Het Jeugdjournaal heeft in samenwerking met Rutgers onder 500 kinderen van 9 tot 12 jaar onderzoek gedaan naar seksuele weerbaarheid en grenzen aangeven. Daaruit blijkt onder andere dat 45 procent van de kinderen meer wil leren over hun eigen lichaam en grenzen en dat 91 procent dit graag wil leren van hun ouders.
Toch blijkt dat een kwart van de kinderen thuis niet over het onderwerp. Elsbeth Reitzema is expert educatie en opvoedondersteuning bij Rutgers, expertisecentrum seksualiteit. Volgens haar bespreken sommige ouders het onderwerp niet met hun kind uit ongemak. 'Ze weten vaak niet wat ze moeten vertellen, wanneer en hoe', zegt Reitzema.
En dat terwijl ouders juist een belangrijke rol spelen als het gaat om seksuele opvoeding. 'Ouders kunnen hun kinderen waarden en normen bijbrengen en hen weerbaar maken tegen grensoverschrijdend gedrag. Ook kunnen ze helpen (meer) zelfvertrouwen op te bouwen en diversiteit te respecteren.'
Seksueel grensoverschrijdend gedrag
Seksueel grensoverschrijdend gedrag zijn alle vormen van seksueel gedrag die over iemands grenzen heen gaan. Denk aan aanraken of zoenen terwijl je dat niet wilt, aanranding en verkrachting. Seksueel grensoverschrijdend gedrag kan ook online plaatsvinden. Iemand stuurt bijvoorbeeld seksueel getinte foto's door terwijl je dat niet wilt, of iemand chanteert je met de foto's (sextortion).
Eén op de zes meisjes en één op de twaalf jongens in Nederland maken voordat ze 18 jaar zijn een vorm van seksueel misbruik mee. Dat kan overal gebeuren: op school, in de familie, op de sportclub. Vaak is sprake van een ongelijkwaardige verhouding. Bijvoorbeeld een volwassene en een kind, een leraar en een leerling, iemand met een lichamelijke of verstandelijke beperking en een verzorger.
Lees ook: Seksuele voorlichting geven aan je kind
Naaktbeelden
Uit het onderzoek van NOS Jeugdjournaal in samenwerking met Rutgers blijkt dat 39 procent van de kinderen tussen de 9 en 12 jaar weleens eens naaktfoto's of filmpjes online heeft gezien. Vaak omdat ze iets anders zochten online (45 procent), of omdat iemand anders de foto's of video's liet zien (15 procent) of doorstuurde (15 procent). 12 procent heeft ook wel eens porno gezien. Veel kinderen (45 procent) vinden het ongemakkelijk of schrikken (25 procent) als ze blote mensen zien.
39 procent van de kinderen heeft wel een berichtje gekregen van iemand die ze niet kenden, zo blijkt ook uit het onderzoek. Bij 12 procent van de kinderen heeft iemand hen wel eens een foto of filmpje gestuurd waarop blote mensen te zien waren en 2 procent van de kinderen heeft ooit een foto of video ontvangen van een piemel of vagina. 3 procent van de kinderen is online wel eens gevraagd om een foto of filmpje van hun eigen piemel, blote borsten of vagina te sturen, 1 procent van de kinderen tussen 9 en 12 jaar heeft dat weleens gedaan. Bij 2 procent van de kinderen is zo'n foto van henzelf doorgestuurd aan anderen.
Adviezen om je kind weerbaarder te maken tegen seksueel grensoverschrijdend gedrag
Belle Barbé, pedagoog en specialist in seksuele opvoeding, en Elsbeth Reitzema geven je een aantal adviezen om je kind weerbaar te maken tegen seksueel grensoverschrijdend gedrag.
Praat over seksualiteit. Begin daar al op jonge leeftijd mee. Gebruik dagelijkse situaties, bijvoorbeeld twee zoenende mensen op tv, om het onderwerp op een natuurlijke manier te bespreken. Zo wordt het voor je kind normaal om hierover te praten en wordt het makkelijker om met vragen of vervelende situaties bij jou aan te kloppen. 'Zorg ervoor dat je kind zich veilig voelt om dit onderwerp met je te bespreken', zegt Elsbeth Reitzema van Rutgers.
Seksuele ontwikkeling begint vroeg. De seksuele ontwikkeling van je kind start al als baby. Door je baby veel te knuffelen geef je hem een veilig gevoel. Peuters en kleuters ontdekken spelenderwijs hun lichaam en leren zo wat ze prettig en niet prettig vinden. Het is belangrijk om dit te ondersteunen en bespreekbaar te maken. Lees ook: De seksuele ontwikkeling van je kind van baby tot tiener
Benoem gevoelens. Praat met je kind over zijn emoties, zodat hij ze kan herkennen. Laat ook zien hoe jij met je eigen emoties omgaat. Dit helpt je kind om zijn eigen gevoelens beter te begrijpen en uit te drukken, wat belangrijk is voor zijn zelfvertrouwen en weerbaarheid.
Leer waar grenzen liggen. Help je kind om grenzen te herkennen en respecteren, zowel die van zichzelf als van anderen. Bijvoorbeeld door te praten over situaties waarin iemand iets doet wat niet fijn voelt. Respecteer ook de grenzen van je kind. Als hij geen kus wil geven aan oma, dan hoeft dat niet. Dit leert hem dat zijn nee telt.
Oefen duidelijke zinnetjes. Geef je kind woorden mee die hij kan gebruiken wanneer iemand over zijn grenzen heen gaat, zoals: 'Stop, houd op, ik wil het niet.' Dit geldt voor allerlei situaties, van een aanraking tot een te harde knuffel.
Buikpijngeheimen herkennen. Leg het verschil uit tussen leuke geheimen en buikpijngeheimen. Een leuk geheim kan bijvoorbeeld een cadeau voor papa zijn. Deze geheimen hoef je niet te vertellen. Buikpijngeheimen zijn geheimen waar je verdrietig van wordt. Soms zegt iemand ook dat je het aan niemand mag vertellen. Maar deze geheimen mag je altijd vertellen aan iemand die je vertrouwt, zoals mama of papa. Zo leer je je kind dat ze altijd om hulp kunnen vragen wanneer iets niet goed voelt.
Nooit jouw schuld. Vertel je kind dat er altijd iets kan gebeuren wat hij niet wil, of niet fijn vindt. Soms lukt het niet om nee te zeggen of luistert iemand daar niet naar. Leer je kind dat het nooit zijn schuld is als er iets gebeurt wat niet fijn is. Iedereen moet altijd bij een ander checken of diegene iets wel of niet wil. Als iemand daar geen ja op zegt, twijfelt of niets kan zeggen, dan is het een nee en mag de ander het dus niet doen. Want uiteindelijk is dit hoe het is: degene die over de grens gaat, doet iets fout. Niet degene die het overkomt. En volwassenen mogen nooit iets seksueels bij kinderen doen, dat is strafbaar. Je kunt seksueel grensoverschrijdend gedrag helaas nooit voorkomen. Maar het is belangrijk dat je je kind vertelt: als er iets gebeurt, is het niet jouw schuld en kun je altijd bij mij terecht.
/8c351a95081c47b3ab2c1bf56f274100/image.jpg)
/6e9ef4d258c249d398a1fd52d39a380a/image.jpg)
/876870b1143943b7b29bb57476821ee0/image.jpg)
/20c07af2177e46f39b08e73df38874c8/image.jpg)
/d0272da9ed7c487288e4fc1161369874/image.jpg)
/7ff1ce1aa8704441bc1eb929ac209c1b/image.jpg)
Lees ook: Waarom je je kind nooit moet dwingen om kusjes en knuffels te geven
(Anonieme) hulplijnen
Je kind kan altijd (anoniem) bij de Kindertelefoon terecht als hij er niet met een bekende over durft te praten. Ook andere organisaties kunnen je kind (en jou) helpen. Zoals het Centrum Seksueel Geweld, Slachtofferhulp Nederland en de Oudertelefoon. Hier vind je alle hulplijnen op een rij.
Leer je kind de onderbroekenregel
Naast deze adviezen is er nog een andere manier om je kind te leren dat hij zelf mag beslissen over zijn lijf: de onderbroekenregel. Deze regel helpt je als ouder om uit te leggen waar anderen hem niet mogen aanraken, hoe hij moet reageren als dat toch gebeurt, en waar hij hulp kan zoeken.
De lichaamsdelen van je kind die worden bedekt door zijn onderbroek vallen onder de onderbroekenregel. Kinderen mogen daar niet worden aangeraakt door anderen zonder dat ze daar toestemming voor hebben gegeven. Vertel je kind dat hij mag zeggen dat hij dat niet wil. Gebeurt het toch, dan kan hij altijd bij jou terecht of bij iemand anders die hij vertrouwt.
Met de onderbroekenregel leren kinderen het verschil tussen fijne en ongepaste aanrakingen, goede en slechte geheimen, en het belangrijkste: dat hun lichaam van henzelf is. Zíj zijn er de baas over.
Lees ook: Kindermishandeling: zo herken je de signalen
Taken van jou als ouder
Wat je als ouder in je achterhoofd moet houden:
Kinderen herkennen niet altijd of een aanraking ongepast is. Leer je kind op zijn eigen gevoel te vertrouwen. Vertel dat het belangrijk is om het duidelijk te zeggen als je iets (nog) niet wilt. Een ander hoort jouw wensen en grenzen te respecteren en jij die van de ander. Maak duidelijk dat je kind zelf mag aangeven waar de grens ligt, je kind is de baas over zijn eigen lichaam. Als je A zegt, hoef je nog geen B te zeggen. Vertel je kind ook dat volwassenen nooit iets seksueels met kinderen mogen doen. En dat ze het altijd aan jou mogen vertellen als ze iets vervelends meemaken.
Misbruikers hebben het tegenover kinderen vaak over 'ons geheimpje'. Leer je kind dat als een geheim hem verdrietig, bang of oncomfortabel maakt, hij het altijd mag vertellen aan iemand die hij vertrouwt. Niet-leuke geheimen hoef je nooit voor jezelf te houden, ook al zegt iemand anders van wel.
Het beschermen van kinderen tegen seksueel grensoverschrijdend gedrag is een taak van ouders en andere volwassenen. Zorg dat je van het bespreken van seksualiteit geen taboe maakt. Daarmee voorkom je dat je kind er niet over durft te praten. Zorg ook dat je kind weet met wie hij kan praten als hij zich zorgen maakt of zich ergens onprettig over voelt.
Een kind zou twee volwassenen in zijn omgeving moeten hebben die hij vertrouwt. Eén met wie hij in huis woont en één daarbuiten.
In veel gevallen van seksueel misbruik is de dader een bekende van het kind. Wees je als ouder bewust van het proces dat voorafgaat aan het misbruik. Trek als ouder of verzorgende aan de bel als iemand veel tijd alleen met je kind wil doorbrengen, hem vaak cadeautjes geeft en geheimzinnig doet met je kind. Als je kind je in vertrouwen neemt, geloof hem dan en zorg dat je rustig reageert. Op die manier kun je hem het beste steunen. Het Centrum Seksueel Geweld heeft hier goede video's over gemaakt.
In sommige gevallen is de misbruiker een onbekende. Leer je kind dat hij nooit met een vreemde mee moet gaan en nooit cadeaus of uitnodigingen van een onbekende moet aannemen. Ook al is diegene heel aardig. Leer je kind dat hij altijd eerst aan jou moet vragen of dat mag.
Kijktips
Deze speciale aflevering van het NOS Jeugdjournaal gaat over grenzen aangeven. Kinderen vertellen waar hun grenzen liggen en wat ze online meemaken.
Deze aflevering van Het klokhuis heet 'Je lijf is van jou'. Hij gaat over seksueel misbruik en kan zowel kinderen als volwassenen helpen om hierover te praten. Kijk 'm eventueel samen met je kind.
Bronnen: Rutgers, Nederlands Jeugdinstituut
