoals de natte luiers of bijzonderheden. Als de kraamverzorgster denkt dat het niet goed gaat met jou of je baby, belt ze de verloskundige.

• Temperaturen: een pasgeboren baby kan zijn lichaamstemperatuur nog niet goed op peil houden. De kraamverzorgende controleert daarom dagelijks de temperatuur van je baby en leert jou en je partner hoe je dit zelf kunt doen en bij welke temperatuur je aan de bel moet trekken. Ze meet ook jouw temperatuur, of je doet dit zelf, om eventuele ontstekingen te signaleren.

• Verzorging: hoe verschoon je een luier, wat leg je klaar, hoe hou je je baby vast, hoe warm moet het badwater zijn, hoe kun je douchen met je baby, hoe krijg je dat kleine armpje in de mouw van een rompertje? Maar ze kan ook uitleggen hoe je omgaat met krampjes, (veel) huilen en veilig slapen. Lees alles wat je moet weten over het verzorgen van je baby.

In de kraamweek heb je dus een expert in huis die je al jullie vragen kunt stellen. Schrijf ze op als ze al naar huis is, zodat je ze de volgende dag kan stellen. De kraamverzorgende ontvangt ook de kraamvisite en ze doet sommige huishoudelijke taken.

Lees meer: 10 tips van de kraamverzorgster

Welke klachten in de kraamweek?

De eerste maanden tot een jaar na de bevalling ben je aan het ontzwangeren. Daarbij kunnen allerlei klachten horen, maar niet iedere vrouw krijgt ze (allemaal). De onderstaande klachten, die in de eerste week/weken voorkomen, zullen de meeste moeders wel herkennen:

1. 01.

   Pijn aan de vagina/anus: als je een vaginale bevalling hebt gehad, is het gebied rond je vagina en anus uitgerekt, misschien ingescheurd of ingeknipt en daardoor de eerste dagen extra gevoelig.

2. 02.

   Klachten bij poepen en plassen: urine kan een erg branderig gevoel geven, met name bij scheurtje(s) of hechtingen. Het helpt om na of mee te spoelen met een fles lauwwarm water. Veel vrouwen vinden het eng om de eerste keer te poepen na de bevalling. Hier vind je tips, ook om verstopping te voorkomen.

3. 03.

   Zweten: je lichaam hield in het derde trimester van de zwangerschap veel vocht vast, dat je afvoert door te (nacht)zweten. Leg een handdoek onder je hoeslaken voor je gaat slapen en vraag de kraamverzorgende je bed regelmatig te verschonen.

4. 04.

   Naweeën: je baarmoeder krimpt naar de oorspronkelijke grootte en dat kan gepaard gaan met pijnlijke naweeën. Dit is het geval als je een snelle bevalling had, of al eens eerder bevallen bent. Zorg dat je vaak naar de wc gaat zodat je blaas steeds leeg is (dan kan de baarmoeder goed krimpen), leg een warme kruik op je buik en/of gebruik (in overleg met je verloskundige) paracetamol.

5. 05.

   Vloeien: vooral de eerste dagen na de bevalling kun je flink wat bloed verliezen. Hier kunnen ook grote stolsels bij zitten. Het vloeien kan zes weken duren, maar is na de eerste week meestal een stuk minder. Om infecties te voorkomen, is het advies zolang je vloeit: niet in bad, geen seks met penetratie en geen tampons gebruiken.

6. 06.

   Stuwing: op de derde of vierde dag na je bevalling kun je last krijgen van stuwing. De melkproductie komt op gang en je borsten zwellen enorm op. Dit kan pijnlijk zijn. Geef je borstvoeding, dan kan het helpen je baby vaker te laten drinken of wat af te kolven. Ook een strakke beha kan helpen tegen de pijn, net als het afdekken van je borsten met verse koolbladeren.

7. 07.

   Herstellen van een hechting, scheur of knip: de meeste hechtingen zijn oplosbaar en verdwijnen vanzelf. Na een paar dagen kunnen ze wel gaan trekken of jeuken. Het helpt om op een harde ondergrond te gaan zitten in plaats van op een zachte stoel of bank. Ben je ingeknipt of ingescheurd, dan checkt de kraamverzorgster of de genezing goed verloopt. Meestal geneest dit snel.

8. 08.

   Herstellen van een keizersnede: dit duurt vaak langer dan na een vaginale bevalling. Je blijft na de operatie altijd een paar dagen in het ziekenhuis, tot je wond goed genoeg is genezen. Bij thuiskomst moet je nog minimaal zes weken rustig aan doen. Ook moet je oppassen met de bewegingen die je maakt. De hechtingen zijn bijna altijd oplosbaar. Als de nacontrole na zes weken goed is, mag je weer iets actiever worden. Lees alles over het herstel na een keizersnede.

9. 09.

   Aambeien: door de zwangerschap of het persen tijdens de bevalling kun je aambeien krijgen. Door veel te drinken en vezelrijk te eten houd je je ontlasting zacht en heb je er zo min mogelijk last van. Meestal verdwijnen ze vanzelf. Eventueel kan je huisarts medicijnen of een zalf voorschrijven.

10. 010.

    Lege buik: na je bevalling voelt je buik leeg, slap en misschien een beetje puddingachtig aan. Tijdens de zwangerschap zijn je rechte buikspieren wat uit elkaar gegaan om plaats te maken voor de baarmoeder, en die moeten weer naar elkaar toe groeien. Geef dit tijd en wees lief voor je lichaam, dat zo'n uitzonderlijke prestatie heeft geleverd.

Ontzwangeren? Dit gebeurt er in je lichaam na de bevalling en de maanden daarna.

Hoe lang en wanneer stuwing tijdens de kraamweek?

De melkproductie komt een paar dagen na de bevalling (tussen dag drie en vijf) goed op gang. Je kunt dan last krijgen van stuwing: volle, gespannen en pijnlijke borsten. Zowel bij borstvoeding als flesvoeding kan je stuwing krijgen. Stuwing kan ook na tien dagen pas opkomen. Als je stuwing goed behandelt, kan het binnen 12 tot 48 uur al verminderen. Dit wil je weten over (het verminderen van) stuwing.

Kraamtranen en babyblues

De eerste dagen met je baby komen er allerlei emoties voorbij. Het is zo bijzonder, onwennig en overweldigend tegelijk. En er is zoveel gebeurd: je bent bevallen, je kreeg je baby voor het eerst in je armen, je lijf is aan het herstellen en je hebt ineens 24 uur per dag de zorg over een klein wezentje. Ondanks je behoefte aan rust heb je waarschijnlijk al een tijdje – de bevalling meegerekend – onrustige nachten. Bovendien verandert je hormoonhuishouding enorm nu de zwangerschapshormonen verdwijnen. Dit alles zorgt voor 'kraamtranen' of de 'babyblues', vaak zo'n vier tot vijf dagen na de bevalling. De adrenaline is dan uitgewerkt en de moeheid kickt in.

Kraamtranen zijn een heel normaal verschijnsel, net als vlagen van angst of neerslachtigheid. Bijna elke pas bevallen vrouw maakt deze emoties door. Laat je tranen dus lekker stromen, bel bezoek af en laat je door je partner of de kraamverzorgende in de watten leggen. Doe je verhaal over de bevalling, dat helpt vaak ook. Met praten en rusten help je je emoties reguleren. Maak je je ongerust, ben je aldoor angstig of somber of durf je niet voor je baby te zorgen, vraag dan je verloskundige om advies.

Leestip: 9 dingen die niemand je vertelt over de kraamweek

Je partner in de kraamweek

Het is een open deur, maar het wordt nog vaak vergeten: ook voor de partner is de omschakeling naar het ouderschap een soort aardverschuiving. Het uitgebreide partnerverlof is geen overbodige luxe. In de kraamweek doet hij of zij misschien wel de meeste verzorging van jullie baby, zodat jij kunt rusten. Dit is ook fijn voor de hechtingsband: je partner leert zijn kind op die manier in rap tempo kennen.

Je partner mag zich ook laten verzorgen door de kraamzorg en de visite. Hoe meer hij of zij de kans krijgt om op te laden, hoe beter je partner voor jou en jullie baby kan zorgen als de kraamweek voorbij is. En vraag hem of haar ook eens hoe hij de bevalling heeft beleefd. Je partner zag het allemaal gebeuren en zat vast bij vlagen in spanning. Door het hier samen over te hebben, krijg je meteen een sterke band in jullie nieuwe rol als ouders.

Wanneer doe je aangifte na de geboorte?

Binnen drie werkdagen na de bevalling moet je je kind aangeven bij de gemeente. Beide ouders mogen dit doen, maar meestal neemt de partner dit graag op zich. Jij hebt die eerste dagen vast weinig zin om in de rij voor het loket op het gemeentehuis te staan. Lees voor de aangifte in elk geval deze checklist, zodat je weet wat je moet meenemen.

Hielprik en gehoortest

Zodra de geboorteaangifte binnen is bij de gemeente, staat je baby op de lijst voor de hielprik. Daarvoor komt een medewerker van het consultatiebureau of GGD bij jullie thuis, of de verloskundige doet dit. Met een prik in de hiel van je baby worden een paar druppeltjes bloed afgenomen. Het bloed gaat naar een laboratorium waar het wordt onderzocht op een aantal ernstige, zeldzame, aangeboren ziektes. Hier lees je om welke ziektes het gaat en hoe je de uitslag krijgt.

Tegelijk met de hielprik krijgt je baby vaak ook een gehoortest. In sommige regio's wordt de gehoortest later op het consultatiebureau afgenomen. Lees hier waarom de gehoortest belangrijk is en hoe die verloopt.

Kraamvisite

Iedereen is natuurlijk ontzettend benieuwd naar jullie baby, en misschien wil je hem zo snel mogelijk aan al je dierbaren laten zien. Na de bevalling is het allereerst belangrijk dat jullie bijkomen en dat je baby kan wennen aan de wereld buiten de buik. Die is heel indrukwekkend voor je baby. Hij ervaart voor het eerst honger en er zijn veel nieuwe prikkels, zoals feller licht, hardere geluiden en de lucht op zijn huid. Als hij kan wennen met zo min mogelijk stress en onrust, en vooral dichtbij jou en je partner is, kan hij zich het makkelijkst aan jullie hechten. Ook komt de borstvoeding zo het beste op gang.

Doe het daarom rustig aan met kraamvisite. Nodig in de kraamweek alleen mensen uit bij wie je je totaal op je gemak voelt en die je durft weg te sturen als je het genoeg vindt geweest. Houd de bezoekjes kort en zeg het eerlijk als je liever niet wilt dat iemand anders je baby vasthoudt. Dat komt wel, luister naar je gevoel en neem de tijd. Lees ook: Kraamvisite, hoe ga je ermee om?

Afsluiten van de kraamweek

Als alles goed gaat, sluit je verloskundige de kraamweek af. Ze is eerder in de kraamweek al bij je langs geweest om te kijken hoe het ging. En dan neem je afscheid van je kraamverzorgende (je zult niet de eerste zijn die hierbij een traantje laat) en gaan jullie het helemaal zelf doen.

Dankzij je moedergevoel en je partner en zijn skills en intuïtie komt dat helemaal goed. En besef: jullie zijn pas net begonnen en gaan nog ontzettend veel leren over het ouderschap. Als er zorgen of vragen zijn, bel je nu in principe de huisarts of het consultatiebureau. De meeste verloskundigen nodigen je na zes weken nog een keer uit voor de nacontrole. Als je met een medische indicatie bent bevallen, ga je hiervoor naar de gynaecoloog.

Het vierde trimester

Na de kraamweek is je lichaam nog lang niet hersteld van de zwangerschap en de bevalling. Je hoeft ook nog geen ritme in je nieuwe leven met een baby te hebben gevonden en je zult nog aan veel dingen moeten wennen. In de kraamweek maak je alleen een begin. In veel culturen blijven moeders of beide ouders de eerste veertig dagen met hun baby in huis, om zich zoveel mogelijk te laten verzorgen door familie en te wennen aan het ouderschap.

Ook wordt er steeds vaker gesproken over een vierde trimester, ná de drie zwangerschapstrimesters dus. Die eerste tijd na de geboorte is een rustige, vertrouwde omgeving belangrijk voor een baby. Mensenbaby's worden na negen maanden geboren omdat hun hoofd anders te groot wordt om door het bekken te passen, maar eigenlijk is hun brein dan nog niet helemaal toe aan alle prikkels buiten de buik. Voor de ontwikkeling van hun hersenen zou het idealer zijn als ze drie maanden (een trimester) langer in de buik konden blijven. Vandaar dat sommige ouders ervoor kiezen om de eerste drie maanden na de geboorte veel binnen te blijven en hun baby zoveel mogelijk dicht bij zich te dragen.

Bronnen: Isala, De Verloskundige