Wat kreeg jij allemaal naar je buik geslingerd?

'Zo, jij bent echt enorm' of 'zitten er niet stiekem twee in?' Journalist Jorien Thijs, zwanger van de vierde, is de ‘grappige’ opmerkingen over haar buik behoorlijk zat. Of het nou sociale onhandigheid is of bodyshaming; het mag best een tikkie minder.

Bij hoge uitzondering zijn we met het hele team op locatie. Het is de eerste keer dat ik mijn collega’s weer zie na de lockdown. En dus ook de eerste keer dat ik mijn groeiende buik live kan showen. We zitten buiten aan een picknicktafel, heerlijk in de zon. Het begint gezellig, met koffie en verhalen over wat iedereen tijdens de zomer heeft beleefd. Een bruggetje naar mijn vakantie toen ik me ‘duidelijk niet heb ingehouden qua eten’. Hoewel iedereen weet dat ik nu 20 weken in verwachting ben, móest een van mijn collega’s deze grap wel maken. Onverstoord vertel ik verder over het huis in Italië waar we verbleven, maar vrijwel direct gaat het een hele andere kant op. Diezelfde collega grijpt het moment aan om terug te blikken op mijn eerdere zwangerschap, toen wij ook al samen werkten. ‘Jorien was toen echt enorm. Nog voor haar verlof was ze al ontploft, moet je nagaan wat er daarna nog bij kwam.’ Terwijl deze opmerking even moet bezinken, maakt iemand snel een foto van het team voor op social media. Er wordt kritisch gekeken of iedereen er oké op staat en er volgt een laatste toegift. ‘Zie je, je begint echt al uit te dijen. Dat belooft nog wat.’

Lees ook: Is je lichaam klaar voor een zwangerschap?

In volle verwachting

Onderweg naar huis bel ik een vriendin en vertel haar over het voorval. Ze weet me direct op te vrolijken met dingen die ik eigenlijk had moeten zeggen en die op het moment suprême niet bij me op kwamen. Toch knaagt er iets. Als ik thuiskom, ga op zoek naar een foto die gemaakt is tegen het einde van mijn eerste zwangerschap. Ik herinner me hoe trots ik toen was en hoe enorm ik uitkeek naar de komst van onze dochter. In volle verwachting. Maar aan alle kanten uitgedijd? Gigantisch? Dat absoluut niet. Toch? Mijn vriend reageert verbaasd als ik het hem voorleg, boos bijna. Dat iemand ongevraagd zoiets onaardigs durft te zeggen. ‘Dit moet je echt meteen loslaten,’ zegt hij. ‘Je bent toch trots op je buik? Dan moet je je niet ineens onzeker laten maken door zo’n belachelijke reactie.’ Hij heeft gelijk, maar toch.

Niet oké

De volgende ochtend spreek ik een moeder op het schoolplein. Jeanine heeft een zoon van zes en een tweeling van twee jaar. Tijdens haar laatste zwangerschap voelde ze zich op een gegeven moment een wandelende attractie. ‘Vanaf 20 weken vond een collega het nodig om iedere week bij de koffieautomaat te zeggen dat ik zo’n flinke pens had.’ Ze vervolgt: ‘Ik lachte het maar een beetje weg, maar toch ging ik anders naar mijn lijf kijken. Soms huilde ik daarna op mijn kamer en vervloekte ik die buik. Ze bedoelde het waarschijnlijk niet zo lullig als het eruit kwam dus ik heb er uiteindelijk maar niks van gezegd.’

Making conversation

En dat laatste snap ik ook wel, want behalve een beetje schaapachtig meelachen, deed ik zelf ook niks. Voor veel mensen is een zwangerschap iets abstracts en zo’n groeiende buik is dan het enige tastbare. Dan is een opmerking snel gemaakt. Vaak is het helemaal niet zo stom bedoeld. Noem het sociale onhandigheid, of making conversation zoals mijn vriendin Sophie het bestempelt. Zij is nu zwanger van de eerste en krijgt op kantoor geregeld de vraag of het er echt geen twee zijn. ‘Ik heb het idee dat mensen het niet verkeerd bedoelen en dat het eruit floept voor ze er erg in hebben. Een manier om het gesprek te starten, maar dan heel tactloos.’ Onhandig of niet, wat mij betreft is het in een tijd waar het op social media gaat over body positivity en women supporting women, vooral not done om een zwangere vrouw zo te benaderen. Waarom is het ineens oké om iets te zeggen over iemands veranderende figuur als ze een baby draagt? Nota bene in een periode waarin haar wereld al op zijn kop staat, de hormonen door haar lijf gieren en zij zelf misschien nog moet wennen aan die buik die iedere week groter wordt.

Echt even bekijken: Fotoserie: 5x de oerkracht van een moeder én haar lijf

Ongepast

Iemand die het met me eens is, is Ina Heijnen, schrijfster van het boek Spuug op je blouse en bedrijfsdoula. Binnen de werkcontext begeleidt zij vrouwen die zwanger zijn of net moeder zijn geworden. ‘Deze zogenaamd grappige opmerkingen zijn een bekend fenomeen. Toen ik zelf zwanger was, wees iemand me terwijl ik hap taart nam op de kilo’s die er ook weer af moesten. Allereerst, waar bemoeit iemand zich mee? Bovendien hebben mensen geen idee wat zo’n uitspraak met iemand doet. Ik herinner me een dame die vanwege heftige bekkenpijn nog maar een paar meter kon lopen. Collega’s grapten steeds dat zij wel koffie kon halen, want dan bleef ze tenminste nog een beetje in beweging. Totaal ongepast natuurlijk.’ Ina vervolgt: ‘Als je actie wilt ondernemen, begin dan met een mailtje. Dan heb je de tijd om je woorden zorgvuldig te kiezen. Houd het bij jezelf; benadruk vooral dat jij niet weet hoe je zo’n reactie moet interpreteren. Als de ander weet hoe jij je erbij voelt, kan hij of zij alsnog vinden dat je je druk maakt om niks, maar dan heb je wel een punt gemaakt. Voor jezelf én voor een eventuele volgende vrouw die dezelfde dingen moet aanhoren.

Discriminatie

Mocht dit niks uithalen, dan zijn er in grotere bedrijven vaak nog andere paden die je kunt bewandelen. Er is meestal een vertrouwenspersoon of iemand van HR aan wie je dit kunt voorleggen. Zo iemand kan met je meedenken over hoe je een gesprek opzet. Actie ondernemen kan energie vreten, terwijl je al genoeg aan je hoofd en je lijf hebt. Van de andere kant kan het juist opluchten om er wel iets mee te doen en je hart te luchten.’ Officieel blijkt dit zelfs te vallen onder zwangerschapsdiscriminatie. Zelf vind ik dat een vrij heftige stempel voor dit ene incident. Toch kan ik me voorstellen dat vrouwen die op hun werk consequent dit soort opmerkingen krijgen of meerdere collega’s hebben die zich zo uitlaten, het hogerop willen zoeken. Zij kunnen naar het College van de Rechten van de Mens stappen en melding doen van zwangerschapsdiscriminatie (zie kader).

‘Dat duurt vast niet lang meer’

Maar ook buiten de muren van kantoor krijgen vrouwen dingen naar hun hoofd – of buik – geslingerd. Regelmatig zelfs, zo blijkt na een rondje onder vriendinnen. Vaak gehoord: ‘Dat duurt sowieso niet lang meer.’ Of een vergelijking in de trant van ‘een vriendin van mij is net zo ver, maar zij heeft wel echt een heel bescheiden buikje.’ Suze weet als geen ander hoeveel pijn het kan doen als iemand en plein public zo’n opmerking maakt. ‘Ik werk in de bediening en was net drie maanden zwanger toen een gast me aan zijn tafel riep. Hij had het er met zijn tafelgenoten over gehad en een weddenschap gesloten over hoe lang ik nog moest. Toen ik aangaf dat ik over een half jaar een baby verwacht, vielen ze van hun stoel. Dat kon onmogelijk waar zijn, met zo’n vreselijk dikke buik. Later bedacht ik me wat ik allemaal had kunnen zeggen, maar op het moment zelf was ik gewoon uit het veld geslagen.’

Opgeblazen kop

Ook een zogenaamd te kleine buik kan rekenen op ongevraagde reacties, zo weet Marieke, moeder van een eenjarige dochter: ‘Zelfs toen ik al ongeveer overtijd was zeiden mensen dat ik vast nog een paar maanden moest. Het kon toch niet dat ik al bijna zou bevallen. Daar heb ik me best druk om gemaakt, zou de baby wel goed groeien? Zou ze wel gezond zijn? Uiteindelijk bleken het zorgen om niks, gelukkig.’ Laura, in verwachting van haar tweede kind, doet nog een duit in het zakje. Haar buik werd met rust gelaten, maar ze kreeg wel andere kritiek. ‘Laatst zei een buurvrouw dat ik er eerst nog wel mooi zwanger was, maar nu echt zo’n opgeblazen kop begin te krijgen. Ik zie het als onhandigheid, maar ben deze zwangerschap nog gevoeliger dan de eerste keer. Het doet me wel iets.’

Uiterlijk plaatje

Ook Nina Pierson, schrijfster van het boek Mama’en en zelf in verwachting van haar derde kind, kon deze keer rekenen op reacties: ‘Mensen verbaasden zich over hoe groot mijn buik was en ik merkte dat ik dat zelfs begon te verantwoorden. Zo van ‘nee joh, dat is nu bij een derde zwangerschap in het begin zo, maar daarna loopt het wel weer los’. Ik ben ervan overtuigd dat deze reacties voortkomen uit een soort naïviteit over het hele proces van zwanger worden en zijn. We zitten als samenleving zo vastgeroest in het hele uiterlijke plaatje, terwijl we ons beter kunnen verdiepen in het innerlijk en hoe bijzonder een zwangerschap is. Dan zouden we de vorm veel makkelijker los kunnen laten.’ En daar heeft Nina wat mij betreft een goed punt.

Doe es lief

Tijd voor een nieuw soort etiquette, waarbij het juist normaal wordt dat mensen – vrouwen in het bijzonder – iemand die in verwachting is juist meer ondersteunen. Het hoeft niet moeilijk te zijn. Je kunt gewoon vragen of iemand zich goed voelt en of je je zwangere collega een beetje werk uit handen kunt nemen. En als je al iets wilt zeggen over hoe ze eruitziet, dan is een complimentje over dat ze straalt zo gemaakt. Of dat haar haar zo goed zit nu ze in verwachting is. Spreek je bewondering eens uit naar die vriendin die al twee kinderen heeft en nu opnieuw zwanger is. Net zo makkelijk, en een stuk liever. En als er een moment is dat een vrouw wel wat extra steun kan gebruiken, dan is het wel tijdens deze fase. Want laten we wel wezen: iedere vrouw die een baby verwacht, verdient een lintje. Een podium wat mij betreft. Voor de waanzinnige prestatie die ze levert. Én om die prachtige buik – groot of klein – te tonen.

Dit artikel is eerder verschenen in Ouders van Nu Magazine.

Artikelen van Ouders van Nu ontvangen in je mailbox?
Schrijf je in voor onze nieuwsbrief