'Als onze drie kinderen jarig zijn, komen opa en oma met twee tassen vol cadeautjes', vertelt Marion Baltussen uit Haarlem. 'Een grote tas vol met cadeautjes voor de jarige job en een kleinere tas met een cadeau voor de andere twee.'
'De tassen worden beide ineens omgekeerd. Met veel geschreeuw wordt alles razendsnel uitgepakt, wat meestal tot gehuil leidt, omdat er altijd wel iets is wat de een heeft gekregen, maar de ander graag had willen hebben.
Ik heb al meerdere keren aan mijn schoonmoeder voorgesteld om dit anders te doen, maar ze houdt vast aan haar zelfverzonnen verjaardagstraditie. 'Ik ben oma, en oma's mogen verwennen', zegt ze.'
Lees ook: Liever geen speelgoed cadeau doen? Dit zijn originele alternatieven
Doorslaggevende rol
Wie opa of oma wordt, luidt een nieuwe generatie in. Het hele feest begint opnieuw: luiers, snotneuzen, kleverige vingertjes, tranen en trappelende beentjes. 'Maar nu vanuit een heel ander perspectief, zonder alle stress van je moeten bewijzen, dramatische toestanden en kibbelpartijen', schrijft Gerard Janssen in zijn Handboek voor opa's en oma's.
'Opa's en oma's zijn trots op hun nieuwe rol. En terecht, het grootouderschap is meer dan een toetje. Volgens veel wetenschappers zijn grootouders doorslaggevend geweest in de ontwikkeling van aap naar mens. Ze geven kennis en cultuur door. Grootouder zijn is een belangrijke rol. Sterker nog, het grootouderschap is hot shit.'
Familietraditie
'Opa en oma zijn niet alleen het begin van een nieuw tijdperk, het is een enorme eer', stelt Mariëlle Beckers, als orthopedagoog verbonden aan het Buro Groei en Ouders van Nu. 'De familietraditie wordt doorgegeven. Je kind advies geven en thuis meehelpen is belangrijk. En nodig, want ouder worden is hartstikke zwaar. Dan is het fijn als je terug kunt vallen op een veilig netwerk, zodat je zelf kunt bijtanken.'
Uit onderzoek van het Sociaal en Cultureel Planbureau blijkt dat bij 52 procent van de gezinnen met baby's of kleuters grootouders helpen met de opvang.
Lees ook: De grote waarde van grootouders: 'Opa en oma bewaken de continuïteit in het leven van je kind'
Zelfstandiger en socialer
Dat is positief voor de ontwikkeling van het kleinkind. Een goede band met grootouders kan zorgen voor betere schoolresultaten, minder opstandig gedrag en meer zelfstandigheid bij het nemen van beslissingen.
Kinderen die met oudere mensen omgaan, ontwikkelen bovendien meer sociale vaardigheden.
School, de sportclub, buren en grootouders maken allemaal deel uit van het opvoednetwerk
Mariëlle Beckers orthopedagoog
Medeopvoeder
Goed om te beseffen: op bezoek gaan bij je kleinkind is iets heel anders dan regelmatig oppassen. Door vaak op te passen maak je deel uit van het gezinsleven en ben je ook medeopvoeder.
Meehelpen bij het opvoeden is belangrijk volgens Beckers, die zelf zeven kinderen en twee kleinkinderen heeft. Ze past een vaste dag in de week op haar kleinkinderen. 'Er zijn meerdere opvoedlagen nodig om een kind groot te brengen. School, de sportclub, buren en grootouders maken allemaal deel uit van het opvoednetwerk.
Tijdens corona viel een aantal netwerklagen weg, waardoor daarna veel kinderen minder gecontroleerd werden. Andere ogen zijn belangrijk in de opvoeding. Vandaar het gezegde: it takes a village to raise a child.'
Wees geduldig
De grootouders van nu groeiden vaak op in de jaren 60 en 70, een heel andere tijd dan nu, weet Janssen. 'Jonge ouders hebben een druk leven, werken allebei. Dat vereist een geordend leven, ouders houden graag controle over alles, met schema's en regels.
'Door die zogeheten helikopterview kan bij grootouders de neiging ontstaan om zich daartegen af te zetten. Hoewel ik een zwak heb voor opa's die een beetje obstinaat zijn, is het toch belangrijk dat je je terughoudend opstelt aan het begin. Heb geduld, wacht af wanneer je hulp of advies gewenst is en houd je zo veel mogelijk aan de regels en wensen van de kinderen.'
Minder snoep
Een leuke opa en oma zijn begint met goede communicatie, vindt ook Beckers. 'Opvoeden doe je samen. De oudergeneratie van nu leeft bewuster, met gezond eten en minder snoep. Ik wil mijn dochter helpen, dus ik neem haar opvoeding serieus. Zij moet rustig naar haar werk kunnen gaan en haar kinderen vol vertrouwen bij mij kunnen achterlaten.'
Neem dus niet het huishouden over en zeg ook niet: ‘In mijn tijd deden we dat zo, dat was veel beter
Gerard Janssen journalist, auteur
Beweeg mee
'Kijk naar wat nodig is en geef de jonge moeder het gevoel dat zij de koningin van het huis is', tipt Janssen. 'Neem dus niet het huishouden over en zeg ook niet: 'In mijn tijd deden we dat zo, dat was veel beter'.'
Natuurlijk kunnen er irritaties ontstaan, maar besef dat je kinderen het soms ook niet helder zien door hun drukke bestaan en vooral hun uiterste best doen om een goede opvoeding mee te geven. Feedback geven is prima, dat kan anderen op een idee brengen. Maar toon empathie, beweeg mee en geef er een eigen invulling aan.'
Lees ook: Kraamwerk: 'Ja, oma is lief, maar ook héél aanwezig'
Geen vervelend mens
Dat kan Marjan Berk, actrice, voormalig AD-columnist en auteur van Het opa en oma boek en De leukste oma van de wereld, beamen. Ze heeft acht kleinkinderen en twee achterkleinkinderen. 'Regel één; wees niet te star, maar go with the flow. Dus: wees niet te stuurs, betweterig of aansturend, maar laat het een beetje los en doe mee.
Niet dat het een rommeltje moet worden; je moet natuurlijk wel grenzen stellen. Zit netjes aan tafel, praat niet met volle mond, veeg je mond af met een servet en niet met je hand. Jij bent de volwassene, jij geeft het goede voorbeeld.
Maar word geen vervelend mens. Likt iemand een keer zijn bord af? Lach erom en laat het geen gewoonte worden. Wees wellevend, niet voorschrijvend. En, oh ja: lees vooral veel voor.'
Samen suffe hobby's doen
En hoe zit het nou met dat verwennen? Janssen. 'Kinderen kun je niet genoeg verwennen met aandacht. Maar als je weinig tijd hebt of je kleinkind niet vaak ziet en je meent dat te moeten afkopen met stapels cadeaus, is dat ongezond verwennen. Samen iets leuks doen, zoals een bordspelletje, verhalen vertellen of kleinkinderen op zolder laten rondscharrelen is ook verwennen.
En dan zijn er hobby's die hun eigen ouders eigenlijk een beetje suf vinden, maar waar kleinkinderen en grootouders heel blij van worden, zoals vissen, munten, postzegels of vogels kijken.'
Tips voor oma en opa
1. Overleg met je kinderen
Ga je oppassen? Respecteer de huis- en opvoedingsregels van je zoon of dochter. Oordeel niet en bedenk wat jij vroeger belangrijk vond als ouder.
2. Verwen met positieve aandacht
Verwen met liefde en positieve aandacht. Dit heeft een positief effect op de ontwikkeling van je kleinkind. Laat je kleinkind merken dat je trots op hem of haar bent en geniet van jullie tijd samen.
3. Houd het positief
Een positieve opvoeding werkt en helpt het kind zelfverzekerd te worden. Word niet boos of ongeduldig, maar blijf liefdevol in het uitleggen en aanleren van vaardigheden of spelletjes.
4. Adviseer, maar bemoei niet
Besef dat je kleinkinderen niet jouw kinderen zijn en respecteer de regels en opvoeding van hun ouders. Jij deed het wellicht anders dan zij nu, maar dat is niet per se verkeerd. Geef geen ongevraagd advies en dring je mening niet op.
5. Kijk naar je eigen kind
Ga je oppassen? Concentreer je dan niet alleen op je kleinkind, maar heb ook oog voor je eigen kind als die de deur uitgaat of thuiskomt. Hoe voelt hij of zij zich? Maak een compliment en kijk of je iets kunt doen in het huishouden.
6. Houd het klein
Grootouders zijn er voor de leuke extra's, zoals de speel- of dierentuin. Maar kleine uitjes zijn net zo leuk. Neem je kleinkinderen mee naar de markt en neem vooral de tijd.
7. Denk aan je omgeving
Trotse opa's en oma's praten graag over hun kleinkinderen. Maar niet iedereen zit altijd te wachten op die verhalen. Zorg dat je aandacht houdt voor je naaste omgeving, je vriendinnen en vooral ook de eventuele andere kinderen die zelf nog geen moeder of vader zijn. Die hebben ook recht op aandacht.
8. Geef je eigen grenzen aan
Opa en oma hebben zelf ook een leven en zijn geen oppas op afroep. Cijfer jezelf niet weg, maar ondersteun waar kan en geef tijdig aan wanneer je niet kan of het je te veel wordt.
