Modern gezin niet gezien door overheid: 'Drie dagen na mijn bevalling moest ik zelf de geboorteaangifte doen'

Nederlandse ouders lopen vast bij de overheid en instellingen als hun gezin niet voldoet aan het klassieke plaatje van een man + vrouw met hun biologische kinderen. 69 procent van deze gezinnen merkt dat de bureaucratische molen niet is ingericht op gezinnen met bijvoorbeeld twee ouders van hetzelfde geslacht, bewust alleenstaande moeders of gezinnen met meer dan twee ouders.

Dat blijkt uit een enquête van Ouders van Nu, ingevuld door 1650 gezinnen met jonge kinderen. Gezinnen met een niet-traditionele samenstelling krijgen te maken met omslachtige bureaucratische procedures. In sommige situaties worden ouders op kosten gejaagd, omdat bijvoorbeeld een advocaat nodig is. Of worden ze geweigerd door systemen, omdat ze niet in de mal passen.

Lees ook: De gezinnen van 2023: waarom het achter de voordeur vaak anders is dan cijfers laten zien

Geboorteaangifte groot punt van onvrede

Door meerdere lesbische stellen werd in de enquête aangegeven dat de moeder die net bevallen was per se mee moest naar de geboorteaangifte op het gemeentehuis. Een (bewust) alleenstaande moeder werd geacht om binnen drie dagen na de bevalling zelf de aangifte te komen doen.

In beide situaties had dat niet gehoeven. Advocaat familierecht Kim Smienk: ‘Geboorteaangiftes zijn een groot punt van onvrede voor ouders met kinderen in een niet-standaard gezin, omdat de ambtenaar vaak niet direct weet hoe de geboorteaangifte gedaan moet worden.’

De vrouwelijke partner van een net bevallen moeder zei dat ze bij de aangifte moest invullen wie de vader was. ‘Er stond op het formulier al een vinkje bij ‘man’. Daardoor was ik als vrouw niet vindbaar in de gemeentelijke basisadministratie.’ Bewust alleenstaande ouders vulden in dat er direct van uit werd gegaan dat er een tweede ouder in het spel is en enkelen werden in eerste instantie zelfs verplicht om een partner in te vullen bij de aangifte.

Ouderlijk gezag niet geregeld

Gezinnen met meer dan twee ouders wachten nog steeds op een wetswijziging waarin het mogelijk wordt gemaakt dat een kind vier ouders kan hebben, in maximaal twee huishoudens. Tot die tijd zijn ouders in meeroudergezinnen niet gelijkwaardig voor bijvoorbeeld de Belastingdienst en zijn er verschillen als het gaat om erfrecht. Twee vaders die een kind kregen via draagmoederschap konden het proces om het gezag te verkrijgen pas na de geboorte in gang zetten en moesten een kostbare advocaat inschakelen.

Lees ook: Wat moet je doen om gezamenlijk gezag over je kind te krijgen?

Geboortezorg gericht op vader en moeder

Ruim een kwart van de niet-traditionele gezinnen mist in de geboorte- of gezinszorg deskundigheid die aansluit bij hun gezinsvorm. Twee co-ouders zonder liefdesrelatie vertellen dat bij de fertiliteitskliniek de aanstaande vader werd aangemerkt als ‘donor’. De moeder: ‘Dat betekent dat hij voor de ivf-procedure geen vers zaad mocht leveren, zoals gebruikelijk is bij stellen. Het moest eerst worden ingevroren en dat maakt de kans op een bevruchting aanzienlijk kleiner’.

Ouders in een polyamoreuze relatie en meeroudergezinnen klagen dat niet alle ouders mee mochten naar de 20 wekenecho, de zwangerschapscursus of zelfs de bevalling in het ziekenhuis. Ook alleenstaande moeders vinden zwangerschapscursussen te veel gericht op (hetero)stellen. Een respondent las bij de inschrijving: ‘Neem je man mee naar de cursus.’ Een ander schrijft: ‘Termen waren alleen maar toegespitst op moeder en vader.’

Maatschappelijke acceptatie

Maatschappelijk zijn er ook drempels, maar lijkt de acceptatie van allerhande gezinsvormen verder te zijn dan in de papieren werkelijkheid. 30 procent zegt zich met zijn of haar gezinsvorm niet of niet altijd geaccepteerd te voelen. Zo wordt nog steeds in veel (inschrijf)formulieren gevraagd naar ‘moeder’ en ‘vader’ in plaats van ‘ouder 1’ en ‘ouder 2’.

Een lesbische moeder: ‘Bij de douane moest ik vijf keer uitleggen hoe onze situatie in elkaar stak en toen we met een heel ziek kind bij een huisartsenpost waren kregen we van de dienstdoende arts de vraag: ‘Wie is nou eigenlijk de moeder?’

Tekst: Sophie Kluivers en Hannah Jimmink – Beeld: Getty images