Ik zei tegen mijn vriend dat ik nog steeds niet ongesteld was. Haar vriend zei tegen haar dat er een pijnlijke bult op zijn borstbeen zat. Wij kochten een zwangerschapstest, zij werden doorverwezen naar het ziekenhuis. Wij lazen op het schermpje van de test 'zwanger', zij hoorden uit de mond van de arts 'kanker'.
Lees ook: Zwangerschapstest: wanneer kun je testen en welke soorten zijn er?
Roze en zwarte wolk
Dat geluk en rampspoed naast elkaar kunnen bestaan, wist ik vooral uit verhalen van anderen. Tot een paar maanden geleden. Want in de week dat mijn vriend en ik wereldkundig maakten dat we ons eerste kind verwachten, vertelde mijn goede vriendin Desiree dat haar vriend ziek is. Heel erg ziek. Haar altijd positieve, goedlachse rots in de branding, de vader van hun zoontje van 5 heeft uitgezaaide longkanker.
Bam. Die boodschap is een klap in mijn gezicht. Het besef dat ik op een roze wolk zweef en er boven haar hoofd een gitzwarte hangt, brengt me van mijn stuk. Mijn emoties slingeren alle kanten op: ik schakel van ongeloof en intens verdriet voor Desiree en de vloek waarmee ze te dealen heeft naar verwondering en blijdschap voor mijn zwangerschap die juist als een enorm cadeau voelt. Want mijn vriend en ik stonden open voor het krijgen van een kind, maar zwanger worden was absoluut geen doel op zich.
Lees ook: Kinderboeken over de dood: de mooiste tips per leeftijd
Baby vs. monster
En dan is er nog het volkomen idiote besef dat mijn lichaam de komende maanden druk is met het bouwen van een klein mensje, terwijl haar geliefde probeert het monster dat zijn lijf is binnengedrongen om zeep te helpen. Dat mijn vriend en ik ons voorbereiden op gezinsuitbreiding en zij worden aangevallen door een vijand die van binnenuit een aanslag pleegt op hun gezinsgeluk. Dat wij uitkijken naar de zomer waarin onze baby wordt geboren en zij bidden dat ze er tegen die tijd alle drie nog zijn.
Intense gevoelswereld
Mirjam Meek, klinisch psycholoog, voormalig verloskundige en auteur van het boek De verwachting voorbij, hoort dagelijks soortgelijke verhalen. In haar praktijk, die gespecialiseerd is in psyche en zwangerschap, begeleidt ze zwangere vrouwen die te maken krijgen met heftige gebeurtenissen zoals een levensbedreigende ziekte of de dood van een naaste.
Ik vraag haar of vrouwen anders reageren op rampspoed als ze in verwachting zijn. Volgens Meek is er in principe geen verschil. 'Zwanger of niet, zo'n boodschap komt altijd keihard binnen. Wel kan het zwangere vrouwen extra van hun stuk brengen, omdat ze emoties vaak intenser beleven.' Die intense gevoelswereld wordt veroorzaakt door hormoonschommelingen die stemmingswisselingen teweegbrengen die je bepaald niet helpen om met beide benen op de grond te blijven staan.
Volgens Meek is het een optelsom. 'Zwangeren zijn over het algemeen vermoeider, waardoor ze sneller prikkelbaar en emotioneel zijn. Daarnaast zit een vrouw die een kind verwacht in een transitie, en die overgang naar het moederschap brengt nogal wat teweeg.'
Cijfer jezelf niet weg
Wat Meek zegt, vind ik erg herkenbaar. Ik schiet alle kanten op en heb het gevoel dat ik het uiterste spectrum van mijn emoties doorleef. Ik praat erover met mijn vriend en vraag Desiree hoe ik haar kan steunen. Volgens Meek is dat een prima aanpak. Ze adviseert me te luisteren naar mijn vriendin en er voor haar te zijn zonder haar te sparen.
'Mensen zijn in zo'n situatie vaak geneigd zichzelf weg te cijferen of zich ondergeschikt te maken. Om te denken: wat ik meemaak is niets vergeleken met wat jij doormaakt. Maar dat is niet fair. Jouw geluk mag er ook zijn, en wat jij meemaakt is fijn. Hou het niet bij haar weg, ook al is het soms moeilijk.'
Baby als lichtpuntje
In mijn geval gaat dat vrijwel automatisch. Desiree en haar vriend weten heel duidelijk wat ze willen: géén medelijden en doemdenkerij, maar positiviteit. Ze omarmen elk lichtpuntje, waarvan de baby in mijn buik er één is. Doordat ze dat zo duidelijk uitspreken, voel ik geen terughoudendheid in het sturen van foto's van echo's, mijn groeiende buik en de babykamer in wording. Uiteraard wissel ik die berichten af met telefoontjes, kaarten en vragen over hoe het daar gaat.
Al snel vinden we een balans en wisselen gesprekken over ziekenhuisbezoeken, behandelplannen, angst voor wat er komen gaat, slapen met een kussen tussen je benen en zwangerschapsbroeken elkaar af. Organisch ontstaat er een manier waarop ik zowel met haar meeleef en zij tegelijkertijd betrokken is bij mijn zwangerschap. Ook al verschillen onze werelden momenteel als dag en nacht, ik voel me verbonden.
Lees ook: 'Krijg je kinderen, dan is één ding zeker: je vriendschappen veranderen drastisch'
Vreemde overeenkomsten
Op een bepaalde manier verbaast de mate van verbinding die ik voel me. Als ik dat gevoel onder de loep neem, kom ik tot de conclusie dat ik gelijkenissen zie in onze situaties en dat besef bezorgt me ongemak. Want hoe kan ik een prille zwangerschap vergelijken met een levensbedreigende ziekte? De verschillen zijn toch gigantisch groot? Ik ben the lucky one, zij hebben dikke vette pech.
En toch kan ik niet om bizarre overeenkomsten heen. In dezelfde week als haar vriend heb ik een bloedonderzoek. Er verandert van alles in mijn lichaam, net als in dat van hem. Mijn medische echo's lopen ongeveer synchroon met zijn scans. Hij heeft geen last van bijwerkingen, ik niet van zwangerschapskwaaltjes. Hooguit zijn we allebei iets sneller moe.
En daarmee houden de vergelijkingen niet op. Desiree en haar partner vormen een duo, ook al is hij de patiënt. Ook mijn vriend en ik zijn een tandem, ook al ben ik degene die onze baby draagt. In beide gevallen moet één teamlid de grote inspanning leveren en kan de ander niets anders doen dan steun geven en vertrouwen hebben in het lichaam van de ander.
Allebei machteloos
Geboorte en de dood, het begin en het einde. Het zijn misschien wel de grootste thema's in het leven. Verklaart dat het gevoel van verbinding dat ik juist nu zo sterk voel? Ik leg het voor aan Meek. Ze vindt de vergelijkingen die ik maak niet zo vreemd. 'Jullie worden allebei geconfronteerd met zaken waarop jullie geen invloed hebben. Jij kan niet anders dan hopen dat de baby in je buik volgroeit tot een gezond mensje, het lot van Desirees vriend ligt in de handen van de wetenschap.
Volgens haar zit de gelijkenis vooral in de machteloosheid die hoort bij zowel een aanstaande geboorte als een bedreigende ziekte. Ik denk terug aan de NIPT en de medische echo's die ik met gemengde gevoelens deed, ze gaven me stress en een gevoel van grote bezorgdheid. Als alles maar goed is, spookte er door mijn hoofd. Desiree daarentegen wordt gek van de gedachte: redt mijn vriend het wel? Meek: 'Daarnaast maken jullie een levensveranderende ervaring mee: jij transformeert in moeder, zij in partner van een kankerpatiënt. Tegelijkertijd zo'n intense periode meemaken kan heel verbindend zijn.'
Lees ook: Silvia werd zwanger na kanker: 'De kans was groot dat ik door de chemo onvruchtbaar was'
Kwijtraken of alleen voelen
Ik ben bepaald niet de enige die tijdens haar zwangerschap wordt geconfronteerd met de levensbedreigende ziekte of zelfs de dood van een naaste. 'Ellendige gebeurtenissen gebeuren net zo vaak binnen als buiten een zwangerschap,' verzekert Meek me.
Toch is de omgangsvorm die Desiree en ik hebben gevonden volgens haar bijzonder. Vaak ziet ze dat mensen elkaar (tijdelijk) kwijtraken of zich erg alleen voelen tijdens hun zwangerschap, omdat er geen ruimte is voor hun geluk of verdriet.
Naomi (30) kan erover meepraten. Ze verloor haar vader heel plotseling toen ze negen weken zwanger was van haar eerste kind. 'Direct na een lange vakantie in Mexico hadden mijn vriend en ik onze eerste afspraak bij de verloskundige. We waren helemaal high en fantaseerden over hoe we onze familie zouden vertellen over mijn zwangerschap. Toen we thuiskwamen, werd ik gebeld en hoorde ik dat mijn vader was overleden. Onmiddellijk viel ik van mijn roze wolk.'
Hulp van een psycholoog
De onverwachte dood van haar vader duwde haar zwangerschap naar de achtergrond. 'Ik was continu in tweestrijd, want elke nieuwe week bracht me dichter bij de geboorte van mijn dochter en tegelijkertijd verder van mijn vader. Ik wilde terug in de tijd, in plaats van vooruit.' Ze kreeg veel steun van haar vriend en werd enorm close met haar broertje en zusje.
Toch voelde ze zich vaak eenzaam. 'We waren allemaal aan het rouwen, maar ik was de enige die daarnaast zwanger was.' Vrienden en kennissen vroegen juist honderduit over de baby in haar buik. 'Het verlies van mijn vader gingen ze uit de weg, of ze zeiden goedbedoelde dingen zoals: "Als de baby er straks is, heb je alleen nog maar oog daarvoor." Maar ik wilde helemaal niet dat mijn vader naar de achtergrond zou verdwijnen.' Uiteindelijk zocht ze hulp bij een psycholoog.
Lees ook: Dit kun je doen als het ouderschap eenzaam voelt
Gooi ongemak op tafel
Volgens Meek is eenzaamheid de rode draad van vrouwen die zich in haar praktijk melden. 'Ze voelen zich alleen, omdat mensen in hun omgeving niet weten hoe ze met de situatie moeten omgaan. En het ís ook moeilijk om een verdrietig iemand bij te staan.' Toch adviseert ze het te bespreken, gewoon door het ongemak op tafel te leggen. 'Want geluk en verdriet kunnen naast elkaar bestaan.'
Inmiddels kijkt zowel Desiree als ik positief vooruit. Ik zit in mijn derde trimester, voel me nog altijd goed en ook met de baby lijkt alles in orde. Zij en haar vriend weten inmiddels dat de behandeling aanslaat: de tumoren in zijn lijf zijn aanzienlijk geslonken en haar grote liefde voelt zich beter dan hij zich in tijden voelde. Natuurlijk is dat geen garantie dat 'alles nu goed komt', maar het is het best mogelijke scenario. Voor nu lijkt alles goed, en dat is alles waaraan we ons kunnen vastklampen.
Hoe ga je om met slecht nieuws tijdens een zwangerschap?
Zorg goed voor jezelf. Geef je over aan waar je behoefte aan hebt. Je mag verdrietig zijn, je mag een hele dag in bed liggen of juist de hort op gaan.
Zoek steun. Je hoeft het niet alleen te doen. Zoek steun bij vrienden en familie en wees duidelijk over waar je behoefte aan hebt.
Ontspan. Het is verleidelijk om de dingen die 'moeten' (werken, het huishouden) te doen en de leuke dingen te laten schieten. Maar juist de dingen die je laten ontspannen, geven je energie. Schrap die dus niet van je planning.
Praat. Geef woorden aan je gevoel, ook al is het het zoveelste gesprek over hetzelfde.
Cijfer jezelf niet weg. Ook al is er iets vreselijks aan de hand met een ander, zorg ervoor dat er ook ruimte is voor jouw geluk. Jij maakt iets moois mee, dat mag er ook zijn.
Accepteer verdriet. Ja, je voelt je soms waardeloos. Nee, dat is niet erg. Accepteer de situatie en je gevoel, ook al is die anders dan je had gehoopt. Voel je je langere tijd somber of lusteloos en loop je vast op verschillende terreinen, zoals in je werk en in je relatie? Zoek dan professionele hulp.
