'De laatste jaren is er veel gediscussieerd over interlandelijke adoptie', schrijft Weerwind. 'Niet alleen door geadopteerde kinderen die een trauma opliepen, maar ook door anderen die hun adoptie juist als waardevol hebben ervaren. Dit staat voor mij naast elkaar. Ook nu interlandelijke adoptie wordt afgebouwd.
Voor betrokkenen komt het nieuws dat we nu definitief gaan stoppen mogelijk als een schok en maakt dit veel emotie los. Ik ben mij daar zeer van bewust. Daarom staat zorgvuldigheid bij het afbouwen voorop.'
De minister geeft met het besluit gevolg aan een motie van de SP die in april door een meerderheid van de Tweede Kamer werd aangenomen. De Kamer vroeg het kabinet daarin om een 'afbouwpad' van adopties uit het buitenland. Dat verzoek volgde op een onderzoek waarin stond dat de overheid is 'tekortgeschoten in het tegengaan van adoptiemisstanden'.
Lees ook: Wat je moet weten over adoptie uit het buitenland
Geen nieuwe inschrijvingen
Fiom, centrum voor afstammingsvragen, is gevraagd geen nieuwe inschrijvingen meer in behandeling te nemen. Lopende procedures gaan vooralsnog door, wel wordt al aangegeven dat de adoptieprocedure mogelijk niet kan worden afgerond.
De komende periode vinden gesprekken plaats met partners in de adoptieketen over de gevolgen van het afbouwen. Weerwind wil in september het afbouwplan naar de Tweede Kamer sturen. Dan moet ook duidelijk worden hoe het zal gaan met lopende aanvragen.
Ontraden
Weerwind had de SP-motie eerder nog ontraden, omdat hij een nieuw stelsel voor adoptie wilde oprichten waarin een centrale organisatie een grote rol zou krijgen bij de bemiddeling. Bovendien zouden de adopties nog maar vanuit een klein aantal landen mogelijk zijn. ,,Dit was niet het besluit dat de minister had willen nemen", zegt een woordvoerder. ,,Maar de wens van de Kamer is anders."
De Nederlandse Adoptiestichting was 'verbijsterd' toen de Tweede Kamer de motie aannam. ,,Daarmee wordt de meeste effectieve kleinschalige internationale kinderbeschermingsmaatregel gestopt", aldus de NAS. ,,We zijn flabbergasted. Ons hart huilt voor alle kinderen die nu niet veilig in een gezin kunnen opgroeien."
Kritisch rapport
Begin 2021 zette het toenmalige kabinet alle buitenlandse adopties stop. Aanleiding was een kritisch rapport van de commissie-Joustra over misstanden vanaf eind jaren 60 tot 1998. Zo werden kinderen illegaal naar Nederland gehaald of waren de gegevens over de kinderen onjuist of vervalst. De problemen zouden nog steeds voor kunnen komen, dus werden alle adopties meteen stopgezet.
Weerwind besloot eind 2022 om adopties uit het buitenland weer toe te staan, onder strikte voorwaarden en met controles, en uit een beperkt aantal landen (Filipijnen, Thailand, Zuid-Afrika, Hongarije, Lesotho, Taiwan, Portugal en Bulgarije). Adoptierelaties met landen zoals de Verenigde Staten, China en Peru werden beëindigd.
Het aantal adopties uit het buitenland is al fors afgenomen, blijkt uit cijfers van Fiom. Twintig jaar geleden gebeurde dat nog meer dan duizend keer per jaar, in 2021 was het aantal teruggelopen tot 77.
Onzorgvuldig
De Landelijke Vereniging voor Adoptiegezinnen (LAVA) zet vraagtekens bij de zorgvuldigheid van het besluit van Weerwind. ,,Ik vraag me af of de minister hiermee het belang van kinderen dient", zegt Sander Vlek, adviseur van de vereniging.
,,De commissie-Joustra heeft goed onderzoek gedaan naar misstanden in het verleden. Wij begrijpen de pijn van slachtoffers in zaken die het woord 'adoptie' niet eens verdienen. Maar de commissie heeft geen onderzoek gedaan in de herkomstlanden van de kinderen om wie het nú gaat. Niemand is gaan kijken hoe de situatie daar is."
Volgens Vlek zitten veel kinderen in tehuizen en is de pleegzorg in die landen ondermaats. Ter illustratie: in Zuid-Afrika leven 620.000 kinderen zonder beide ouders. Slechts 800 van hen worden geadopteerd, van wie er zo'n 150 naar het buitenland. Daar komen er misschien 10 of 20 van naar Nederlandse adoptiegezinnen. ,,Welke kans hebben die kinderen nu nog om een warm en stabiel gezin te vinden? De kans op een fijne toekomst wordt hen ontnomen."
Lees ook: Regenboogouderschap: alle informatie op een rij
Rechtvaardig besluit
Kinderrechtenorganisaties, deskundigen en belangenorganisaties van geadopteerden pleiten al lange tijd juist vóór een permanente adoptiestop. Defence for Children, International Child Development Initiatives (ICDI) en CoMensha stellen dat misstanden ook in een nieuw stelsel niet uit te sluiten zijn.
,,De rechten van kinderen worden eindelijk centraal gezet", zegt Sarah de Vos, programmamanager van ICDI. ,,Adopties zijn onmogelijk te controleren, dat is een onaanvaardbaar risico. Bovendien ondermijnt interlandelijke adoptie de ontwikkeling van alternatieve vormen van zorg in landen van herkomst."
De stichting Adoptee Rights Activism Netherlands (Aran) spreekt van een 'rechtvaardig besluit'. ,,Een kenmerk van adoptie is dat al zeventig jaar keer op keer misstanden op grote schaal boven water komen", zegt voorzitter Stephanie Dong Hee Kim. ,,Adoptie is onrechtvaardig, onethisch en immoreel. Het is een systeem dat gedijt op ongelijkheid."
Staat niet aansprakelijk
Dinsdag oordeelde het gerechtshof nog dat de staat niet aansprakelijk is voor de illegale adoptie van Patrick Noordoven uit Brazilië. Vorige maand oordeelde de Raad van Staat in cassatie dat de zaak van de Sri Lankaanse Dilani Butink over moet. Het zijn twee rechtszaken waarin geadopteerden in het gelijk waren gesteld, maar de staat in (cassatie)beroep ging.
Dong Hee Kim: ,,De minister kan wel stoppen met adoptie, maar als hij het nalaat om de ongelijke rechtspositie van volwassen geadopteerden te repareren met nieuwe wetten, staan wij nog steeds in ons hemd en kunnen wij en iedereen die nog komt, net als Patrick en Dilani fluiten naar rechtvaardigheid en herstel."
