Wat is seksuele ontwikkeling?
De seksuele en relationele ontwikkeling is een belangrijk onderdeel van de ontwikkeling van je kind. Dat gaat op jonge leeftijd natuurlijk niet over seks, maar wel over het ontdekken van zijn lichaam, anderen lief en leuk vinden en de verschillen tussen jongens en meisjes. Kleuters zijn vaak nieuwsgierig naar seks en verliefdheid en stellen veel vragen, kinderen die al naar school gaan zijn meestal wat terughoudender. Pas als je kind een puber is, ontwikkelt hij lustgevoelens.
Wanneer begint de seksuele ontwikkeling?
Het klinkt wat vroeg, maar de seksuele ontwikkeling van je kind begint toch echt al vanaf zijn geboorte. Het gaat de eerste jaren vooral nog over vriendschap, verliefdheid, ontdekken of je een meisje of een jongen bent, aangeven wat je wel en niet wilt en lekker in je vel zitten. Je kind heeft nog geen seksuele gevoelens zoals jongeren en volwassenen dat hebben.
Met je kind praten over seksualiteit en relaties is belangrijk. Dit draagt bij aan een gezonde seksuele ontwikkeling. Seksuele ontwikkeling houdt trouwens nooit op: seks en relaties blijven belangrijke thema's voor je kind.
Ongezonde seksuele ontwikkeling
De meeste kinderen maken als ze wat ouder zijn gelukkig seksueel gezonde keuzes: hun keuzes zijn niet schadelijk voor hun lichaam of geest. Maar soms maken kinderen wel ongezonde keuzes. Gedrag is seksueel óngezond als het een risico vormt voor de (seksuele) ontwikkeling. Zo vergroot seksueel misbruik de kans op seksueel riskant gedrag. Of iemand veel of weinig seks heeft, heeft niks te maken met gezond of ongezond gedrag.
Lees hieronder meer over de seksuele ontwikkeling per leeftijd.
Seksuele ontwikkeling baby (0-1 jaar)
Baby's hebben veel behoefte aan lichamelijk contact. Huid-op-huidcontact en knuffelen zijn belangrijk voor de groei, hechting en het zelfvertrouwen van je baby. Een baby leert door te voelen: hij wil graag op je pink sabbelen en gestreeld worden.
Rond de 8 maanden kun je zien dat je baby tijdens het badderen of verschonen zijn piemel of haar vulva ontdekt. Dat gebeurt toevallig en is niet anders dan dat je baby opeens beseft dat hij een grote teen heeft of een navel. Wel kan het aanraken van het geslachtsdeel dan al prettig voelen.
Lees ook: Je baby kangoeroeën, waarom is dat zo belangrijk?
Seksuele ontwikkeling dreumes (1-2 jaar)
Als dreumesen hun geslachtsorganen aanraken gebeurt dat, net als bij baby's, meestal toevallig. Wel kan hij dit op een gegeven moment steeds vaker bewust doen. Het kan wat ongemakkelijk zijn als je kind dit doet als jij of andere mensen erbij zijn. Leg hem (op een later moment) uit wanneer dit wel en niet gepast is.
Vertel hem bijvoorbeeld dat het wel mag als hij alleen is, op zijn eigen kamer. Zo leer je je kind dat dit privé is. Als je (alleen maar) zegt dat het niet mag, zeg je eigenlijk dat het aanraken van zijn geslachtsdeel niet oké is. Maar dit hoort bij zijn seksuele ontwikkeling, ook al heeft hij nog geen seksuele gevoelens zoals jongeren en volwassenen.
Op het kinderdagverblijf leren oudere dreumesen door middel van spelletjes hoe de lichaamsdelen heten. Denk aan: 'Waar is je buik?' en 'Waar is je neus?' Als jij dit spelletje zelf met je kind speelt, kun je de geslachtsorganen noemen bij een naam die jij prettig vindt. Maar leer je kind ook de 'officiële' namen (piemel, vulva/vagina). Dan kunnen ze die benoemen als er iets gebeurt wat ze niet prettig vinden. Vertel je kind ook al op jonge leeftijd dat hun lichaam van hen is: niemand mag er iets mee doen wat ze niet willen.
Lees ook: Piemelles voor ouders, belangrijke piemel- en plaszaken
Seksuele ontwikkeling peuter (2-4 jaar)
De peuterperiode is een echte ontdekkingsfase. Als kinderen 2 jaar zijn, begrijpen ze dat er jongens en meisjes zijn. Peuters zijn nieuwsgierig naar de geslachtsdelen van zichzelf en anderen. Dat gebeurt bijvoorbeeld bij het zindelijk worden. Ze bekijken elkaars lichaam als ze naar de wc gaan of iemand wordt verschoond. Maar ook als ze met anderen in bad gaan en door met elkaar doktertje te spelen.
Lees ook: Alles over zindelijkheid
Peuters kennen nog geen schaamte en kunnen in het openbaar aan hun piemel of vulva zitten. Schrik hier niet van als ouder, het is normaal gedrag. Vertel je peuter, net als tegen een dreumes, wat wel en niet mag. Bijvoorbeeld: niet als er andere mensen bij zijn, wel als ze alleen op hun eigen kamer zijn.
Bij sommige kinderen begint vanaf 3 jaar de 'vieze-woordenfase'. Kinderen zeggen dan ineens de hele tijd 'piemel' of 'poep'. Dit doen ze meestal voor de grap of om te kijken hoe jij hierop reageert. Je kunt het negeren of er juist ruimte voor geven of erom lachen, dan stopt het vanzelf.
Lees ook: Alles over de lichamelijke ontwikkeling van je peuter
Seksuele ontwikkeling kleuter (4-6 jaar)
Net als de peuterperiode wordt er ook in de kleuterfase veel ontdekt. Behalve doktertje spelen, is vadertje en moedertje spelen ook erg interessant rond deze leeftijd. Het verschil met peuters en kleuters is dat kleuters steeds meer beseffen dat bloot zijn en het aanraken van de geslachtsdelen niet in het openbaar horen.
Leer je kind ook dat er regels zijn bij doktertje spelen. Doe geen dingen die jij of de ander niet fijn vindt. Stop niks in gaatjes (mond, neus, oor, vagina, anus) en je mag elkaar geen pijn doen.
Kinderen van deze leeftijd kunnen veel vragen stellen, bijvoorbeeld hoe een baby in de buik komt. Probeer je antwoorden voor te bereiden in je eigen woorden, die bij jou en je kind passen. Het kan soms ongemakkelijk zijn, maar beantwoord de vragen toch. Zo weet je kind dat hij bij jou terechtkan met vragen en problemen, en wordt het een normaal onderwerp. Wees niet bang dat je je kind aanspoort tot seks. Je leert ze juist weerbaar te worden, zodat ze hun wensen en grenzen kunnen aangeven.
Vertelt je kleuter je dat hij verliefd is? Meestal betekent dit dat kinderen elkaar extra lief vinden, graag bij elkaar willen zijn en het leuk vinden om samen te spelen.
Lees ook: Seksuele opvoeding: Wat doe je als je dochter (4) aan de piemel van haar broer (5) wil voelen?
/876870b1143943b7b29bb57476821ee0/image.jpg)
/fa618b2b18f74e47ba1aa213443834e6/image.jpg)
/7436f3a385a74a1b9c075b7e0fa30c2f/image.jpg)
/8c351a95081c47b3ab2c1bf56f274100/image.jpg)
/7ff1ce1aa8704441bc1eb929ac209c1b/image.jpg)
Seksuele ontwikkeling schoolkind: 6-9 jaar
In deze fase gebeurt doktertje spelen meestal niet meer in jouw zicht. Je kind doet het ook minder, omdat hij zijn lichaam al voor een groot deel kent. Kinderen kunnen op deze leeftijd echt verliefd zijn. Misschien heeft je dochter of zoon zelfs al wel verkering. Vaak doen ze dan niet meer dan bij elkaar staan, ze raken elkaar op deze leeftijd nog nauwelijks aan.
Je zou je kind op deze leeftijd kunnen uitleggen dat je niet kunt kiezen op wie je verliefd wordt. Sommige kinderen worden verliefd op jongens, sommige op meisjes, of op allebei.
Lees ook: 'Hebben jullie het twéé keer gedaan!': 8 hilarische opmerkingen van jullie kinderen over seks
Seksuele ontwikkeling schoolkind: 9-12 jaar
Aan het eind van deze fase kan je kind zich schamen voor zijn blote lichaam. Hij komt in de (pre)puberteit en zijn lichaam verandert langzaam. Laat je kind alleen douchen of in bad gaan als hij dat prettig vindt, en wil hij zich niet bij jou omkleden? Respecteer dan zijn privacy. Bereid je kind voor op de puberteit door met hem te praten over wat er verandert aan zijn lichaam.
Voelt je kind zich hier ongemakkelijk bij, of bij het onderwerp seksualiteit? Laat hem dan weten dat hij met vragen bij jou terechtkan en zoek wel af en toe een moment om kennis mee te geven. Je kunt je kind ook boeken laten lezen of hem plaatjes laten zien.
Sommige kinderen willen juist steeds meer weten over seks en zoeken online naar informatie. Leg je kind uit wat hij daar kan vinden, en dat niet alles geschikt is voor kinderen. Zo is porno gespeelde seks, zo gaat seks niet echt, en het is ook niet bedoeld voor kinderen.
Lees ook: Sexting en je kind: wat je als ouder moet weten
Hoe ga je als ouder om met seksuele ontwikkeling van je kind? Pedagoog Belle Barbé geeft uitleg: Stel, je kind vraagt: 'Mama, wat is neuken?' Dan zeg je: 'Wat denk jij dat neuken is?'
/0bc986f535324c96a5025bce828eb16c/image.jpg)
/830518b45e77407ea1a93647b3ab4800/image.jpg)
/56a5d6c19d1841dba05dc16191ebc2ed/image.jpg)
/22df7791550c4112881fca73cbbbe662/image.jpg)
Seksuele voorlichting geven aan je kind
Hoe jij en je partner over seksualiteit praten, is belangrijk voor een gezonde relationele en seksuele ontwikkeling van je kind. Ook is het belangrijk hier op tijd mee te beginnen (vanaf de geboorte), meegroeiend met de leeftijd en informatiebehoefte van je kind. Het is de basis voor zijn verdere seksuele leven. Hoe je dat doet? Alles over het geven van seksuele voorlichting aan je kind per leeftijdsfase.
Op deze site, van Rutgers (expertisecentrum seksualiteit), vind je nog meer informatie over de verschillende fasen.
Bronnen: Nederlands Jeuginstituut, NCJ, Seksueleopvoeding.info, Rutgers
