Brandwond behandelen: wat moet je wel en niet doen?

Brandwonden bij kinderen

Van alle patiënten die jaarlijks in het ziekenhuis belanden met brandwonden, is een kwart tussen de nul en vier jaar oud. Deze kinderen hebben vaak brandwonden opgelopen door contact met hete vloeistoffen, zoals thee en koffie, of door contact met hete voorwerpen (kachel, verwarming, oven) en vuur. De meeste gevallen van verbranding bij jonge kinderen gebeuren in en om het huis. 84% van de brandwonden ontstaat wanneer de ouders erbij zijn.

Overigens krijgen kinderen sneller een brandwond dan volwassenen, omdat de huid van een kind dunner is. Een hete glijbaan of een kinderzitje dat in de brandende zon heeft gestaan, kan bij een kind al een brandwond veroorzaken.

Waarom krijgt een kind brandwonden?

Kinderen ontwikkelen zich razendsnel en kunnen vaak al meer dan hun ouders denken. Een ongeluk zit daarom in een klein hoekje. Denk bijvoorbeeld aan een dreumes die zich probeert op te trekken aan het kleedje van de salontafel, en daarbij een kop hete thee over zich heen krijgt. Een peuter die nét bij het snoer van de waterkoker kan en eraan trekt. Of een kleuter die haar moeder helpt bij het koken en daarbij haar hand verbrandt aan de elektrische kookplaat.

Ook buiten loopt je kind risico op verbranding, en dan niet alleen tijdens een vuurtje stoken. Het sap van de berenklauw kan bijvoorbeeld een brandwond veroorzaken door het sap dat vrijkomt bij kneuzing van het blad of de stengel. Maar ook chemische stoffen kunnen voor pijnlijke brandwonden zorgen.

Tip: Zorg dat je altijd een EHBO-set in huis hebt. Bestel direct een kleine EHBO-set, ook handig voor uitstapjes.

Welke gradatie brandwond?

Er zijn verschillende gradaties in brandwonden. Hoe ernstig een brandwond is, hangt af van de grootte van de beschadigde plek, hoe lang de hitte op de huid heeft ingewerkt en de oorzaak van de verbranding. Brandwonden worden over het algemeen ingedeeld in drie gradaties:

• Eerstegraads brandwonden (oppervlakkige brandwonden)

• Tweedegraads brandwonden (gedeeltelijke brandwonden)

• Derdegraads brandwonden (volledige brandwonden)

Lees ook: Zo behandel je snijwonden en schaafwonden

Wat is een eerstegraads brandwond?

De huid is rood, licht gezwollen en pijnlijk. Er zijn geen blaren of ontvellingen. Deze oppervlakkige wonden kun je vaak zelf behandelen en ze herstellen snel, meestal binnen enkele dagen. Als je kind is verbrand door de zon, heeft hij eerstegraads brandwonden.

Voorbeeld van eerstegraads brandwond arm.

Wat is een tweedegraads brandwond?

De huid is rood, gezwollen en pijnlijk en er zitten blaren op. Wanneer de blaren kapot zijn, ziet de wond er nat uit. Hoewel deze brandwonden vrij ernstig kunnen zijn, kunnen ze bij kleine verbrandingen al binnen twee weken herstellen. Bij grote tweedegraads brandwonden moet je met je kind naar het ziekenhuis.

Voorbeeld van tweedegraads brandwond hand en voet.

Wat is een derdegraads brandwond?

De huid is grauwwit (gekookt) of zwart (verkoold) en heeft de normale soepelheid verloren. De brandplek zelf is niet pijnlijk, de omgeving wel. Bij dit soort brandwonden moet je kind meteen naar het ziekenhuis. Het kan namelijk voorkomen dat je kind door het vocht- en zoutverlies dat met dit soort hevige brandwonden gepaard gaat, in een shock raakt. Ook is er een risico op infecties.

Voorbeeld van derdegraads brandwond.

Eerste hulp bij brandwonden behandelen en verzorgen

Wat te doen bij brandwonden? Bij brandwonden is eerste hulp erg belangrijk, om schade zoveel mogelijk te voorkomen of beperken. Volg deze stappen om eerste hulp te verlenen en een brandwond goed te behandelen:

1. 01.

   Koel de brandwond direct 10 tot 20 minuten. Doe dit met lauw(!), zacht stromend leidingwater, bijvoorbeeld onder de kraan of de douche. Maak de wond (voorzichtig indien het niet vast gesmolten zit) vrij van kleding, maar richt de waterstraal niet rechtstreeks op de wond. Laat het water erlangs stromen.

2. 02.

   Doe ook zo snel mogelijk de kleding en de luier van je kind uit. Doe ook sieraden af. Laat kleding die plakt aan de wond zitten.

3. 03.

   Let op dat je kind verder niet afkoelt. Dit kan voor onderkoeling zorgen. Probeer alleen de wond onder de kraan te houden.

4. 04.

   Raak de brandwond niet aan. En zorg dat je kind dit ook niet kan doen. Smeer na het koelen ook geen crème of zalf op de brandwond. Dit geeft risico op een infectie of beschadiging van de brandwond.

5. 05.

   Een droge, rode plek hoef je niet af te dekken. Is de wond open of zie je blaren, dek de wond dan af met een vet gaasje of plastic huishoudfolie. Een schone, stoffen theedoek of zakdoek kan eventueel ook, maar dit kan aan de wond vastplakken.

6. 06.

   Wikkel een grote wond in. Wikkel bij grotere oppervlakten een schone doek of laken losjes om de verbrande delen.

7. 07.

   Doe je kind een deken om. Zo zorg je dat hij warm blijft.

8. 08.

   Kijk hieronder in welke gevallen je de huisarts of 1-1-2 moet bellen. Doe dit sowieso bij open wonden, blaren en brandwonden veroorzaakt door chemische stoffen of elektriciteit.

Waarschuwing: kleding en luiers kunnen – vooral bij verbranding door hete vloeistoffen – warmte lang vasthouden. In contact met de huid kan dit ernstige brandwonden veroorzaken. Trek daarom ook altijd de luier van je kind uit als hij een hete vloeistof over zich heen heeft gekregen.

Brandwond: wanneer bel je 1-1-2?

Verleen eerste hulp en bel dan zo snel mogelijk (tijdens het koelen) 1-1-2, of laat iemand anders bellen, in de volgende gevallen:

• Als de wond geelwit, bruin of zwart is. Doe dit ook als je vanwege de oorzaak van de brandwond vermoedt dat het gaat om een derdegraads brandwond.

• Als de wond een groot oppervlak van de huid beslaat: vijf keer zo groot als de hand van je kind of groter.

• Als de wond is veroorzaakt door een chemische stof of door elektrische hoogspanning.

• Als je kind hees of benauwd wordt, een piepende ademhaling krijgt of suf wordt.

Brandwond: wanneer bel je de huisarts?

Bel tijdens of na het koelen altijd de huisarts of huisartsenpost als:

• Je kind een baby is.

• Het gaat om een rode, vochtige plek of blaar.

• De brandwond groter is dan het oppervlak van de hand van je kind.

• De brandwond in het gezicht, op de handen of voeten, rond een gewricht of bij de geslachtsdelen zit.

• De brandwond na een paar dagen roder of pijnlijker wordt en/of als er geelgroen vocht uitkomt.

• Je kind ziekteverschijnselen krijgt, zoals koorts, koude rillingen, misselijkheid, braken, hoofdpijn en hartkloppingen.

• Bel ook altijd de huisarts als je niet weet hoe je kind de brandwond heeft opgelopen.

• Heeft je kind geen tetanusvaccinatie gehad of weet je dit niet zeker meer, meld dit dan ook bij de huisarts.

• Ga je naar de huisarts, vervoer je kind dan zittend, als het kan.

Wat moet je niet doen bij verbranding?

• Trek kleding die vastplakt aan de wond niet los. Dit geeft extra beschadigingen aan de huid. Houd de stof in dit geval nat.

• Smeer geen crèmes of zalven op de brandwond, ook geen speciale brandzalf of -crème. Dit geeft extra risico op een infectie.

• Raak de wonden niet aan. Prik brandblaren ook nooit door.

• Laat je kind niet eten of drinken. Er bestaat een kans dat er een operatie nodig zal zijn waarvoor je kind nuchter moet zijn.

• Gebruik geen koud water om de brandwond te koelen en leg geen ijs op de wond.

• Is er geen lauw kraanwater voorhanden, bijvoorbeeld omdat je buiten bent? Zoek dan natuurwater (een sloot of vijver) en dompel het verbrande lichaamsdeel van je kind daarin. Ga samen het water in als dat veiliger is. Doe dit niet als het water erg koud is: in dat geval maak je een kledingstuk nat en leg je dit op de wond.

Hoe kun je een brandwond voorkomen?

Je kunt brandwonden bij je kind voorkomen door goed te letten op de veiligheid in de omgeving, vooral tijdens risicosituaties. Denk bijvoorbeeld aan de volgende punten:

• Drink geen koffie of thee met een kind op schoot. Zet kopjes zo neer dat je kind er onmogelijk bij kan komen.

• Gebruik een goed afgesloten thermoskan i.p.v. een thee- of koffiepot.

• Laat een (jong) kind niet in de keuken tijdens het koken.

• Zet hete pannen of schalen en kannen met hete vloeistoffen erin buiten bereik van kinderen.

• Leg het snoer van de waterkoker, het koffiezetapparaat en de frituurpan achter op het aanrecht. Houd de snoeren zo kort mogelijk, plak ze eventueel vast met duct tape. Zorg dat je kind ze ook niet te pakken kan krijgen als hij op een opstapje klimt.

• Kook zoveel mogelijk op de achterste pitten en draai de stelen van de pannen naar achteren.

• De deur van de oven kan ontzettend heet worden, en bij het openen van de oven komt er hete lucht naar buiten. Houd je kind uit de buurt als je de oven gebruikt, tot deze weer is afgekoeld.

• Gebruik een fornuisrekje, zodat kinderen niet aan de knoppen kunnen draaien.

• Zet schoonmaakmiddelen buiten bereik van kinderen of in een kast met een slot. Sommige middelen kunnen interne brandwonden veroorzaken als je kind ze inslikt.

• Laat apparaten zoals een strijkbout, steiltang, lijmpistool of frituurpan nooit onbeheerd aan staan.

• Laat een kind niet alleen in bad of onder de douche.

• Gebruik een badthermometer en een thermostaatkraan.

• Let op dat je kind niet bij hete verwarmingsbuizen of waterleidingen waar heet water doorheen stroomt kan komen.

• Gebruik een kruik alleen om het bed van je baby voor te verwarmen en haal de kruik weg als je je kind in bed legt.

• Leg lucifers en aanstekers buiten bereik van je kind. Zorg uiteraard ook dat hij niet in de buurt van een brandende kaars of waxinelichtje kan komen. Leg je kind het gevaar van vuur uit. Realiseer je ook dat een jong kind dit nog niet kan onthouden.

Hoe en hoelang moet je brandwonden koelen?

• Het koelen van de huid is alleen zinvol tot drie uur na de verbranding.

• Bij gebrek aan leidingwater kun je ook gebruik maken van hydrogel verband of water uit een vijver of sloot voor het koelen van de brandwonden. Koelen is namelijk belangrijker dan het voorkomen van een infectie.

• Trek bij verbranding door een hete vloeistof de luier van je kind zo snel mogelijk uit. Een luier houdt namelijk hete vloeistoffen vast.

• Als de kleding van je kind vlam heeft gevat, kun je dit het beste blussen met lauw leidingwater. Bij brandende benzine moet je de vlammen doven met een kleed of met een brandblusser op waterbasis. Spuit nooit in het gezicht van je kind.

• Bij gebrek aan water kun je je kind ook in een blusdeken of ander textiel wikkelen, zoals een jas of sprei. Let heel goed op dat het materiaal niet synthetisch is! Houd zijn hoofd vrij en sluit de deken goed af aan de hals, daarmee voorkom je dat de vlammen via de hals omhoog schieten.

Giftige stoffen

Ook giftige stoffen op de huid kunnen brandwonden veroorzaken. Daarnaast kunnen ze vergiftigingsverschijnselen tot gevolg hebben. Heeft je kind brandwonden door giftige stoffen? Volg dan de volgende stappen:

• Bel 1-1-2 als je kind niet-alert, bewusteloos en/of benauwd is.

• Bel ook 1-1-2 bij grote tweede- en derdegraads brandwonden.

• Bel in andere gevallen de huisarts of huisartsenpost.

• Probeer jezelf te beschermen met handschoenen die bestand zijn tegen de chemische stof.

• Trek je schoenen uit en doe sieraden snel af, omdat daarin of daaronder extra lang contact met de giftige stof mogelijk is.

• Maak vastzittende kleding nat en verwijder deze dan voorzichtig.

• Spoel de giftige stof van de huid af met veel lauw water, bijvoorbeeld onder de douche; doe dit maximaal 45 minuten. Hoe eerder je kind onder de douche staat, hoe beter. Zorg dat de giftige stof zich niet over het lichaam verspreidt.

• Ben je zelf ook in aanraking gekomen met de giftige stof? Spoel jezelf dan ook af.

Inademen giftige stoffen

Heeft je kind een giftige stof ingeademd? Volg dan de volgende stappen:

• Bel 1-1-2 (ook voor de brandweer).

• Blijf weg van de ruimte waar je een giftige stof in de lucht vermoedt.

• Laat de deur open en hou verder afstand.

• Breng als het kan je kind in de frisse lucht.

• Laat je kind niet plat liggen, maar (half) zitten.

Bronnen: Nederlandse Brandwondenstichting, Thuisarts.nl, VeiligheidNL

Zo behandel je een brandwond: