Makkelijk is het niet. De enige manier om hun kinderwens te delen, is door te omschrijven wat niet uitgesproken mag worden. Het vinden van een draagmoeder is door de huidige wetgeving als 'zoeken naar een speld in een hooiberg'. De vraag is dus: hoe vind je een draagmoeder, als je niet mag zeggen dat je een draagmoeder zoekt?
Daniël en Frank ontmoetten elkaar in 2018 in Borculo. Verliefd zijn werd een stabiele relatie, en nu is het moment daar: ze zijn er klaar voor om hun liefde met een nieuw leventje te delen.
Het dorp Haarlo in de gemeente Berkelland is sinds vier jaar hun woonplaats. Na een flinke verbouwing is hun droomhuis af. ,,Al is Frank meer van de gezelligheid dan van het klussen", vertelt Daniël. Toch slaagde de verbouwing. Het was een flinke opgave om het huis op te knappen, maar inmiddels is het goed toeven in hun eigen paleis. Nu is er in dit 'nestje' ruimte voor een kind.
Lees ook: Draagmoederschap: wat mag en wat niet?
Eigenlijk iets moois
Hun bericht op Facebook, dat ze enkele weken geleden plaatsten, raakt mensen. Erbij staat een foto van het duo, samen met hun geliefde viervoeter Ruska. Binnen een dag is het honderden keren gedeeld en worden Daniël en Frank overspoeld met meelevende, lieve reacties. ,,Ik hoop jullie snel achter de wandelwagen te zien lopen", reageert een Haarlose dorpsgenoot.
Het is eigenlijk iets heel moois, dus waarom zou je het niet delen?
Daniël ter Haar
,,Een stel dat wel kinderen kan krijgen, deelt het wanneer zij in verwachting zijn. Bij ons zitten daar een paar stappen tussen", zegt Daniël. ,,Als we het niet zouden delen, voelt het alsof we iets doen wat niet mag. Terwijl we eigenlijk trots zijn dat we het zo goed voor elkaar hebben, dat wij die stap durven zetten. Het is eigenlijk iets heel moois, dus waarom zou je het niet delen?"
Strafbaar vraag en aanbod
Het is niet vanzelfsprekend om het idee te delen met de wereld. Het oproepen en aanbieden van draagmoederschap is verboden in Nederland, in tegenstelling tot in sommige andere Europese landen. Eind jaren 80 besloot de regering dat het draagmoederschap een ongewenst verschijnsel is.
Begin jaren 90 werd ook bemiddeling tussen stellen met een kinderwens en draagmoeders strafbaar gesteld. Dat verbod vloeide voort uit het idee dat draagmoederschap zou kunnen leiden tot emotionele problemen voor de draagmoeder, identiteitsproblemen voor het kind en het risico dat het kind tussen wal en schip valt. In die tijd waren er nog nauwelijks onderzoeksgegevens voorhanden.
Nederland heeft, als het gaat om draagmoederschap, altijd een ontmoedigingsbeleid gehanteerd
Advocaat Jo-an van der Tol
Jezelf openbaar aanbieden als draagmoeder mag ook niet. Wie in Nederland in het openbaar zoekt naar een draagmoeder of zichzelf als draagmoeder aanbiedt, kan een gevangenisstraf van maximaal een jaar krijgen of een geldboete die oploopt tot 22.500 euro. Eind jaren 90 werd daadwerkelijk een vrouw veroordeeld tot twee maanden cel voorwaardelijk, nadat ze zich had aangeboden in een advertentie.
Lees ook: Regenboogouderschap: alle informatie op een rij
Belang van het kind
Wensouders - mensen die een draagmoeder nodig hebben om hun kinderwens te vervullen - en vrouwen die draagmoeder willen zijn, kunnen door dit beleid moeilijk met elkaar in contact komen.
Jo-an van der Tol is familierecht-advocaat en begeleidt wensouders van begin tot eind in de weg naar juridisch ouderschap. ,,Nederland heeft, als het gaat om draagmoederschap, altijd een ontmoedigingsbeleid gehanteerd. Dit houdt onder meer in dat je niet openbaar mag zoeken naar een draagmoeder."
Als het toch lukt om een draagmoeder te vinden, is er nog steeds een lange weg te gaan. Eerst volgen er medische en psychosociale keuringen, vertelt ze. ,,Dat is heel belangrijk, want bij het krijgen van een kind wordt iemand van buitenaf betrokken. Daarnaast is niet iedereen geschikt om draagmoeder te zijn. Het belang van het toekomstige kind staat hierbij voorop."
Ook na de geboorte van het kind moeten wensouders nog een aantal stappen zetten. Want ze zijn dan nog geen juridische ouders, dat is de draagmoeder. En wanneer zij getrouwd is met een man, is ook hij juridisch gezien de vader. De wensouders zijn niet beslissingsbevoegd om bijvoorbeeld medische beslissingen te nemen. Ook hebben zij geen recht op ouderschapsverlof en kunnen ze hun kind moeilijk inschrijven bij de gemeente.
Lees ook: Brenda van het kastje naar de muur gestuurd voor geboorteaangifte: 'Kom maar terug met je vrouw'
Voor en over draagmoeders
Pauline van Berkel is zelf twee keer draagmoeder geweest. Om andere draagmoeders en wensouders te informeren, is zij voorzitter van stichting Zwanger Voor Een Ander. ,,Het is belangrijk dat je vanaf je geboorte de juiste achternaam hebt en kan rekenen op een goede juridische positie.
Op dit moment is dat er nog niet. Ik vind het jammer dat er veel gesproken wordt over draagmoeders, maar niet mét draagmoeders. Daarnaast kunnen de kinderen van draagmoeders en wensouders het beste vertellen hoe het voor hen op de lange termijn is, maar dat kunnen we hen nog niet vragen."
Ik vind het jammer dat er veel gesproken wordt over draagmoeders, maar niet mét draagmoeders
Pauline van Berkel Stichting Zwanger Voor Een Ander
Niemand mag bemiddelen, ook een stichting niet. Strak volgens de regels gaat de stichting te werk, ook binnen een besloten groep waarin lotgenoten elkaar treffen. ,,Als iets ook maar een beetje op een oproep lijkt halen wij het weg. Wij willen puur informatie delen. In het begin waren wensouders teleurgesteld dat er bij de georganiseerde evenementen geen beschikbare draagmoeders waren."
Dat mag niet en daar is de stichting niet voor, benadruk Van Berkel. Als bemiddelen eenmaal mag, wil de stichting zich best inzetten voor matching. ,,Want wat er nu gebeurt is vaak heel stiekem. Wij zouden daar veel liever transparantie in zien. Maar zolang dat niet mag, werken wij heel zwart-wit."
Hoop door een wetsvoorstel
Een nieuw wetsvoorstel kan uitkomst bieden. Het biedt een wettelijke regeling voor draagmoederschap, met als doel de procedure zorgvuldiger te maken en commercieel draagmoederschap uit te bannen. Dit voorstel ligt sinds juli 2023 bij de Tweede Kamer, maar is nog in de voorbereidingsfase.
Commercieel draagmoederschap blijft alsnog verboden als de nieuwe wet het haalt
Met het nieuwe wetsvoorstel zal het juridische probleem verholpen zijn. De rechter toetst dan al voor de zwangerschap of voldaan is aan alle vereisten. Als dat het geval is, worden de wensouders direct na de geboorte juridisch ouders.
Daarnaast mogen wensouders volgens het nieuwe wetsvoorstel een oproep plaatsen, waarin zij vertellen dat ze opzoek zijn naar een draagmoeder. Wensouders en draagmoeders moeten dan een draagmoederovereenkomst tekenen en verplicht worden bijgestaan door een eigen advocaat.
Wat gaat het nieuwe kabinet doen?
En tot slot mogen wensouders de draagmoeder een maximale onkostenvergoeding betalen van 190 euro per maand, bijvoorbeeld voor zwangerschapskleding. Dat staat in het 'Concept van het Besluit maximale vergoeding kosten en tegemoetkoming draagmoederschap'.
Commercieel draagmoederschap blijft nog wel verboden als de wet het haalt. Dit betekent dat elke vorm van gift, geld of tegenprestatie voor de draagmoeder verboden wordt en kan leiden tot een boete of gevangenisstraf, zo blijkt uit het wetsvoorstel. Er is nog niet bekend wanneer deze nieuwe wet in behandeling wordt genomen door het parlement.
De vraag is wel of er met de nieuwe politieke verhouding in de Tweede Kamer een gunstige wind staat. Conservatieve partijen hebben sinds de laatste verkiezingen een meerderheid en zijn vaak niet voor uitbreiding van wetgeving met een progressief stempel.
Lees ook: Bijna gratis kinderopvang en meer mannen voor de klas: dit wil het nieuwe kabinet voor ouders
Wel getrouwd
De nieuwe wet zou een uitkomst zijn voor veel wensouders, zoals Daniël en Frank. Spannend was het posten van het bericht wel, voor hen. ,,Iedereen vindt er wat van en iedereen kan daar ook iets over zeggen. Je hebt er geen grip op en dat maakt het spannend", zegt Frank.
Het stel kijkt realistisch naar de situatie. Daniël is het met hem eens. ,,Als we bijvoorbeeld in 1970 hadden geleefd, hadden we niet kunnen trouwen. Dan is dat de situatie waar je in zit. Nu kunnen we wel trouwen, dus zijn we getrouwd."
Het komt vanuit een goed hart en een goede intentie
Daniël ter Haar
Gevoel en goede communicatie zijn voor de mannen, wanneer zij een draagmoeder gevonden hebben, het belangrijkst. „Vooral kijken naar wat wel mogelijk is, in plaats van alles dichttimmeren. Daar is volgens mij niemand - en zeker het kind niet - bij gebaat", zegt Frank.
Wat als het niet lukt? Dan hebben Daniël en Frank daar vrede mee. ,,Dan hebben we het in ieder geval geprobeerd. We hebben er veel over gepraat. Het kan natuurlijk enorm tegenvallen als het niet lukt, maar wij vinden het de gok waard. Een bewustere keuze dan deze kunnen we niet maken."
,,Het komt vanuit een goed hart en een goede intentie. Wat mensen er ook van vinden, dat verandert niet." Toen ze elkaar leerden kennen zijn ze er vol overgave ingestapt. ,,En dat doen we nu ook weer."
