'Je kind verwennen is laf ouderschap'

Een cadeautje als beloning. Tóch een koekje geven om van het gezeur af te zijn. Er is geen ouder die zijn kind niet eens lekker verwent. Maar kun je ook te veel verwennen? Steven Pont: ‘Het is een misvatting is dat verwennen betekent dat je goed voor je kind zorgt. Een verwend kind is niet goed voorbereid op het bestaan.’

In samenwerking met expert

Steven Pont

Opvoedcoach

Als de twee jongens (2 en 5) van Nine (36) een snoepje willen, krijgen ze dat. En het gezin kan geen Action in lopen zonder iets mee te nemen, want: ‘Het kost toch praktisch niks’. En ja speelgoed, dat geeft Nine de twee graag. ‘Er bestaat zo veel tof speelgoed tegenwoordig! Ik vind het leuk om daarmee op hun interesse van het moment in te spelen. Ik kan me zo goed voorstellen hoe gaaf het is om iets nieuws te krijgen en ermee te spelen. Ja, misschien verwen ik ze wel. Te veel, als je het mijn man vraagt.’

‘Ben ik te streng?’

Evelien (36) is daar helemaal niet van. Als ze met haar dochter (4) en zoon (2) in de speelgoedwinkel is, is haar standaard antwoord: ‘Zullen we het op je verlanglijstje zetten?’ Ook als die verjaardag pas over acht maanden is. Om vervolgens een foto van het desbetreffende stuk speelgoed te maken ‘zodat we het niet vergeten’. Evelien: ‘Ik zie bij vriendinnetjes van mijn dochter complete Playmobil-dorpen, Little-People-collecties, profi kinderijscokarretjes en weet ik wat allemaal nog meer voorbijkomen. Mijn dochter heeft een speelkeukentje, een bak tweedehands Duplo, een pop, een paar oude prinsessenjurken en knutselspullen. Daar heeft ze volgens mij zat aan. Maar als ik dan zie hoeveel andere kinderen hebben, twijfel ik weleens of wij niet te streng zijn.’

Krijgen en (toe)geven

Verwennen, niks menselijks is ons ouders vreemd. Logisch ook, want hoe gelukkiger het kind, hoe blijer de ouder, toch? Maar wat is verwennen precies? Op sommige plekken op de wereld is twee paar schoenen verwennerij, elders in de wereld is dat karig. En wanneer verwen je te veel?

Ontwikkelingspsycholoog en gezinstherapeut Steven Pont legt uit: ‘Wat de een verwend noemt, noemt de ander goed verzorgd: op verwennen zit geen maat. Het zit ’m vooral in een gezonde balans tussen ik en jij, tussen krijgen en (toe)geven. Dat leer je in je jeugd. Die balans is aan ouders zelf om vorm te geven.’

Uit onderzoek van Ouders van Nu blijkt dat zeventig procent van de ouders vindt dat hij zijn kind te veel verwent. En we verwennen onze kinderen ook meer dan onze ouders bij ons deden, uitzonderingen daargelaten.

De pretparkgeneratie

Aryan van der Leij is hoogleraar orthopedagogiek en auteur van het boek De pretparkgeneratie (2013), over kinderen die opgroeien in een wereld waarin alles vooral leuk moet zijn. Van der Leij omschrijft de wereld waarin een peuter van nu opgroeit ongeveer zo: ‘De heersende cultuur predikt gelukkig zijn. Een peuter is van nature egoïstisch ingesteld en wil maar een ding: zijn behoefte bevredigen. Alles om hem heen zit hem mee, de wereld is veranderd in een pretpark en hij krijgt meer dan ooit zijn zin. Ouders hebben veel bewuster voor een kind gekozen dan ze vroeger konden doen en daar betalen ze de rekening voor.’

‘Een peuter laat zich verwennen. Ouders hebben minder tijd voor hun kind, vader en moeder werken allebei en ze willen ook tijd voor zichzelf. De tijd die ze wél voor het kind hebben, besteden ze goed en dus zijn ze toegeeflijker. Uit schuldgevoel. Ze hebben alles voor hun kind over. En dan moet het vooral leuk zijn. Eén krijs en het kind krijgt ijs. Want wat heeft een vader of moeder tijdens die quality time aan een jengelend kind?’

Leestip: Complimenteren mag, maar met mate

Vaak toegeven

Uit recent onderzoek van Ouders van Nu onder (aanstaande) ouders bleek dat ouders meer zijn gaan werken dan zeven jaar geleden, toen hetzelfde onderzoek werd uitgevoerd, maar geven ze aan minder te willen werken om meer tijd met hun kind door te brengen.

In de tijd die ze nu wel hebben met hun kinderen, zeggen ouders toegeeflijker te zijn dan ze zouden willen en houden ze vaker rekening met de wensen van het kind bij aankopen. De ondervraagde ouders geven aan dat ze zichzelf meer zullen waarderen als ze consequenter en geduldiger zouden zijn.

Grenzen stellen

In verwennen zit het woord wennen, zegt ontwikkelingspsycholoog en gezinstherapeut Steven Pont. ‘Wennen dat niet alles gaat zoals jij dat wilt. Kinderen handelen altijd op de impuls: ik wil het, en ik wil het NU. Een peuter is vaak nog heel egocentrisch. Zie daar maar eens iets tegenin te brengen. Best lastig. Het is in elk geval hét moment waarop je met het onderwerp verwennen als ouder aan de slag moet gaan, zodat je zin krijgen niet gewoon begint te worden.

In de peuterpuberteit gaan kinderen hun grenzen opzoeken en ontdekken ze dat ze niet het middelpunt van het universum zijn en niet altijd alles kunnen bepalen. Ze ontdekken dat ze een persoon zijn die los staat van de ouders, met een eigen mening én een eigen wil. Uitproberen, grenzen verkennen en áls je dan iets wilt: opeisen!’

Niet altijd je zin

Tamar de Vos-van der Hoeven is kinderpsycholoog en orthopedagoog: ‘De reactie van ouders is in deze periode heel belangrijk. Je kind moet ruimte krijgen om te experimenteren, maar ook ervaren dat er grenzen zijn, dat je rekening moet houden met anderen én dat je niet altijd je zin kunt krijgen. Juist in deze fase is het belangrijk dat peuters leren dat ze niet steeds de wereld naar hun hand kunnen zetten. Leren ze nu dat ze met drammen iets kunnen bereiken, dan zullen ze sneller verwend raken. Want dan zijn de mogelijkheden eindeloos, als je toch wel krijgt wat je wilt.’

Pont: ‘Grenzen stellen en voorzichtig zijn met verwennen is een keuze in de opvoedstijl van ouders en dat heeft alles te maken met hun opvoedidealen. Willen zij hun kinderen grootbrengen tot volwassenen die rekening houden met anderen, die kunnen toegeven en die niet altijd hun eigen wensen voorop zetten, dan is het verstandig om in de kindertijd niet te veel te verwennen. Vinden zij andere dingen belangrijk, dan maken ze andere keuzes. Er is niet één opvoedboek waar iedereen zich aan dient te houden: ouders moeten goed nadenken over hun eigen opvoedidealen en daarnaar handelen.’

Ook lezen: Huishoudelijke klusjes per leeftijd

Voor niks gaat de zon op

De twee dochters (7 en 2) van Venessa krijgen bij een verjaardag of op vakantie soms iets extra’s. Venessa: ‘Ik vind het belangrijk dat ze niet alles krijgen wat ze willen en de waarde van geld leren kennen. Zelf heb ik vroeger weinig gehad, mijn ouders hadden het niet zo breed. Daarom denk ik dat mijn kinderen soms meer krijgen dan wellicht goed voor ze is. Als we eropuit gaan, nemen we eigenlijk altijd wel een ijsje of krijgen ze een toetje in het pannenkoekenrestaurant. Toch wil ik ze ook leren dat je niet zomaar alles kunt krijgen. Dat de zon voor niks opgaat en je toch echt moet werken als je iets wilt. Wat voor beeld schets ik als ze alles maar zouden kunnen krijgen waar ze om vragen?’

Goeie vraag. De Vos-van der Hoeven: ‘Het leven zit nu eenmaal niet zo in elkaar dat je altijd je zin kunt krijgen. Kinderen die dit op jonge leeftijd nog niet ervaren, bouwen weinig weerstand op tegen tegenslagen en teleurstellingen. Op hun beurt wachten, speelgoed delen en rekening houden met anderen kan dan allemaal lastig worden. Ze kunnen er weinig flexibel van worden en veel op zichzelf gericht zijn.’

Ook lezen: Je kind verwennen is verpesten?

Het leven is ingewikkeld

Steven Pont vindt dat je als ouder je verwende kind niet goed voorbereidt op het bestaan. Pamperen zit volgens hem in geven (spullen) en gedrag (bijvoorbeeld standaard de tv op de zender zetten waarnaar je kind wil kijken, direct meespelen als je kind erom vraagt terwijl je net iets voor jezelf aan het doen bent of een ijsje geven in geval van jengelen). Of de kastanjes uit het vuur halen voor je kind (door bijvoorbeeld ruzies op te lossen).

Pont: ‘Zo ontneem je kinderen ingewikkelde ervaringen. Maar het leven bestaat uit ingewikkelde ervaringen. Om veerkracht te ontwikkelen, moet er soms iets misgaan, niet leuk zijn of niet gaan zoals je wilt. Opvoeden is ook de uitgestelde behoeftebevrediging aanleren. Dat je iets pas krijgt met Sinterklaas, dat je erop moet wachten, of ergens voor moet werken. Zo leer je ze ook om hun impulsen te beheersen. De misvatting is dat verwennen betekent dat je goed voor je kind zorgt, maar met verwennen leer je ze dus ook een heleboel juist niet.’

En hoe zit het dan met ‘beter verwend dan verwaarloosd’? Pont: ‘Dat noemt men ook wel een valse vergelijking. Net zoiets als: beter slaan dan vermoorden. Ja, klopt. Slaan is beter. Maar is slaan dan ook automatisch goed? Nee.’

Laf ouderschap

Pont gaat zelfs nog een stapje verder en noemt te veel verwennen laf ouderschap. ‘Natuurlijk is het prettig: je wordt lief, leuk en aardig gevonden en je ontloopt een conflict. Op dat moment hebben jullie het inderdaad even leuk.’ Maar het maakt je verwende nestje er uiteindelijk niet veel leuker op. Pont: ‘Verwende kinderen hebben een kort lontje, zijn vaak enorm op zichzelf gericht, en eraan gewend dat ze dingen hun kant op kunnen manipuleren. Ook jonge peuters al. Zeuren, zeuren, zeuren. Want ze leren: als ik zeur, krijg ik wat ik wil. En dan kan het van kwaad tot erger gaan. Voor dat je het weet, willen ze alleen nog maar pasta met rode saus als avondeten.’ Hoe weet je dan of je van je kind een verwend nest hebt gemaakt? Pont: ‘Als hij onaangenaam wordt voor je omgeving omdat hij vindt dat-ie ergens recht op heeft. Als hij gewend is aan het verwennen. En verwennen een patroon is geworden.’

Ook interessant om te lezen: 17x veelgemaakte fouten die je als ouder beter kunt voorkomen.

Leuk voor later

Maar het is zo leuk om te verwennen, is het dan nergens goed voor? Pont: ‘Zeker, verwennen is óók een uiting van liefde en inderdaad heel leuk om te doen. Maar maak er iets bijzonders en eenmaligs van.’ Door er bijvoorbeeld iets aan te koppelen: het is nu vakantie en daarom nemen we alwéér een ijsje. De Vos-van der Hoeven: ‘Hou steeds goed voor ogen wat je wilt bereiken met het geven of het toestaan van dingen. In het hier en nu is het fijn als je kind zijn zin krijgt: het eventuele gezeur stopt, je kind is niet meer dwars en je hebt je kind blij gemaakt. Maar wat bereik je er op de langere termijn mee?’ Nee is ook een antwoord.

Ook aan een peuter kun je al uitleggen waarom hij soms iets wel of niet krijgt en hoe het kan dat andere kinderen misschien wel veel meer mogen of hebben dan hij. Een simpele uitleg als: ‘Bij ons thuis hebben we andere regels dan bij Job of Bodie. Daar mag het wel, maar bij ons niet,’ zou al kunnen volstaan. De Vos-van der Hoeven: ‘Er is een reden waarom je ‘nee’ zegt, deel dat ook. Probeer uit te leggen dat een ander misschien wel meer Playmobil heeft, maar jullie straks weer op vakantie gaan. En benoemen dat je niet alles kunt krijgen wat je wilt, is eigenlijk heel normaal. Kinderen leren er snel mee omgaan dat op de ene plek andere regels gelden dan op de andere plek.’

Ferm ouderschap is zo gek nog niet

Een keertje afwijken van de regels kan ook, maar leg wel uit waarom je dat doet. De Vos-van der Hoeven: ‘Zeg bijvoorbeeld: “We nemen normaal geen snoep ’s middags, maar vanmiddag mag dat een keer wel, want oma is er, of je hebt zo goed je best gedaan met zwemles.” Pont: ‘Onthoud ook dat kinderen meer respect hebben voor ouders die duidelijke regels hanteren en minder verwennen. Ferm ouderschap is zo gek nog niet. Liefdevol begrenzen, noem ik dat. Want wat kinderen onthouden voor later is dat ze alle kussens uit het huis op een grote berg verzamelden en daarop gingen springen, of met z’n allen op zaterdagochtend een broodje aten in bed. Dát zijn de dingen die ze later waarderen. En hoeveel Lego ze nou precies hadden, dat zijn ze dan allang vergeten.’

Bronnen: Villa VPRO, opvoedadvies.nl en De Pretparkgeneratie Aryan van der Leij, Nijgh & van Ditmar.

Dit artikel is eerder verschenen in Ouders van Nu Magazine – Tekst: Femke Zijlema en Maartje Schouwstra. Beeld: Shutterstock

Artikelen van Ouders van Nu ontvangen in je mailbox?
Schrijf je in voor onze nieuwsbrief.