Breken met je (schoon)ouders: deze vaders en moeders deden het

Breken met je (schoon)ouders doe je niet zomaar. Maar het wordt nog lastiger als je zelf kinderen hebt, want je ontneemt ze daarmee ook hun opa en oma. Toch kozen deze ouders ervoor om geen contact meer te hebben met hun (schoon)ouders. Al is dat niet altijd even makkelijk. 'Soms vraag ik me af: moet ik het niet tóch nog een keer proberen?'

Britt (31), moeder van twee kinderen (8 weken en 2 jaar) omschrijft het ontbreken van contact als een rouwproces. ‘Een rouwproces dat ik niet kan afronden, want mijn ouders en schoonouders zijn er immers nog. In theorie zou ik nog contact met ze kunnen opnemen. Er zijn veel momenten waarop ik het confronterend vind. Als mijn jongste in de wieg ligt, kan ik niet even mijn moeder bellen. En er is geen schoonvader die even langs wipt. Ik zie vaak andere moeders met hun moeder gezellig achter de kinderwagen in het dorp wandelen. Het voelt als een pleister die er steeds weer wordt afgerukt.’

Geen contact

Britt heeft nagenoeg geen contact meer met haar ouders en schoonouders. Met haar schoonouders verbraken zij en haar man een jaar geleden het contact. Hun oudste dochter was anderhalf. Met haar moeder heeft ze af en toe wel contact, maar moeizaam vanwege haar moeders wisselende psychische gesteldheid en haar opnames in de psychiatrie. Haar vader woont in Amerika, die spreekt ze online.

Erkenning

Bij zeven tot twaalf procent van de grootouders wil tenminste een van de kinderen geen contact meer. Dit gebeurt niet zomaar, zegt Aletta van Dijke. Als psycholoog gespecialiseerd in systeemtherapie kijkt zij naar het grote plaatje van het gezin waarin je opgroeide en de onderlinge dynamiek die er heerst. ‘Ouders, daar heb je het leven van gekregen. Zij zijn de bron van je ontstaan en dat contact verbreek je niet zomaar, want het gaat veel dieper dan functioneel contact. Goede of slechte communicatie met – een van je – ouders raakt je in je ziel. Dus pas als mensen echt met hun rug tegen de muur staan, als ze echt het gevoel hebben niet anders te kunnen, wordt besloten het contact te verbreken.’

Opbouwende spanning

Bij Britt is het contact met haar schoonouders op haar initiatief gestopt na jaren van ruzies en verwijten. ‘Ik heb veel gepikt en geslikt van mijn schoonouders, meer dan ik ooit van vrienden zou hebben gedaan, maar na een zoveelste ruzie die door mijn schoonvader werd uitgelokt waar mijn kind bij was, was het klaar. Er is veel oud zeer tussen mijn schoonvader en mijn man. Die spanning bouwt zich steeds op en dan kan er tijdens een gezellig samenzijn zomaar een flinke ruzie ontstaan. We hebben zo vaak dingen uitgepraat en ik heb zo vaak om vergeving gevraagd, maar elke keer komen mijn schoonouders met dezelfde verwijten. Ik wil mijn kinderen daar, zo klein als ze zijn, niet aan blootstellen.’

Confrontatie

Ze zegt dit vrij resoluut, maar zo simpel ligt het niet. Want wat het verbreken van het contact lastig maakt, is dat je er toch steeds weer mee wordt geconfronteerd. Britt: ‘Het zijn kleine dingen. Als ik bijvoorbeeld in de buurt van het huis van mijn schoonouders rij, denk ik: even langswippen zou best gezellig kunnen zijn. Soms vraag ik me af: moet ik het niet tóch nog een keer proberen? Meteen daarna druk ik die gedachte de kop weer in, omdat ik weet dat we weer voor de zoveelste teleurstelling zullen staan en dat zuigt energie.’

Erkenning

Van Dijke: ‘Het paradoxale is dat – ook al breek je met je ouders – je toch nog veel met ze bezig kunt zijn. In therapie hoor ik vaak dat mensen hiermee worstelen. Er is veel behoefte aan erkenning van je ouders. Ongeacht hoe oud je bent. Op het moment dat die band wordt doorgesneden, krijg je die erkenning niet meer, maar je blijft er toch ten diepste naar verlangen.’

Lees ook: 8x type grootouders: elk met hun eigen kwaliteiten

Missen of verlangen?

En om het nog lastiger te maken: je kunt dan als kind besluiten het contact met je ouders te verbreken, maar als je zelf ouder bent, besluit je daarmee dus ook voor je kind dat hij zijn opa of oma niet meer ziet. Britt: ‘Ja, daar heb ik veel over nagedacht en ik ben er nog vaak mee bezig. Mijn oudste heeft mijn schoonouders voor het laatst gezien toen ze anderhalf was. Ze herinnert zich hen niet meer. En wat ze niet kennen, kunnen ze ook niet missen.’ Is dat wel zo? Missen kinderen niets aan hun opa en oma? Systeemtherapeut van Dijke denkt van wel.

‘Natuurlijk horen kinderen verhalen van andere kinderen over opa’s en oma’s en lezen ze erover in boeken. Daarbij vormen ze zich een beeld en daaruit kan een verlangen ontstaan naar een lief, begrijpend iemand, die leuke dingen met je doet en tijd voor je heeft. Ter vergelijking: mensen die geen kinderen kunnen krijgen, kunnen dit ook als groot gemis ervaren, terwijl ze niet uit ervaring weten wat het is om een kind te hebben. Of je het dus echt mist, weet ik niet. In elk geval kun je er wel intens naar verlangen.’ Dat vermogen tot inbeelden en inleving hebben we te danken aan spiegelneuronen. Die zorgen ervoor dat we ons inlevend, sociaal en kopiërend gedragen, met de daarbij behorende gevoelens.

Pijnlijke afwijzing

Stefan, vader van drie, denkt dat missen nog altijd beter is dan afgewezen worden. ‘Het doet mij niet veel meer of mijn vader wel of niet contact met míj opneemt. Het doet me wel wat als hij mijn kinderen kwetst. Als hij bij wijze van spreken morgen gezellig op de koffie komt, de kinderen hem leren kennen en hij vervolgens niks meer van zich laat horen. Dan voel ik hun pijn. Onze oudste dochter is de enige die nog herinneringen aan hem heeft, zij vroeg nog weleens naar hem. Of we bijvoorbeeld een keer naar hem toe konden om te eten, omdat ze het Surinaamse eten zo lekker vond. Ik heb nee gezegd uit bescherming naar haar, want het enige wat ze van hem ontvangen, is afwijzing.

Geen reactie

Maar, zo voegt hij er wel aan toe: ‘Het is voor mij ook een raar idee dat ze hem niet eens zouden herkennen als hij zou aanbellen.’ Nadat zijn vader het contact met hem en zijn gezin liet verwateren, besloot Stefan er geen energie meer in te steken. ‘Het contact met mijn vader – mijn ouders zijn gescheiden en hij heeft een nieuw gezin met een andere vrouw – was altijd moeizaam. Toen ik vader werd, werd dat extra zichtbaar. Zo stuurden we bij onze eerste twee dochters nog een geboortekaartje naar hem waarop nul reactie kwam. Pas na vier maanden beloofde hij langs te komen, puur omdat hij toevallig toch in de buurt was. Dat voelde weer als een soort afwijzing, alsof mijn gezin geen prioriteit heeft. Bij ons derde kind heb ik geen kaartje meer gestuurd, omdat hij toch niet zou reageren. Vervolgens werd hij daar boos om. Typisch mijn vader, hij is alleen maar op zichzelf gericht.’

Blijvend gemis

Het verbreken van het contact met je ouders gebeurt niet zomaar. Vaak gaan er jaren van conflicten en onbegrip aan vooraf. Tachtig procent voelt zich na het verbreken van het contact beter, vermeldt Engels onderzoek (‘Stand Alone’, University of Cambridge). Het verbreken kan een manier zijn om je gezin te beschermen, zegt systeemtherapeut Van Dijke. ‘Als volwassenen merken dat het contact met de ouders onrust en veel verdriet bij het gezin veroorzaakt, kan het verstandig zijn om een lange periode van rust te nemen. Kinderen voelen spanning aan en als ouder is je gezin je eerste verantwoordelijkheid. Dat neem je in bescherming.’

Soms is de moeilijke relatie altijd al zo geweest. Van Dijke: ‘Als je als kind niet hebt gekregen wat je nodig had, is dat moeilijk. Dat gevoel kan nu je zelf vader of moeder bent weer opspelen. Je kunt je dan van je ouders afkeren, maar dat betekent dat je ook een keuze voor je kinderen maakt. Je kunt je ook proberen te verzoenen met het feit dat je ouders je hebben gegeven wat ze je konden geven. Als je de strijd tegen wat je hebt gemist loslaat, kan het zijn dat er een bepaalde mildheid richting je ouders ontstaat.’

Lees ook: Scheiden: dit kun je het beste zeggen tegen je kind

Waar is de waardering?

Bart, vader van drie kinderen (4, 6, 7) ervaart op dit moment zo veel spanning dat hij niet eens over zijn moeder kan praten en zijn vriendin het woord doet. Sandra: ‘Hij zit weer in een fase waarin hij elke dag twijfelt om haar te bellen of niet. Dat merk ik meteen. Ik zie het aan zijn blik en zijn houding, dan zit-ie weer te overdenken. Zijn moeder is een ontzettend moeilijk mens en maakt met iedereen ruzie. En ze toont geen enkele interesse in ons gezin. Ze blijft sorry zeggen, alleen handelt ze er niet naar. Het gekke is dat zijn moeder tegen anderen zegt dat ze ons zo mist. Ze wil er alleen zelf geen moeite voor doen. Bart heeft zijn hele jeugd gesnakt naar waardering en die nooit gekregen.’ Toch blijft het gemis, vooral als hij ziet hoe hecht zijn schoonouders zijn met zijn kinderen. Sandra: ‘Die zien de kinderen soms drie keer op een dag.’

Verwerken

Stefan heeft zich met de situatie verzoend; hij ziet zelfs karaktertrekken van zijn vader in zichzelf terug en kan deze waarderen. ‘Dat introverte heb ik van hem, al ben ik wel zorgzaam en echt betrokken bij mijn dochters. Ik ben dan ook niet bang dat ik hetzelfde word als hij.’ Britt zit nog volop in het verwerkingsproces. ‘Ik leer er steeds beter mee om te gaan. Nu het contact is verbroken, is er verdriet, rust en gemis, want ja, natuurlijk zou ik het leuk vinden als mijn schoonouders ook een fietstochtje met mijn kinderen zouden maken.’

Praat erover

Om rust te vinden in je keuze, is het belangrijk dat je voor jezelf goed kunt verwoorden waarom je tot deze keuze bent gekomen, meent Van Dijke. Zodat je er zeker van bent dat het een weloverwogen besluit is. Daarbij is het goed om je af te vragen of er ruimte is voor evaluatie. ‘Sommigen zijn als ouder afwezig geweest, maar kunnen bijvoorbeeld wél enthousiaste grootouders zijn.’ Durf je het aan ze die kans te geven? Ook raadt Van Dijke aan om goed te kijken wat je je kinderen meegeeft. ‘Kinderen leren wat ze jou zien doen. Hoe ga je om met afwijzing, teleurstelling? Mensen verbreken vaak het contact met iemand omdat er geen andere keuze is, maar denk er goed over na en praat er later met je kind over, zodat ze snappen dat het niet zomaar een keuze was.’

Samen de eendjes voeren

Ondanks de rust die ze nu ervaart, blijft het verlangen naar een opa of oma voor haar kinderen, vertelt Britt. ‘Ik zag een keer in een winkel een oud omaatje. We raakten in gesprek en ze vertelde dat ze geen kinderen had. Ineens zag ik voor me hoe zij met mijn kinderen de eendjes ging voer. En toen schoot toch door me heen: ik zou je best oma van mijn kinderen willen maken.

Dit artikel is eerder verschenen in Ouders van Nu Magazine – Tekst: Maria van Beelen, beeld: Pexels

Artikelen van Ouders van Nu ontvangen in je mailbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief.