Weetjes over jongens: is het gedrag aangeboren of aangeleerd?

Het idee dat meisjes met poppen spelen en jongens met auto’s is allang achterhaald. Toch zien we bepaald gedrag als ’typisch voor jongens’. Welk gedrag is dat? En is het aangeboren of aangeleerd?

Geslacht en gender

Voordat we het hebben over verschillen tussen jongens en meisjes eerst even dit: geslacht is niet hetzelfde als gender. Je geslacht wordt bij de geboorte vastgesteld aan de hand van uiterlijke kenmerken, je gender is afhankelijk van hoe je je voelt: man of vrouw. Een klein kind is daar helemaal niet mee bezig, pas rond drie jaar gaan kinderen echt beseffen dat ze een jongen of een meisje zijn.

Meestal past de genderidentiteit bij het geslacht en is een kind zich er niet van bewust dat dit ook anders zou kunnen zijn. Maar er zijn ook kinderen die al op jonge leeftijd weten en in hun gedrag uiten dat hun gender niet hetzelfde is als hun geslacht. En dan is er ook nog zoiets als genderexpressie: een jongen gedraagt zich dan ‘meisjesachtiger’ – of andersom – maar voelt zich geen meisje en wil het ook niet zijn.

Aangeboren of aangeleerd?

Steeds meer ouders willen hun kind niet in een hokje stoppen en geen specifiek jongens- of meisjesgedrag opleggen. Kortom: de kijk op jongens en meisjes, en welk gedrag daar dan precies bij hoort, verandert. Je kunt daarom ook spreken over jongensvoorkeursgedrag en meisjesvoorkeursgedrag. En je kunt je afvragen welk gedrag is aangeboren, en wat jongens doen omdat het ze nu eenmaal zo is aangeleerd. Kinderen krijgen immers van baby af aan al dagelijks voorbeelden van wat bij jongens of meisjes ‘hoort’.

Tip: De leukste genderneutrale poppen voor jouw kind vind je hier

Jongenshersenen en gedrag

Wild stoeien, hard slippen met de fiets en een fascinatie voor speelgoedgeweren: dat zijn typisch van die dingen waarbij je eerder denkt aan een jongen dan aan een meisje. Maar is dit ‘jongensgedrag’ aangeboren of aangeleerd? Beide. De hersenontwikkeling verloopt bij een jongen anders dan bij een meisje. Een jongensbrein is zo ‘geprogrammeerd’ dat het jongensvoorkeursgedrag vertoont, een meisjesbrein zorgt voor meisjesvoorkeursgedrag. De hersenen van een jongen moedigen beweeglijk, ondernemend gedrag aan: ga de wereld maar verkennen. De hersenen van een meisje geven over het algemeen de prioriteit aan het verkennen van de medemens, met meer invoelend gedrag.

Omdat ouders of anderen in de omgeving bij een jongen wild, ondernemend speelgedrag verwachten, stimuleren ze dit bewust of onbewust. Deze verwachting is er ook omdat die nu eenmaal zit ingebakken in onze cultuur en we dit voorbeeld overal zien. Kinderen zien dit ook bij elkaar en imiteren elkaars gedrag.

Lees ook: De wetenschappelijke verschillen tussen jongens en meisjes: wat is aangeboren en wat niet?

Testosteron

De hersenontwikkeling heeft ook te maken met hormonen. Vanaf het tweede jaar is het brein van jongens groter dan dat van meisjes. Zijn jongens dus slimmer? Natuurlijk niet. Alle organen zijn bij jongens wat groter. Maar hun hersenen werken wel anders. Door het mannelijke geslachtshormoon testosteron rijpen de hersenen langzamer, waardoor jongens langer speels blijven, moeite hebben met plannen en impulsen als woede en agressie lastiger onder controle kunnen houden.

Lees ook: 9 dingen die je vast herkent als je alleen maar zoons hebt

Voorkeur voor beweging

Bij een jongensbrein past beweeglijk gedrag. Hoewel ze soms wat later leren lopen, zijn jongens over het algemeen beweeglijke types. Ze lijken meer te spartelen, rollen en trappelen dan meisjes. Ook zijn ze meer geïnteresseerd in bewegende dingen. De voorkeur voor beweging zie je ook aan deze bijzondere feiten:

Al met twaalf maanden kijken jongens liever naar bewegende ruitenwissers dan naar pratende mensen.
Ze begrijpen en volgen beweging – een rollende, stuiterende bal – beter dan meisjes.
Ze belanden vaker op de eerste hulp dan meisjes.

Lees meer: Wat als mijn kind niet kan stilzitten op school?

Racen en slopen

Die fascinatie voor bewegende objecten heeft te maken met de manier waarop het jongensbrein de wereld in kaart wil brengen. Dit doen jongens door uit te vinden hoe voorwerpen en materialen werken. Daarom richten de meesten zich als baby al op mechanische beweging. Ze racen rond met voertuigen of slopen speelgoed uit elkaar om te ontdekken hoe het werkt.

Jongens die met een pop of knuffel spelen, laten hem eerder rijden in een kar dan dat ze hem een flesje geven. Je kunt je wel afvragen of dat laatste puur aangeboren is, of het voorbeeld dat ze van hun ouders krijgen. Over het algemeen zijn vaders meer aan het stoeien en nemen moeders nog steeds het grootste deel van de verzorging op zich.

Jongens en emoties

‘Echte mannen huilen niet.’ Heel lang werd dit jongetjes met verdriet, angst of pijn zonder blikken of blozen meegedeeld. Ook werd gedacht dat jongens minder gevoelig zijn dan meisjes. Gelukkig weten we inmiddels beter. Uit onderzoek blijkt dat ze bij de geboorte zelfs fijngevoeliger zijn dan meisjes, en als ze een jaar oud zijn reageren ze gevoeliger op stressprikkels dan meisjes.

Dat volwassen mannen over het algemeen minder snel huilen dan vrouwen, zou te verklaren zijn uit de werking van testosteron: dit kan het uiten van emoties remmen. Als jongens in de puberteit komen gaan ze veel meer testosteron aanmaken, en dat zorgt ervoor dat ze emoties minder makkelijk herkennen en anders reguleren. Toch hebben jongens evenveel troost, geruststelling en knuffels nodig. En emoties uiten is gezond, of je nu een jongen of een meisje bent.

Gesponsord

Van baby- naar peuterkamer

Jongens in de meerderheid

Al jaren worden er iets meer jongens geboren dan meisjes. In 2019 werden er in Nederland 169.680 baby’s geboren, van wie 86.893 jongens en 82.787 meisjes. Nog wat cijfers:

Gemiddelde lengte bij geboorte: 50 cm (meisjes 49,4 cm).
Jongens wegen bij de geboorte gemiddeld 3410 gram (120 gram zwaarder dan meisjes).
De vorm van je buik heeft overigens niets te maken met het geslacht van de baby of met hormonen. Wel met de grootte en vorm van je baarmoeder, je postuur, de ligging van je baby en hoe sterk je buikspieren zijn.

Lees meer: Voorkeur voor vader of moeder, hoe ga je daarmee om?