Het was een nogal opmerkelijk tafereel, moet advocaat Marc Schuring toegeven. Als specialist in het familierecht komt het niet vaak voor dat hij voor drie verschillende rechters moet plaatsnemen. Bij gewone zaken is het er standaard één. Maar dit was geen gewone zaak, zo werd hem duidelijk.
Op 28 maart 2024 bogen rechters in Almelo zich voor de eerste keer in de Nederlandse rechtspraak over de vraag of een kind jonger dan 8 jaar ook een dubbele achternaam kan krijgen als een van de ouders dat weigert. De moeder van het 7-jarige meisje deed daarvoor een beroep op de Wet Introductie Gecombineerde Geslachtsnaam (WIGG), die op 1 januari van dit jaar in ging.
Deze nieuwe wet geeft vaders en moeders de mogelijkheid om hun kind bij geboorte een dubbele achternaam te geven, de geslachtsnamen van beide ouders. En de WIGG biedt ouders van kinderen geboren tussen 1 januari 2016 en 1 januari 2024 de mogelijkheid om via een overgangsbepaling alsnog een gecombineerde achternaam voor hun zoon of dochter te regelen. Mits zowel vader als moeder daarmee instemt en mits het voor het einde van dit jaar gebeurt.
Meer lezen: Een dubbele achternaam voor je kind: zo regel je dat
De naam staat al op zwemdiploma
De vader van het meisje zag dat niet zitten. De scheiding, zo'n vier jaar geleden, had veel voeten in aarde en het was net allemaal een beetje rustig toen de moeder met het verzoek kwam. Haar ex-man weigerde zijn medewerking te verlenen, waarna de moeder er een zaak van maakte.
De vader achtte een wijziging niet in zijn dochters belang, zo voerde hij samen met advocaat Marc Schuring bij de rechters aan. Ze kan die naam net schrijven, op haar zwemdiploma en strikdiploma staat die naam, bij deze achternaam wordt ze al jaren genoemd en ze is eraan gewend. Een toevoeging zou alleen maar belastend zijn.
De moeder, bijgestaan door advocate Rebecca de Vries, zag dat anders. Hun dochter woont het grootste deel van de tijd bij haar. Een gecombineerde geslachtsnaam zou de juiste familierechtelijke betrekkingen tot uiting brengen. En, zo voerde ze aan, als het destijds bij de geboorte mogelijk was geweest om een dubbele geslachtsnaam te kiezen, dan hadden ze daarvoor gekozen, al betwistte de vader dat.
Lees ook: Je kind de achternaam geven van beide ouders: dankzij Laura kan dat nu
Personificatie van een langdurige strijd
Ook de Raad voor de Kinderbescherming werd over de kwestie gehoord. Die ziet het verzoek van de moeder als onderdeel van de langdurige strijd tussen de ouders, die al tot diverse juridische procedures heeft geleid.
Als het meisje een gecombineerde geslachtsnaam zou krijgen, zou zij 'een personificatie van deze strijd' worden, volgens de Kinderbescherming. Dan zou ze er 'voortdurend mee geconfronteerd' worden dat de ouders het niet eens konden worden over haar naam. Het advies van de Kinderbescherming was die dubbele naam niet toe te wijzen.
En daar ging de rechtbank in mee. Niet vanwege dat advies of omdat het meisje net haar achternaam kon schrijven, maar omdat de vader wettelijk gezien in zijn recht staat. De naam wijzigen via de nieuwe dubbeleachternamenwet kan wel, maar enkel en alleen als beide ouders toestemming geven, middels een gezamenlijke verklaring bij de gemeente. Zo is het nu eenmaal bepaald.
Lees ook: Deze reacties kreeg Danique op de keuze voor een dubbele achternaam voor haar kind
Sekseneutraal vangnet
De rechter zal nooit beslissen over een familienaam, benadrukte de rechtbank Almelo. Die keuze maken ouders zelf bij de geboorte. Doen ze dat niet, dan is daar een vangnetregeling voor en krijgt het kind (in het geval van een huwelijk of geregistreerd partnerschap) de achternaam van de vader of partner van de moeder. Bij ongehuwde of niet geregistreerde partners krijgt het kind automatisch de naam van de geboortemoeder.
Daar waren niet alle politieke partijen het tijdens de behandeling van de wet (in september 2022) mee eens. Onder meer de PvdA en D66 wezen op 'seksediscriminatie' en dat het in strijd is met het gelijkheidsbeginsel. Ze pleitten voor een 'sekseneutraal vangnet' (dus: bij geen keuze, beide namen), maar dat kwam er niet.
Lees ook: Kwart aanstaande ouders heeft discussies over babynaam
Meer rechtszaken?
Destijds werd door Kamerleden gevreesd voor rechtszaken hierover, en dat was niet onterecht. Advocaat Marc Schuring begreep van collega's in het familierecht al dat zij momenteel verzoeken van cliënten hebben liggen, voor soortgelijke kwesties als in Almelo. Die lijken nu zinloos.
Er zullen gevallen blijven bestaan waarin de naamkeuze leidt tot 'ongemak of onenigheid', schrijft de rechtbank. 'Maar het alternatief, namelijk het lot of een rechter laten beslissen, miskent de verantwoordelijkheid van beide ouders voor de naamkeuze voor het kind'. Die uitspraak is geheel in lijn met de zienswijze van minister Weerwind (D66). Hij gaf al in 2022 aan dat dit soort kwesties niet aan de rechter zijn, omdat 'een objectieve belangenafweging — bij uitstek een taak van de rechter — niet goed te maken is'.
Houdt het 7-jarige meisje uit Almelo nu altijd de achternaam van haar vader? Niet per se. Als ze dat wil kan ze als ze meerderjarig is een verzoek bij het ministerie van Justitie doen om haar achternaam te wijzigen. Hieraan zijn ook strenge voorwaarden verbonden.
