Perineum massage tijdens de zwangerschap: wat, hoe en wanneer?

Wat is een perineum massage?

Perineum massage is een zachte massagetechniek waarbij je met je vingers het huidgebied tussen vagina en anus voorzichtig strekt en stimuleert. Je gebruikt je vingers of duimen met een beetje smeermiddel, meestal een natuurlijke olie.

Het doel van deze massage is om het perineum beter voor te bereiden op de rek en druk tijdens de bevalling, zodat het minder snel kan scheuren. Er zijn onderzoeken dat een perineum massage kan helpen om uitscheuren te voorkomen.

Wat is het perineum?

Het perineum is het gebied tussen je vagina en anus. Dit stukje huid en spierweefsel speelt een belangrijke rol tijdens de bevalling. Het perineum rekt op als het hoofd van je kind naar buiten komt. Hoe soepel dit gebied is, kan invloed hebben op het risico op inscheuren of een knip (episiotomie).

Bij sommige zwangeren blijft het perineum na de bevalling helemaal intact, bij anderen ontstaan er scheurtjes. Met perineum massage kun je het weefsel voorbereiden op die rek, zodat het tijdens de bevalling meer meegeeft. Het is dus een klein gebied met een groot belang als je kijkt naar comfort en herstel na de geboorte.

Waarom perineum massage?

Onderzoeken laten zien dat perineum massage meerdere voordelen kan hebben. Het kan de kans op inscheuren of een knip (episiotomie) verkleinen. Ook kan het zorgen voor minder pijn tijdens de bevalling, een sneller herstel en minder kans op incontinentie na de geboorte (bron: PubMed).

Vooral als je zwanger bent van je eerste kind, kan de massage helpen om het gebied soepel te houden. Uit onderzoek blijkt dat vrouwen die perineum massage deden vaker een intact perineum hadden na de bevalling. Kort gezegd: perineum massage helpt je lichaam zich beter voor te bereiden op de bevalling en kan zorgen voor een zachtere start van je herstel.

Waarmee kan je je perineum masseren?

Gebruik een plantaardige, ongeparfumeerde olie die zacht is voor je huid en geschikt voor je vagina. Denk aan:

• Olijfolie

• Kokosolie

• Amandelolie

• Je kan ook een speciale perineumolie gebruiken.

Bij allergieën kun je een wateroplosbaar glijmiddel gebruiken, zoals K-Y gel. Vermijd babyolie, vaseline en oliën met parfum, deze producten kunnen je perineumhuid irriteren.

Zo geef je jezelf een perineum massage

Vanaf 34 weken zwangerschap kun je starten met perineum massage. Door op tijd te beginnen, geef je het weefsel de kans om geleidelijk soepeler te worden. De eerste keren kan het wat onwennig voelen, maar als je weet hoe je het aanpakt, gaat het meestal steeds makkelijker. Een rustige voorbereiding helpt daarbij.

1. 01.

   Was je handen en knip je nagels kort. Zorg dat je blaas leeg is.

2. 02.

   Zoek een ontspannende houding. Bijvoorbeeld zittend op een kussen, gehurkt tegen de muur of staand met één voet op een stoel.

3. 03.

   Breng smeermiddel aan: plantaardige olie of wateroplosbaar glijmiddel; vermijd minerale olie, babyolie of vaseline.

4. 04.

   Breng je duimen of vingers in tot ongeveer vijf centimeter diep (ongeveer tot het tweede kootje).

5. 05.

   Druk zachtjes naar beneden richting anus, en beweeg je vingers langzaam naar links en rechts in een U-vorm.

6. 06.

   Houd de stretch tot twee minuten vast. Herhaal dit een paar keer, verplaats je vingers steeds een beetje.

7. 07.

   Adem rustig en ontspan. Stop als het oncomfortabel voelt of pijn doet.

Als je het prettig vindt, dan kan je partner de massage uitvoeren. Belangrijk is dat je samen goed afstemt wat comfortabel voelt en dat je partner weet wat de bedoeling is. Volg dezelfde stappen als bij zelfmassage, en zorg dat je je op je gemak voelt.

Het beste is om een paar keer per week of elke dag drie tot maximaal vijf minuten je perineum te masseren als je zwanger bent. Elke keer kan je iets meer druk geven en eventueel iets langer doorgaan, tot tien minuten.

Werkt het perineum masseren echt?

Er is nog geen hard wetenschappelijk bewijs dat een perineum massage werkt. Wel laten onderzoeken zien dat het mogelijk helpt om de kans op inscheuren of een knip te verkleinen. Volgens een grootschalig onderzoek, waarbij bijna 2.500 zwangeren werden gevolgd, hadden vrouwen die hun perineum masseerden minder vaak een knip en minder ernstige inscheuringen. Ook blijkt uit andere studies dat:

• Vrouwen minder pijn ervaren

• Het herstel sneller verloopt

• De kans op incontinentie kleiner is

• Vrouwen vaker een 'intact' perineum overhouden na de geboorte

Er zijn weinig tot geen nadelen bekend, zolang je geen medische complicaties hebt. De nadelen die bekend zijn:

• Ongemak of pijn
  Sommige mensen vinden de massage onprettig of pijnlijk, vooral als het weefsel gevoelig is of als de techniek niet juist wordt uitgevoerd.

• Irritatie of allergische reactie
  Als je een olie of smeermiddel gebruikt dat niet goed bij je huid past, kan dit leiden tot jeuk, roodheid of irritatie.

• Infectierisico
  Als de massage wordt gedaan met ongewassen handen of zonder schone vingers/nagels, bestaat er een risico op het inbrengen van bacteriën, wat een vaginale infectie kan veroorzaken.

• Psychisch ongemak
  Voor sommige mensen kan het aanraken van het perineum (zelf of door een partner) onprettige gevoelens oproepen, bijvoorbeeld door eerdere negatieve ervaringen of trauma.

• Niet altijd effectief
  Hoewel perineummassage de kans op inscheuren kan verkleinen, is er geen garantie dat het daadwerkelijk voorkomt. Andere factoren tijdens de bevalling spelen ook een rol, zoals de houding, de snelheid van de bevalling en de begeleiding.

Wanneer is perineum massage niet verstandig?

Perineum massage is niet altijd geschikt. Bijvoorbeeld voor week 34 wordt deze massage afgeraden. Het is niet onderzocht en kan in sommige gevallen ongewenste reacties uitlokken, zoals voorweeën of veranderingen aan de baarmoedermond. Ook wordt het afgeraden bij:

• Een laagliggende placenta

• Een korte baarmoederhals

• Vaginale bloedingen

• Infecties of vaginale aandoeningen

• Ernstige hoge bloeddruk

In deze situaties kan massage risico's geven of het herstel verstoren. Twijfel je of een perineum massage geschikt voor je is? Overleg dan met je verloskundige of arts.

Wanneer naar de verloskundige of huisarts?

Na een perineum massage kun je wat branderig of gevoelig zijn. Dat is normaal. Maar heb je vóór de massage al pijn in dat gebied of wordt het na afloop pijnlijker? Neem dan contact op met je huisarts of verloskundige. Laat het altijd checken als de klachten verergeren.

Bronnen: Cambridge University HospitalsLeeds Teaching Hospitals NHS Trust, RACGPLeeds Teaching Hospitals NHS TrustPregnancy Birth Baby