,,Niets van wat ik doormaakte na de geboorte van mijn eerste kind kwam overeen met de verhalen die ik kende over moederschap", zegt Lucy Jones, Brits wetenschapsjournalist, moeder van drie en auteur van het boek Moederteit (oorspronkelijke titel Matrescence).
Ze werd volkomen overvallen door de transitie die in haar geval gepaard ging met doodsangsten, waanideeën, schuldgevoel en verlies van controle die samenkwamen met de onvoorwaardelijke liefde die ze voelde voor haar pasgeboren kind. ,,Ik vond het loodzwaar om acht uur aaneen alleen te zijn met mijn baby, maar voelde geen ruimte voor mijn gevoelens. Zo ging het nou eenmaal en iedereen vond dat normaal", vertelt ze tijdens een videogesprek.
Een ander mens
De ervaring van Jones paste niet in het heersende beeld van moederschap en de verwachtingen die daarbij horen. ,,We verwachten van vrouwen dat alles na de bevalling weer bij het oude wordt: hun lichaam, hun werk, hun vriendschappen en hun relatie. Vrouwen willen laten zien dat ze alle ballen in de lucht kunnen houden." Maar dat is volgens de auteur een onmogelijk streven: ,,De norm is om alles te zijn en om overal in uit te blinken, maar dat gáát niet."
Zelf voelde Jones zich een ander mens na de bevalling, ver verwijderd van haar oude zelf. Losgesneden van het dagelijkse leven, omdat ze zo veel alleen thuis was met haar vaak niet te troosten baby. Ze voelde zich geïsoleerd en eenzamer dan ooit, met een post-partumdepressie tot gevolg.
Meer boeken over het moederschap lezen? Bloed, pijn en twijfels: tobbende moeders zijn de nieuwe literaire helden
Eenzaamheid
De wetenschapsjournalist dook de literatuur in op zoek naar verhalen die overeenkwamen met haar ervaring, en die vond ze. Ze nam ieder onderzoek over de effecten van zwangerschap en geboorte op moeders onder de loep en leerde dat er na de kindertijd en adolescentie geen andere periode in het leven van een volwassene is die gepaard gaat met zulke dramatische psychologische, sociale en fysieke veranderingen. En bovenal leerde ze dat ze bepaald niet de enige is die zich ontredderd voelt na het moeder worden: in westerse samenlevingen behoren nieuwbakken moeders tot de eenzaamste groepen.
,,We praten zo weinig over de transitie van vrouw naar moeder, die gigantisch is, omdat we nog maar zo kort weten hoe groots het is", zegt ze erover. Pas in 2016 (!) ontdekte de Nederlandse neurowetenschapper Elseline Hoekzema en haar team dat de hersenen van nieuwe moeders drastisch van vorm veranderen. Die doorbraak was het startschot voor meer onderzoek wereldwijd, waardoor we door recent Amerikaans onderzoek ook weten hoe die verandering plaatsvindt.
Meer lezen over het onderzoek van Hoekzema: Wetenschap bewijst: brein van zwangeren verandert om voor baby te zorgen
Eén op de vier moeders heeft angstklachten
Dit soort ontdekkingen zijn van groot belang voor het onderzoek naar mentale problemen die vrouwen na hun bevalling kunnen ervaren. Onderzoek waaraan veel behoefte is: recente cijfers van Trimbos (Zwangerschapsmonitor 2023, september 2024) tonen aan dat één op de vijf vrouwen na de zwangerschap depressieve klachten ervaart, dat één op de vier angstklachten heeft en één op de zeven (heel) veel stress ervaart.
Gz-psycholoog Kirsten Bilderbeek ziet deze moeders regelmatig in haar praktijk voor (aanstaande) ouders. Ze kampen bijvoorbeeld met angstgevoelens of stemmingswisselingen die voor de geboorte van hun kind al in een lichte vorm aanwezig waren, maar sinds hun moederschap uitvergroot zijn. ,,Ze worstelen met hun moederteit zónder te weten dat dat het is", zegt de psycholoog. ,,Weten dat er een naam is voor wat we doormaken, is vaak al enorm helpend."
Volgens Bilderbeek vergroot het ouderschap emoties en duikt daarnaast vaak de oorspronkelijke bron van die gevoelens op. ,,Wie een kind krijgt, komt weer in contact met zijn eigen ervaringen als kind. Als je een liefdevolle kindertijd had, dan kan dat heel fijn zijn. Maar als dat anders was, kan het juist heel pijnlijk zijn." De psycholoog denkt, net als Jones trouwens, dat het heel erg helpend is dat er al bij de verloskundige aandacht is voor moederteit, zodat vrouwen er niet door worden verrast.
Moeder ervaren meer druk dan ooit
Dat het voeren van een gesprek over matrescentie - een term die al werd gebruikt in de jaren 70 - anno 2024 urgent is, schrijft Jones toe aan de manier waarop onze westerse samenleving werkt.
,,Dat onze economie een focus heeft op groei en efficiëntie en de steeds verdergaande individualisering zorgen ervoor dat moeders meer druk ervaren dan ooit. In de strijd die vrouwen voerden voor gelijke rechten - waar ik ze héél dankbaar voor ben - hebben we de biologische realiteit van het moeder worden over het hoofd gezien." En precies dat is volgens Jones wat vrouwen tegenwoordig nekt.
Ze is van mening dat we de transitie van vrouw naar moeder te weinig ruimte geven en dat we als samenleving te weinig betekenen voor moeders. In de publieke ruimte, in het aanbod van zorg en in het harde oordeel dat we over haar hebben. ,,Je krijgt commentaar als je geen borstvoeding geeft, maar wordt er ook op aangesproken als je het in het openbaar doet."
Verhalen die niet kloppen
,,We moeten af van de hardnekkige ideeën over zwangerschap, bevallen, voeden en het moederschap die niet kloppen, nieuwe moeders worstelen daarmee omdat veel verhalen niet overeenkomen met de realiteit." Ze doelt op geromantiseerde natuurlijke bevallingen met zoutlampen en geurkaarsen, op de roze wolk die lang niet altijd volgt op een geboorte en zogenaamde vanzelfsprekendheid van het geven van borstvoeding.
,,Nieuwe moeders worstelen met verhalen die niet kloppen, ze hebben het gevoel te falen als het anders loopt. Sommige hypnobirthingtheorieën stellen dat je mindset bepaalt hoe je bevalling gaat en ik denk dat dat slecht is, want zo wérkt het niet."
Echt gelukkig
Daarom pleit de auteur voor het delen van eerlijke verhalen, in plaats van dat hardnekkige ideaalbeeld waarmee moeders elkaar gek maken. ,,Vrouwen hebben recht op een realistisch beeld van wat ze te wachten staat. Aan de boodschap: 'ja, het doet pijn, maar je kúnt dit. En hoe je het ook doet, het is hoe dan ook natuurlijk'." Juist die bijgestelde verwachtingen kunnen volgens Jones enorm helpend zijn in de periode na de geboorte, omdat ze teleurstelling en het gevoel van falen wegnemen.
Zelf had ze graag eerlijke verhalen over het moederschap gehoord vóórdat ze eraan begon. Ook had ze graag geweten over de emotionele en psychische overgang die volgt op geboorte, zodat haar moederteit niet zo'n enorme verrassing was. Toch onderstreept ze graag dat de transitie haar, naast drie fantastische kinderen, ook veel goeds bracht. ,,Het is een chemisch proces waarin alles wat niet meer dient loslaat, ik ben terug bij de dingen die me écht gelukkig maken."
Jones' advies voor nieuwe moeders:
1. Erken je gevoelens en besef dat je niet de enige bent, het bestaat en je bent (lang!) niet de enige die er tegenaan loopt.
2. Praat erover met mensen die dichtbij je staan.
3. Ga het gesprek aan met andere moeders, iedereen ervaart het wel in meer of mindere mate.
4. Vraag je partner naar zijn/haar gevoelens, het ouderschap brengt jullie allebei terug naar de kindertijd.
5. Stel jezelf grote vragen als: wie ben ik en wat wil ik? Je bent meer dan moeder alleen, hoe wil je dat invullen?
6. Wees mild voor jezelf, het is een transitie die ruimte en tijd nodig heeft.
N.B. Dit artikel gaat over de transitie van vrouw naar moeder, maar ook bij vaders vinden in (de aanloop naar) hun nieuwe rol veranderingen plaats in de hormoonhuishouding en het brein. Dat geldt óók voor verzorgers die niet de biologische ouders zijn maar wel dicht bij de baby staan.
Moederteit. Over de metamorfose van zwangerschap, geboorte en moederschap van Lucy Jones is verschenen bij uitgeverij Nieuwezijds (oorspronkelijke titel: Matrescence. On the metamorphosis of pregnancy, childbirth and motherhood - Penguin Random House, 2023).
/c814ea5fedb4494f9646dbfcd315974c/image.jpg)
/b1c3408f876a4a9db912951f5c7fd4fb/image.jpg)
/52f8d88a6a544fbf89b71059b5bc1ebb/image.jpg)
/7a567420f1bb47d0bff30d0f0dde8624/image.jpg)
/afac3d5d91b0425f8f697fc78d1ca474/image.jpg)
/3c8f2309186d40f2a4cf4ad781d45a66/image.jpg)
/4b71d202746c4399b283a4df394e9b1e/image.jpg)
/5137e522df7f4f99bb53086883e2d2e8/image.jpg)
/cf4601b3f45b42bf859419aae5163a5e/image.jpg)
