De grote waarde van grootouders: 'Opa en oma bewaken de continuïteit in het leven van je kind'

Je denkt misschien dat familiebanden tegenwoordig minder hecht zijn dan vroeger. We wonen verder bij elkaar vandaan, zijn meer op onszelf gericht en lijken daardoor minder afhankelijk van onze ouders. Maar niets is minder waar. We blijken meer dan ooit op ze te leunen.

Regelmatig oppassen

Jonge ouders kunnen – en doen – vaak een beroep op hun eigen ouders. Uit de recenste cijfers van het CBS blijkt dat maar liefst 52 procent van de jonge gezinnen regelmatig hulp inschakelt van opa en oma.

Vooral in de babytijd zijn ze goud waard: ze passen gemiddeld zo'n twaalf uur per week op. Wordt je kindje wat groter, dan neemt dat iets af, maar ook bij kleuters staan grootouders nog steeds gemiddeld acht uur per week paraat.

Lees ook: De rol van opa en oma in de opvoeding

Meer kinderen dankzij hulp

Grappig weetje: grootouders die regelmatig op hun kleinkind passen, krijgen meer kleinkinderen dan opa's en oma's die dat niet doen. Want zo menen deskundigen: als je ouders je helpen met de zorg voor je eerste kind, is de kans groter dat je nog een keer zwanger wilt worden.

'De hulp van je ouders draagt ertoe bij dat kinderen meer welkom zijn,' aldus Henk de Vos, emeritus hoofddocent sociologie van de Rijksuniversiteit Groningen. 'Je voelt je als vader en moeder extra gesteund.'

Onvoorwaardelijke liefde

Opa's en oma's zijn niet alleen belangrijk als ze veel oppassen. Ook als ze dat niet doen, zijn ze waardevol. De Vos: 'Je kind heeft al gauw door dat opa en oma het goed met hem voor hebben. Ze zijn er voor je kind en houden onvoorwaardelijk van 'm.'

Bij andere contacten van kinderen, zoals vriendjes, leerkrachten of vrienden van hun ouders, ligt dat volgens De Vos anders. 'Je kind voelt heel goed aan dat deze personen uit beeld kunnen verdwijnen. Dat de band die ze opbouwen wellicht niet blijvend is. De liefde van zijn opa en oma is dat wel. Grootouders zijn dus belangrijke hechtingspersonen.'

'Voor de sociale ontwikkeling van een kind is het goed om naast zijn ouders meerdere hechtingspersonen te hebben. Die grotere kring van mensen is belangrijk voor zijn gevoel van vertrouwen. Hij voelt zich gekoesterd door meer mensen en daardoor komt hij minder angstig en minder wantrouwend in het leven te staan.'

Lees ook: Hechting aan je baby: zo doe je dat

Stabiele basis bij een scheiding

'Opa en oma bewaken de continuïteit in het leven van kinderen,' voegt Else-Marie van den Eerenbeemt daaraan toe. Zij is familietherapeute en schrijfster van onder meer De liefdesladder: de kracht en kwetsbaarheid van familierelaties. Voor dit laatste boek deed ze onderzoek naar het effect van een scheiding op kinderen.

'Voor een kind van gescheiden ouders zijn opa's en oma's vaak levensreddend,' zegt ze. 'Het is bij een scheiding belangrijk dat de band met de grootouders in elk geval blijft bestaan. Zij laten zien dat niet álles verandert.'

'Een voorwaarde is wel dat opa en oma na de scheiding geen partij kiezen, maar loyaal blijven naar beide ouders. Helemaal fijn is het als de opa's en oma's van beide kanten elkaar de hand reiken na een scheiding. Dan voelt een kind zich prettiger.'

Ruim in de tijd

Over het algemeen zitten grootouders ruim in hun tijd en daardoor kunnen ze veel aandacht aan hun kleinkinderen geven. Dat zorgt ervoor dat kinderen zich bij hen gehoord en gezien voelen. 'De relatie die je kind met zijn grootouders heeft, is iets heel bijzonders,' zegt Louis Tavecchio, emeritus hoogleraar pedagogiek aan de Universiteit van Amsterdam.

'Je wordt als kind gekoesterd. Opa en oma laten je met trots zien aan anderen. Ze laten je voortdurend weten hoe leuk ze het vinden om met je om te gaan. Dat is een unieke ervaring voor je kind en als het even kan, moet je hem dat niet ontnemen.

Als klein jongetje hield ik erg van treinen. Ik herinner me nog dat mijn opa me altijd achterop z'n fiets meenam naar een brug om treinen te kijken. Hij nam echt de tijd voor me. Dat staat op mijn netvlies gebrand.'

Ook voor jou

Van den Eerenbeemt: 'Als je je ouders in hun rol van opa en oma ziet, versterkt dat ook jullie band. Zo zei een vader ooit tegen me: "Toen mijn ouders scheidden, is de band met mijn vader verslechterd, maar als opa betekent hij veel voor mijn zoon. Dat ontroert me."'

'Aan de andere kant hoor ik ook geregeld: "Mijn moeder had het veel te druk om met mij naar de dierentuin te gaan, maar nu gaat ze wel met mijn kind." Mijn antwoord is dan altijd: "Als je moeder iets met jouw kind onderneemt, doet ze ook iets voor jou."'

Lees ook: Als oma weinig interesse heeft in de kleinkinderen: 'Drong mijn moeder zich maar op'

Van alle leeftijden

Er is nóg een reden waarom opa en oma van belang zijn: het is goed voor je kind om met mensen van verschillende leeftijden om te gaan. De Vos: 'Je kind groeit op in zijn eigen gezin. Daarbuiten ontmoet hij voornamelijk kinderen van dezelfde leeftijd. Maar elk contact met iemand van een andere leeftijd draagt bij aan zijn ontwikkeling.'

'Zo kan hij van oudere mensen leren hoe zij in het leven staan, wat zij hebben meegemaakt. Kinderen die meer omgaan met ouderen, ontwikkelen zich sociaal beter. Dat gaat onbewust, net als het leren van taal. Als een kind contact heeft met meer kinderen van verschillende leeftijden en met meer volwassenen, wordt zijn leefwereld groter. Daardoor leert hij zichzelf steeds beter kennen en ontwikkelt hij zich sociaal beter.'

Bedankt mam

Maar hoe zorg je er nou voor dat je kind een eigen, unieke band met zijn grootouders krijgt? 'Daar hoef je geen speciale dingen voor te doen,' zegt De Vos. 'Regelmatig contact hebben, is genoeg. Als je ouders eens per week op je kind passen, gaat het meestal vanzelf.'

Van den Eerenbeemt: 'Nog wel even een tip. Zorg ervoor dat opa's en oma's zich gewaardeerd voelen. We krijgen regelmatig mails van grootouders die vinden dat ze geen erkenning krijgen, dat ze nooit bedankt worden voor hun inspanningen.' En volgens haar moet je ook uitkijken dat je niet te veel van ze vraagt: 'Ook opa en oma moeten drie weken op vakantie kunnen als ze dat willen. Ze zijn geen crèche.'

Lees ook: 15x cadeaus om opa en oma te bedanken voor alles wat ze doen

Extra informatie

Al ben je de opvoedadviezen van je (schoon)ouders soms liever kwijt dan rijk; ook voor jou is steun van ervaren medeopvoeders zoals grootouders van grote waarde. Een luisterend oor, het delen van ervaringen en het samen relativeren van opvoedvragen doen je goed. 'Ouders die zich emotioneel gesteund voelen, hebben een grotere mate van zelfvertrouwen, gevoel van eigen effectiviteit in het ouderschap, een positievere relatie met hun kind(eren) en een ontspannenere houding in de opvoeding,' stelt het Nederlands Jeugdinstituut in een rapport (2020).

Oma gezocht

Niet ieder kind heeft oma's en opa's. En: niet alle senioren hebben kleinkinderen. Op wensfamilie.nl kun je een oproep plaatsen voor wensgrootouders. Of scroll door de geplaatste oproepjes voor wenskleinkinderen. Spreekt vanzelf dat je goed moet checken of de persoon die zich aanbiedt betrouwbaar is.

Ik vind je lief, opaBij bol

Bekijk

Puzzelboek logeren bij opa en omaBij bol

Bekijk

Voorleesboek voor opa's en oma'sBij bol

Bekijk

Opa en Oma PluisBij bol

Bekijk

Ik vind je lief, omaBij bol

Bekijk