Alsof ze in een diep zwart gat viel en maar bleef vallen en vallen. Saskia Assenbroek (44) maakte het twee keer mee na haar bevallingen. 'Ik sliep niet. Geen minuut. En ik voelde aan alles: dit gaat helemaal niet goed met mij. Ik kreeg paniekaanvallen, dacht dat ik doodging. Ik at vrijwel niet meer. En had nauwelijks interesse in mijn dochter.'
Lees ook: Psycholoog Marijke Uithol over wat je kunt doen bij een post-partumdepressie
Hormonale verschuiving
De kraamperiode is de meest kwetsbare periode in het leven van een vrouw, zegt psychiater Peter Mulders van het Radboudumc in Nijmegen. 'Het is een combinatie van risicofactoren: bevallen alleen al is lichamelijk en geestelijk heftig, dat gaat gepaard met een enorme hormoonverschuiving. Maar ook de tijd daarna is pittig: weinig slaap, de verantwoordelijkheid van het ouderschap, onzekerheid, de partnerrelatie die onder druk komt te staan.'
10 tot 15 procent van alle bevallen vrouwen krijgt met een postnatale depressie te maken en tóch weten we over die hormonale verschuiving eigenlijk nog maar heel weinig, zegt psychiater Mulders. 'We weten dat er tijdens de zwangerschap heel veel hormonen hoog zijn - zoals oestrogeen en progesteron - en dan na de bevalling snel kelderen, maar wat dat precies doet met het brein is onduidelijk.'
Lees ook: Zwangerschapshormonen: wat doen ze met je?
Hoe oxytocine helpt tijdens en na de bevalling
Wat we wél weten, zegt Mulders, is dat het hormoon oxytocine tijdens en na de bevalling een belangrijke rol speelt. Het vrouwelijk lichaam maakt de stof aan als natuurlijke weeënopwekker (en zo niet, dan wordt het in het ziekenhuis toegediend om de bevalling in te leiden).
Na de bevalling helpt oxytocine om melk te laten toeschieten. Voor vrouwen bij wie dat niet goed gebeurt tijdens het kolven - want de moeder mist dan het huid-op-huidcontact met de baby - wordt er al járen een simpele neusspray voorgeschreven.
En dat simpele neusspraytje met oxytocine zou weleens van grote waarde kunnen zijn in de strijd tegen postnatale depressies. Psycholoog Madelon Hendricx-Riem deed de afgelopen tijd onderzoek naar het effect van het hormoon op vrouwen met een postnatale depressie.
23.000 vrouwen per jaar
Makkelijk was het niet om jonge moeders te vinden: 'De vrouwen die zodanig depressief zijn dat ze bij het ziekenhuis terechtkomen, zijn niet in staat om mee te doen met een onderzoek. Ze zijn er slecht aan toe, tot suïcidale gevoelens aan toe. En veel vrouwen die er thuis mee worstelen, vinden het moeilijk om ervoor uit te komen dat ze depressief zijn.'
Uiteindelijk meldden zich - ook via consultatiebureaus en sociale media - 45 moeders voor het onderzoek. Hendricx-Riem: '24 van hen hadden nog helemaal geen psychische hulp. Daar schrok ik van'. Psychiater Mulders beaamt: 'Er zit inderdaad nog een flink taboe op deze depressie. Er wordt verwacht dat vrouwen op een roze wolk zitten, maar voor zo'n 23.000 vrouwen per jaar is dat helemaal niet het geval'.
Lees ook: Marije was depressief tijdens de borstvoeding door hormonale reactie: 'Ik wilde mijn gezin verlaten'
Depressie raakt ook de baby
En dat raakt dus niet alleen die vrouw zelf, maar ook haar partner én, heel belangrijk, de baby. Want, zo zegt Hendricx-Riem: 'Omdat de moeder het moeilijk vindt om voor haar kind te zorgen, kan er ook iets misgaan in de hechting'.
Juist bij de hechting zou de oxytocine-neusspray een rol kunnen spelen, blijkt uit het onderzoek van de Nijmeegse psycholoog. 'We zagen dat moeders na toediening van de oxytocine meer positief contact maakten met hun baby. Denk aan enthousiaster gedrag tijdens het spelen, meer fysiek contact en ook meer glimlachen.' Daarnaast gaven de moeders aan dat ze zich positiever gestemd voelden.
Onderzoek loopt nog
Eigenlijk niet zo gek: oxytocine wordt niet voor niets het knuffelhormoon genoemd. Ieder mens maakt het aan als je fijn contact hebt met een ander. Gaat dat niet vanzelf door psychische problemen, dan werkt het blijkbaar ook op voorschrift. Ook voor andere psychische problemen wordt het getest. Zo is inmiddels bekend dat het bij mensen met autisme helpt om meer empathie te voelen.
Hop, iedere moeder met een depressie een neusspray, zou je denken. Immers zijn er op een beetje hoofdpijn na nauwelijks bijwerkingen van de lichaamseigen stof. Maar Hendricx-Riem trapt op de rem. 'Het zijn inderdaad heel bemoedigende resultaten, maar we weten ook nog veel níét over het effect van oxytocine.
Zo kan het hormoon in een negatieve setting ook juist negatieve gevoelens versterken. Daarom hebben we de moeders in onze studie ook getest met een levensechte babypop die aanhoudend huilt. De resultaten komen pas volgend jaar, dus we weten nog niet of de oxytocine hen dan ook beter in staat stelt om bijvoorbeeld te troosten, of dat hun afkeer juist toeneemt. En dát is niet de bedoeling natuurlijk.'
Lees ook: Een post-partumdepressie: hoe ga je daar als partner mee om?
Moeilijk gedrag
Psychiater Mulders is iets minder voorzichtig: 'Ik denk echt dat oxytocine op termijn ingezet kan worden bij moeders met een postnatale depressie. En dat zou geweldig zijn, want natuurlijk kunnen we veel met therapie en antidepressiva, maar in het stuk hechting blijft het lastig. Juist daar zie ik moeders die hier op de polikliniek komen, zo mee worstelen'.
Als iemand haar tijdens haar twee postnatale depressies een neusspray had aangeraden, zou Saskia Assenbroek dat zeker hebben geprobeerd, zegt ze nu. 'Een postnatale depressie duurt lang, bij mij bijna twee jaar. En ja, ik heb voor mijn kinderen gezorgd, maar ik heb ze niet de aandacht kunnen geven die ik had willen geven.
Zeker bij mijn dochter heb ik lang gedacht dat haar soms moeilijke gedrag kwam door een gebrek aan hechting. Mijn man en moeder hebben haar volop geknuffeld en vastgehouden, maar dat had ik ook heel graag willen doen.'
Blijven knuffelen
Zolang er nog geen neusspray met oxytocine wordt voorgeschreven, kan 'knuffelen op recept' natuurlijk wel, zegt de onderzoeker. Psychiater Mulders raadt dat patiënten ook aan. 'Ook al voelt het tegenstrijdig, omdat je er geen behoefte aan hebt. Maar doe je het wel, dan kán het je helpen in het contact maken met de baby. En ook het kindje profiteert daarvan.'
