Binnenlandse adoptie: de procedure en kosten

Adoptie in Nederland

Als je ongewenst kinderloos bent, kun je adoptie overwegen. Sinds mei 2024 is buitenlandse adoptie niet meer toegestaan, maar je kunt je onder bepaalde voorwaarden nog wel inschrijven voor adoptie van een Nederlands kind. Ook kunnen stiefouders soms het kind van hun partner adopteren. Dit is de meest voorkomende vorm van binnenlandse adoptie. Adoptie is in Nederland dus nog mogelijk, maar beperkt.

Binnenlandse adoptie door stiefouders

In de meeste gevallen van binnenlandse adoptie is er sprake van stiefouderadoptie. Bij stiefouderadoptie, ook wel partneradoptie genoemd, adopteert de nieuwe partner van één van de ouders diens kind. De familieband met de andere ouder wordt hiermee verbroken. Voor stiefouderadoptie geldt onder meer als voorwaarde dat de ouder en stiefouder minimaal drie jaar hebben samengewoond. Dit moeten worden aangetoond met een samenlevingscontract of gegevens uit de Basisregistratie Personen.

Stiefouderadoptie is pas mogelijk als het kind niets meer te verwachten heeft van zijn andere biologische ouder. Vanaf het moment van adoptie is deze andere ouder namelijk geen juridische ouder meer. Om als stiefouder het kind van je partner te adopteren, moet je een verzoekschrift indienen bij de rechter. Een advocaat is hierbij verplicht. Lees hier meer over stiefouderadoptie en andere vormen van adoptie.

Binnenlandse adoptie door wensouders

Ongeveer tachtig procent van de adoptieouders in Nederland heeft een kind geadopteerd omdat ze zelf geen kind (meer) kunnen krijgen. Sommigen van hen hebben ook biologische kinderen. De meeste adoptiekinderen zijn geboren en afgestaan in het buitenland. Binnenlandse adoptie door wensouders komt weinig voor, doordat jaarlijks maar zo'n twintig Nederlandse kinderen worden afgestaan ter adoptie.

Nu buitenlandse adoptie niet meer toegestaan is, verwacht expertisecentrum Fiom dat meer wensouders zich zullen inschrijven voor binnenlandse adoptie. Dat maakt de mogelijkheid om via binnenlandse adoptie een kind te krijgen (nog) beperkter.

Lees meer: Waarom buitenlandse adoptie niet meer mogelijk is

Waar komen binnenlandse adoptiekinderen vandaan?

Vrouwen die ongewenst zwanger zijn en geen mogelijkheid zien om zelf voor het kind te zorgen, kunnen de baby afstaan ter adoptie. Na de bevalling wordt de baby eerst in een tijdelijk pleeggezin geplaatst. Er geldt namelijk een wettelijke bedenktijd van drie maanden, omdat het afstaan van een kind een ingrijpende beslissing is. De moeder kan in die periode worden begeleid door hulpverleners van Fiom en kan ook contact hebben met haar baby.

Besluit de moeder na drie maanden dat ze definitief afstand wil doen van haar kind, dan zoekt de Raad voor de Kinderbescherming een geschikt adoptiegezin uit de Nederlands Kind ter Adoptie (NKA)-wachtlijst. De afgelopen jaren worden gemiddeld twintig kinderen per jaar ter adoptie afgestaan.

De rechter kan ook besluiten om tot adoptie over te gaan in speciale gevallen. Bijvoorbeeld als de ouders zijn veroordeeld wegens misbruik of mishandeling van hun kind.

Lees ook: Ongewenst zwanger, dit zijn de opties

Voorwaarden binnenlandse adoptie Nederland

Wat zijn de regels voor adoptie? Bij de adoptie van een Nederlands kind geldt een aantal voorwaarden:

• Het belang van het kind staat voorop. Daarom doet de Raad voor de Kinderbescherming onderzoek naar wat het beste is voor het kind.

• Het kind heeft niets meer te verwachten van de biologische ouder(s). De rechter bepaalt of zij nog verantwoordelijkheid kunnen dragen voor de opvoeding en verzorging van hun kind.

• Als het kind 12 jaar of ouder is, moet het instemmen met de adoptie.

• De adoptieouders moeten minimaal 18 jaar ouder zijn dan het kind en mogen niet ouder zijn dan 41 jaar wanneer het gezinsonderzoek (zie verderop) plaatsvindt. Soms is bij een hogere leeftijd een uitzondering mogelijk.

• Voordat je een kind kunt adopteren, moet je hem minimaal een jaar hebben verzorgd en opgevoed, bijvoorbeeld als stiefouder, pleegouder of voogd.

• Grootouders mogen hun kleinkind niet adopteren.

• Je moet bereid zijn om contact te hebben met de biologische ouders, begrip hebben voor hun motieven om hun kind af te staan en kunnen omgaan met hun nabijheid.

• Je moet op korte termijn een adoptiekind kunnen ontvangen (adoptieverlof opnemen, een kinderkamer inrichten, etc.). Maar je moet er ook rekening mee houden dat je geen adoptiekind zult krijgen.

• Je moet emotioneel in staat zijn om om te gaan met het gegeven dat de adoptie het eerste jaar nog niet definitief is (zie verderop). Het adoptiekind kan dan ook nog teruggaan naar de biologische ouders of een pleeggezin.

De adoptieprocedure: alle stappen

Als je een kind wil adopteren in Nederland is dat een langdurig en ingrijpend proces, vol onzekerheden en met beperkte mogelijkheden. Hoe zakelijk de stappen van de adoptieprocedure ook lijken, ze gaan over mensenlevens. De verhalen van de wensouders, de baby, de moeder uit wie hij is geboren en de eventuele biologische vader komen samen en blijven verbonden. Dat kan ingewikkeld zijn en er komen veel emoties bij kijken. Expertisecentrum Fiom begeleidt de adoptieprocedure en voor meer informatie, hulp en advies kun je contact opnemen via Fiom.nl.

Zo verloopt de procedure voor adoptie

Hoe kan je een kind adopteren in Nederland? De adoptieprocedure voor binnenlandse adoptie bestaat uit de volgende stappen:

1. 01.

   Aanvraag beginseltoestemming. Dit is je inschrijving voor de adoptieprocedure bij Fiom. Dit is nodig om uiteindelijk via de rechter toestemming te krijgen om een kind te adopteren. Je krijgt een registratienummer en je betaalt € 210 voor de administratiekosten en de eerste informatiebijeenkomst.

2. 02.

   Informatiebijeenkomst. Je krijgt uitleg over de adoptieprocedure en wat je in de praktijk kunt verwachten. Ook kun je vragen stellen.

3. 03.

   Voorlichtingsbijeenkomsten. Na de informatiebijeenkomst zijn er vijf verplichte voorlichtingsbijeenkomsten. Hierbij worden verschillende thema's besproken die belangrijk zijn om weloverwogen te kunnen kiezen voor de adoptie van een kind. Denk bijvoorbeeld aan de rol van de biologische ouders, de voorgeschiedenis van het kind, hechting en identiteit. De vijf bijeenkomsten kosten samen € 1.385.

4. 04.

   Gezinsonderzoek. De Raad voor de Kinderbescherming geeft de rechter advies over het geven van de beginseltoestemming. Er wordt gekeken of je geschikt bent om een adoptiekind op te voeden. Het gezinsonderzoek bestaat uit een aantal gesprekken, bijvoorbeeld over je gezinssituatie, relatie, kinderwens, woonsituatie, werk en opvoedcapaciteiten. Ook moet je een gezondheidsverklaring laten maken door een onafhankelijke arts en wordt onderzoek gedaan naar eventuele misdrijven en overtredingen. Van dit alles wordt een adviesrapport gemaakt.

5. 05.

   Beginseltoestemming. Als de rechter op basis van het gezinsrapport en het advies de beginseltoestemming geeft, kun je verdergaan met de procedure voor binnenlandse adoptie. Je komt dan op de wachtlijst voor adoptie van een Nederlands kind. De beginseltoestemming is vier jaar geldig en kan eventueel worden verlengd.

6. 06.

   Selectie. Wanneer een kind ter adoptie wordt afgestaan, kan het zijn dat de Raad voor de Kinderbescherming jou als optie selecteert uit de wachtlijst. Dit gebeurt op basis van je gezinsrapport. De selectie hangt onder meer af van de wensen van de biologische ouders. Het belang van het kind staat daarbij voorop.

7. 07.

   Bespreken plaatsingsvoorstel. Je krijgt informatie over het adoptiekind en het achtergrondverhaal en je maakt kennis met de biologische ouders. Als er een match is, wordt er een plaatsingsvoorstel gemaakt: een voorstel om het kind bij jou te plaatsen. Hierover mag je een paar dagen nadenken.

8. 08.

   Ontmoeting kind. Als je toestemt met het plaatsingsvoorstel, ga je het adoptiekind voor het eerst ontmoeten. Dit gebeurt bij het pleeggezin waar het kind tijdelijk is opgenomen, onder toezicht van een jeugdbeschermer.

9. 09.

   Plaatsing. Is de eerste ontmoeting een positieve ervaring, dan worden er meer bezoeken afgesproken en wordt ook de datum van plaatsing bepaald, dus wanneer het adoptiekind bij je thuis komt. Meestal is dit na één à twee weken.

10. 010.

    Het eerste jaar. Dan volgt een onzeker jaar, waarin je zorgt voor het adoptiekind alsof het jouw kind is, terwijl de adoptie nog niet definitief is. De biologische ouders kunnen nog bezwaar maken of de adoptie herroepen. Er volgt dan opnieuw onderzoek om te kijken wat in het belang is van het kind. Mogelijk gaat het kind in afwachting van dit onderzoek naar een pleeggezin, en uiteindelijk terug naar de ouders of naar een ander (pleeg)gezin.

11. 011.

    Aanvraag adoptie. Als je een jaar voor het adoptiekind hebt gezorgd, kun je de rechter vragen of je hem of haar mag adopteren. De Raad voor de Kinderbescherming kan hier zo nodig weer bij adviseren. Voor definitieve adoptie is ook nodig dat de biologische ouders definitief afstand doen van het kind.

12. 012.

    Definitieve adoptie. Wanneer via de rechter is besloten dat je definitief adoptieouder wordt van het adoptiekind, worden alle juridische banden met de biologische ouders verbroken. Je adoptiekind wordt bij jou ingeschreven, krijgt jouw achternaam en is volgens de wet jouw kind.

Contact met de biologische ouders

Dat de juridische banden met de biologische ouders zijn verbroken, betekent niet dat er geen contact meer zal zijn. Voor je kind kan het heel belangrijk zijn om te weten wie zijn biologische ouders zijn, en zij kunnen behoefte hebben om af en toe te horen hoe het met hem gaat. Ook heeft het adoptiekind misschien biologische (half)broers en zusjes waar hij later benieuwd naar is.

Van adoptieouders wordt verwacht dat zij meewerken aan het contact, bijvoorbeeld door een keer per jaar informatie over het kind en een foto te sturen naar de biologische ouders.

Alternatieven voor binnenlandse adoptie

Voor heterostellen met vruchtbaarheidsproblematiek, lesbische of homostellen en alleenstaande wensouders zijn er behalve adoptie ook andere mogelijkheden om ouders te worden. Via eiceldonatie, KID en/of draagmoederschap, bijvoorbeeld. Ook co-ouderschap of een regenbooggezin met meer dan twee ouders is een optie.

Stichting Meer dan Gewenst organiseert bijeenkomsten waarbij wensouders elkaar kunnen ontmoeten en geeft informatie over de juridische en medische kanten van de verschillende vormen van ouderschap. Kijk voor hulp en informatie op Meerdangewenst.nl.

Pleegouder worden

Er is in Nederland een grote behoefte aan pleeggezinnen. Soms blijven kinderen die niet bij hun eigen ouders kunnen wonen een tijdje in een pleeggezin, soms voor onbepaalde tijd. Dit kan ook betekenen dat het kind bij pleegouders opgroeit, die hem verzorgen en opvoeden tot hij volwassen is. En er zijn deeltijdpleegouders, die een kind bijvoorbeeld opvangen in het weekend of vakanties.

Wil je graag meer informatie over pleegouderschap? Lees hier wat het inhoudt om pleegouder te worden.

Bronnen: Rijksoverheid.nl, Fiom.nl, Rechtspraak.nl