Maya (41) wist dat het niet makkelijk zou worden. 'Toen ik een oproep hoorde voor dit interview, dacht ik meteen: eindelijk iemand die niet alleen de Disneyversie van samengestelde gezinnen wil horen. Ik mis de verhalen over hoe ingewikkeld het kan zijn. Je leest óf dat het geweldig is en voelt alsof het allemaal je eigen kinderen zijn, óf je leest de bittere klaagzangen over stiefkinderen die onuitstaanbaar zijn. Maar er zit zoveel tussenin.'
Haar partner kwam uit een vechtscheiding uit de Champions League-categorie, zoals ze het zelf noemt. 'Meldingen van kindermishandeling, rechtszaken, de Kinderbescherming die onderzoek deed. Hij heeft jarenlang moeten vechten om zijn kinderen überhaupt te mogen zien. Uiteindelijk werd het een omgangsregeling, eentje waarin hij om het weekend de kinderen kon zien, terwijl hij co-ouderschap wilde. Maar bij vechtscheidingen zeggen rechters vaak: als jullie zo ruziën, dan kan co-ouderschap niet.'
Toen ze elkaar leerden kennen, had Maya's huidige partner al drie kinderen in de basisschoolleeftijd. Later kregen ze samen nog twee zoons, waardoor hun gezin opnieuw moest groeien en de dynamiek thuis veranderde.
Toch echt anders
Suus (39) had het zich ook heel anders voorgesteld. 'Ik dacht: als we eenmaal goed samenwonen, als de huizenperikelen achter de rug zijn, dan worden we zo'n gezin uit de Allerhande-kerstspecial. Iedereen gezellig aan tafel, samen opvoeden, samen lachen. Maar dat is echt niet uitgekomen.'
Haar dochter was 3 jaar toen ze haar nieuwe partner leerde kennen, zijn dochters 6 en 9. 'We wilden het rustig aanpakken. Eerst af en toe samen eten, de kinderen langzaam laten wennen. Maar het leven had andere plannen. Zijn dochters hadden hem direct door, toen hij tussen neus en lippen door zei dat er een kennis kwam eten: 'Papa, ben je verliefd?' Mijn dochter was nog te klein, maar zij prikten er meteen doorheen.'
Wat volgde was een snelle samensmelting van gezinnen, versneld door de coronatijd waarin ze met z'n allen thuis zaten. 'De kinderen vonden het eerst geweldig. Ze sliepen met zijn drieën in één megastapelbed. Maar toen ze ouder werden, kwamen de verschillen. De band die we elk met onze eigen kinderen hebben, is toch echt anders dan met de bonuskinderen.'
Een onmogelijke positie
Maya: 'Ik had nooit de ambitie om de échte ouder voor die kinderen te worden. Ik dacht: ik word die leuke tante. Niet degene die de opvoeding deed, maar gewoon gezellig. Maar dat is in allerlei opzichten onmogelijk gebleken.'
De verschillen tussen het huis van Maya en haar partner en het huis van haar partners ex maakten het lastig. 'Er waren nooit duidelijke afspraken over regels en grenzen. Ik was soms de enige van de drie volwassenen die hechtte aan regelmaat en kaders, en dat is natuurlijk een onmogelijke positie als stiefouder. Loyaliteit houdt kinderen tegen om je echt toe te laten, en ondertussen wil je zelf ook niet de strenge politieagent zijn.'
Lees ook: De redactie tipt: boeken over ouderschap waar je écht wat aan hebt
Loyaliteitsconflicten
Maya zag hoe haar stiefkinderen gebruikmaakten van die verschillen: 'Pubers stemmen met hun voeten. Als ze ergens niet willen zijn, dan komen ze gewoon niet meer. En we wilden natuurlijk ook niet dat ze wegbleven.'
Ook Suus zag loyaliteitsgerelateerde perikelen thuis. 'Mijn dochter is heel erg op mij gericht. Als zij met haar iPad betrapt wordt door mijn partner en die zegt dat dat ding weg moet, dan reageert mijn dochter gewoon niet. Als ik hetzelfde zeg, legt ze hem meteen braaf weg. Dat is gewoon hoe het werkt. En dat geldt voor zijn dochters ook. Die kunnen zich meer van hun vader aantrekken dan van mij. Dat zorgt voor spanningen, maar ook voor momenten waarop je denkt: laat maar zitten.'
Je gezin als start-up
Expert op het gebied van onder meer samengestelde gezinnen Eveline Jurry, auteur van het onlangs verschenen De FamilySoul, ziet dit vaak gebeuren. 'Een samengesteld gezin is eigenlijk net als een start-up. Je maakt samen een heel nieuw bedrijf. Je hebt dromen en plannen, maar ook valkuilen en conflicten. Je moet goed nadenken over hoe je dit aanpakt. Liefde alleen is niet genoeg.'
Volgens haar onderschatten veel stellen hoeveel communicatie en afstemming nodig is. 'Je neemt niet alleen een partner, je neemt ook elkaars kinderen, ex-partners én familiegeschiedenis mee. Vooral dat laatste is geen klein detail.'
Ze ziet veel samengestelde gezinnen vastlopen omdat er geen duidelijkheid is. 'Wie bepaalt de regels? Hoe ga je om met loyaliteitsconflicten? Hoe zie je de toekomst? Hoe zorg je dat iedereen zich thuis voelt? Maak je nieuwe tradities? Dit zijn vragen waar je niet pas over moet nadenken als de problemen zich aandienen, maar juist op het moment dat je relatie serieus begint te worden.'
Lees ook: Onderzoek: 1 op de 10 verbreekt relatie vanwege kinderwens
In twee kampen
Maya: 'In het begin voelde het weekend waarin de kinderen kwamen als een storm die het huis binnen raasde. Het waren altijd de eerste dagen die het ergst waren. Regels moesten weer bevochten worden, loyaliteiten speelden op, het voelde als een bak onrust. Het duurde járen voordat de jongste gewoon eens spontaan begon te vertellen over haar dag'.
Die constante spanning zorgde er ook voor dat Maya en haar partner steeds meer in twee kampen terechtkwamen, vooral toen de moeder van zijn kinderen overleed. 'Vanaf dat moment zaten we allebei in crisismodus. Hij was volledig gefocust op zijn oudste kinderen, ik op onze zoons. We zaten op twee verschillende eilanden en konden elkaar steeds minder goed bereiken. Inmiddels proberen we dat te herstellen met relatietherapie.'
Niet weglopen als het moeilijk wordt
Ook Suus en haar partner speelden soms met het idee om weer apart te gaan wonen. Het samengestelde gezin leverde misschien wel té veel stress op, voor iedereen. 'Mijn partner voelde zich daar erg schuldig over, had soms het idee dat het allemaal zijn schuld was. Moest hij dan met zijn dochters apart gaan wonen? Of moest ik weg met mijn dochter? Maar ik dacht: nee, dat kan ik niet maken. Dan leren we die kinderen dat je wegloopt als het moeilijk wordt. Dat wilde ik niet. Dus we zijn doorgegaan.'
En als het misgaat?
Wat doe je als je samengestelde gezin op de klippen dreigt te lopen? Volgens Eveline Jurry zijn er een paar fundamentele regels die kunnen helpen:
- Stop met denken dat het vanzelf goedkomt. 'Als het moeilijk gaat, moet je er actief aan werken. Dat betekent gesprekken voeren, verwachtingen bijstellen en soms extern advies inwinnen.'
- Maak opnieuw een plan. 'Ga samen een weekend weg en herschrijf de spelregels. Hoe willen jullie dit gezin laten werken? Waar liggen de grootste knelpunten?'
- Zorg dat iedereen zich gehoord voelt. 'Vaak blijven partners praten over de kinderen, maar niet over hun eigen gevoelens. Als één van jullie zich niet gewaardeerd voelt, wordt dat vroeg of laat een breekpunt.'
- Realiseer je dat een samengesteld gezin twee keer zoveel werk is als een traditioneel gezin. 'Het is intensiever, emotioneel zwaarder en vergt veel meer communicatie. Accepteer dat.'
Hard werken loont
Suus: 'We hebben ons erbij neergelegd dat we niet dat Allerhande-gezin gaan worden. Maar het harde werken loont wel. Communicatie is alles, en soms betekent dat gewoon accepteren dat je sommige dingen niet kunt veranderen. Je hebt geen relatie meer met je ex, maar je bent nog wel allebei verantwoordelijk voor dat knutselproject dat je ooit begonnen bent. Maar, ondanks de ingewikkeldheden, zijn we nu met z'n allen wel een gezin geworden met veel liefde. En vooral ook veel lol!'
Maya: 'Niet alles is glad te strijken. Ik doe mijn best, maar ik ben gestopt met pleasen. Niet iedereen hoeft me leuk te vinden. Nu er een paar kinderen het huis uit zijn, voel ik pas hoeveel rust dat brengt. En ach, misschien ben ik ook gewoon niet gemaakt voor vijf kinderen in één huis. Dat is ook al lastig als ze allemaal van jezelf zijn.'
