Voogd worden, wat kun je allemaal verwachten?

Het kan gebeuren dat je wordt gevraagd om voogd te worden van een kind. Maar wat houdt dit precies in? Wat zijn je rechten en plichten als voogd? En wat gebeurt er als jij liever geen voogd wilt zijn?

In samenwerking met expert

Raya Jorna

Familierechtadvocaat

Wat is een voogd?

Tot een kind achttien jaar is, staat hij onder het gezag van zijn ouders of één ouder. Als beide ouders niet meer leven of als zij geen gezag meer hebben over hun kind, neemt een voogd het gezag over. Een voogd kan van tevoren worden aangewezen door de ouders, maar dit is niet verplicht. De rechter luistert daarbij naar de wensen van de familie en laat zich meestal adviseren door de Raad voor de Kinderbescherming. De aangewezen persoon moet wel voogd willen zijn. Iemand kan nooit tegen zijn wil in voogd worden.

Een voogd kan ook door een rechter worden aangewezen, bijvoorbeeld als de ouders het gezag kwijtraken of als zij niets hebben geregeld voor voogdij na hun overlijden. De rechter kan ook een gecertificeerde jeugdinstelling tot voogd benoemen. Een voogd is degene die voor het kind zorgt, hem opvoedt en belangrijke beslissingen voor hem neemt.

Lees meer: Voogdij regelen, zo doe je dat

Eisen voogd

Misschien heeft iemand jou op het oog om voogd te worden. Je moet dan wel aan een paar voorwaarden voldoen, want niet iedereen kan zomaar voogd worden. Zo moet je meerderjarig zijn, mag je niet onder curatele staan en mag je niet aan een geestelijke stoornis lijden.

Rechten en plichten van een voogd

Als voogd heb je allerlei rechten en plichten. Zo ben je net als de ouders de wettelijke vertegenwoordiger van het kind en beheer je zijn vermogen. Ook ben je verantwoordelijk voor de verzorging en opvoeding van het kind.

1. Alleen de voogdij
   Als jij alleen de voogd wordt van een kind, dan hoef je hem niet per se in huis te nemen. Je mag het kind ook in een pleeggezin of een tehuis onderbrengen. Ook heb je geen onderhoudsplicht. Dat betekent dat je niet zelf voor het levensonderhoud hoeft te betalen. Je beheert het vermogen van het kind, bijvoorbeeld de erfenis van zijn overleden ouders en kan dit gebruiken voor zijn levensonderhoud. Je moet hier eerst toestemming voor vragen bij de rechtbank en je moet elk jaar bij de kantonrechter verantwoording afleggen over je beheer van het vermogen van het kind. Verder mag je als voogd officiële handelingen uitvoeren namens het kind. Daar hoort bijvoorbeeld het zetten van een handtekening bij.
2. Gezamenlijke voogdij
   Heb jij samen met je partner de voogdij over een kind? Dan moeten jullie het kind opnemen in jullie eigen gezin en samen de kosten voor de verzorging en opvoeding betalen tot het kind achttien jaar is, tenzij jullie voor de gezamenlijke voogdij een pleegcontract hebben afgesloten met een instelling voor pleegzorg. Je beheert samen het vermogen van het kind en moet hierover jaarlijks verantwoording afleggen bij de kantonrechter. Ten slotte mag je als voogd officiële handelingen uitvoeren namens het kind.
3. Toeslagen
   Als voogd heb je ook recht op kinderbijslag. Zijn beide ouders van het kind overleden, dan krijgt hij daarnaast een wezenuitkering. Als het nodig is, kun je een bijstandsuitkering aanvragen voor het kind.

Lees ook: Kinderbijslag: hier heb je recht op

Rechten van het kind

Een kind waar jij de voogd van bent kan tot jouw gezin behoren, maar heeft niet precies dezelfde rechten als je eigen kinderen. Zo heeft hij geen recht op een deel van jouw erfenis. Als je dit wel wilt, moet je dit laten vastleggen in je testament. Je kunt het kind ook adopteren, want dan wordt hij of zij als je eigen kind beschouwd en heeft hij of zij in het algemeen dezelfde rechten als je eigen kinderen. Hier lees je alles over het adopteren van een kind.

Voogdij aanvaarden of weigeren

Wil jij voor een kind zorgen en de voogdij op je nemen? Dan moet je een bereidverklaring afleggen bij de griffie van de rechtbank. Met deze verklaring ga je akkoord met het voogdijschap en de zorg voor het kind.

Het is niet verplicht om voogd te worden en het is wel zo netjes als ouders dat met jou overleggen, zodat je er rustig over kunt nadenken. Dat voorkomt vervelende situaties mocht hun kind onverhoopt een voogd nodig hebben, zonder dat jij wist dat ze jou hiervoor in gedachten hadden. Misschien zie jij het eigenlijk niet zitten, en het is een ingrijpende afweging om voogdij te weigeren of te aanvaarden, helemaal als je hier niet op was voorbereid. Na het overlijden van de ouders mag je de voogdij (alsnog) weigeren. Als de ouders de voogdij niet met jou hebben besproken en jij geen voogd wilt worden, zal de rechter een ander geschikt persoon of een instelling aanwijzen als voogd.

Wil je wel graag voor het kind zorgen en de voogdij op je nemen? Dan kunnen de ouders dit op verschillende manieren vastleggen:

• Testament
  De ouders moeten jou (en eventueel je partner) als voogd laten opnemen in hun testament. Dit gebeurt bij de notaris. De ouders kunnen hierin precies vastleggen welke specifieke wensen zij hebben voor hun kind. Dit kan over de opvoeding gaan, opleiding, religie en waar hun kind gaat wonen. De ouders kunnen ook het voogdijschap voor eventuele toekomstige kinderen vastleggen. In het testament kan ook worden vastgelegd wanneer een kind de erfenis krijgt. Voogdij vastleggen bij de notaris kost geld: de ouders betalen het uurtarief van de notaris en dit kan flink oplopen als zij veel punten hebben die moeten worden vastgelegd.
• Gezagsregister
  Je kunt ook worden geregistreerd in het gezagsregister. Dat kan via deze website of de ouders vullen dit formulier in. Het verschil met een testament is dat ouders in een gezagsregister geen extra wensen voor hun kind kunnen opschrijven. Ook het voogdijschap voor eventuele toekomstige kinderen kan hierin niet worden vastgelegd. Bovendien is het gezagsregister openbaar. Dat betekent dat iedereen kan inzien dat jij de voogd bent van een kind. Voogdij vastleggen in het gezagsregister is gratis. Een testament en een gezagsregister zijn allebei rechtsgeldig en wegen beiden even zwaar.

Voogdij delen met je partner

Ben jij voogd, maar je partner nog niet en willen jullie dit wel graag? Dan kunnen jullie hiervoor toestemming vragen bij de rechter. Er zijn namelijk voorwaarden aan verbonden:

• Je partner moet ook een goede persoonlijke band met het kind hebben. Het kind moet kunnen opgroeien in een veilige en vertrouwde omgeving.
• Het belang van het kind staat altijd voorop en mag niet in gevaar komen. Kinderen van twaalf jaar en ouder worden altijd gehoord door de rechter over wat zij zelf het liefst willen, maar ze mogen niet zelf beslissen. Dat doet de rechter zelfstandig.

Achternaam kind veranderen

Jij en je partner mogen als gezamenlijke voogden de rechter vragen om de achternaam van het kind te veranderen. Als de rechter dat in het belang van het kind vindt, kan dat. Het kind krijgt dan de achternaam van jou of je partner. Een kind dat twaalf jaar of ouder is, moet het daarmee eens zijn, anders gebeurt het niet.

Wanneer stopt de voogdij?

Als het kind achttien jaar is – en dus meerderjarig – of als beide ouders weer het gezag terugkrijgen over het kind, stopt de voogdij. Als jij komt te overlijden of als je geen voogd meer wilt zijn, zal de rechter een nieuwe voogd aanwijzen. Ben jij samen met je partner de voogd van een kind en komt één van jullie te overlijden? Dan wordt de ander automatisch de voogd. Als de voogdij is geëindigd, ben je niet meer verantwoordelijk voor het kind.

Lees meer: Co-ouderschap: deze afspraken moet je écht vastleggen