Saskia is boos: 'Ik ontplof om kleine dingen, schreeuw en sla met deuren. Ook waar de kinderen bij zijn'

Ik kom uit een gezin waar ruzie een beladen onderwerp was. Met enige regelmaat was de spanning in huis voelbaar (waar niet overigens), maar we deden alsof het niet bestond. Het werd altijd met een 'niets aan de hand' weggewuifd. De keren dat het zo hoog opliep dat mijn ouders boos tegen elkaar riepen, of erger nog: elkaar doodzwegen, werd mijn zus en mij niet uitgelegd wat er aan de hand was. Ik weet nog hoe verwarrend ik dat vond. Naast de ruzies onderling werden mijn ouders ook regelmatig boos op mij. 'Stel je niet aan', 'doe niet zo overgevoelig', 'werk gewoon mee'.

Ontploffen om kleine dingen

Dat ga ik anders doen, nam ik me heilig voor toen ik moeder werd. Het lukte me wonderwel om het gedrag van mijn kinderen (5 en 2 jaar) niet persoonlijk op te vatten, de keren dat ik naar hen uitviel zijn op één hand te tellen. Maar waar ik jammerlijk in faalde, is het ruziemaken met mijn man. Om ogenschijnlijk kleine dingen ontplof ik, schreeuw, sla met deuren en loop huilend weg. Ook waar de kinderen bij zijn.

Daardoor vraag ik me af, is het erg om ruzie te maken waar de kinderen bij zijn? En kun je iets doen om minder ruzie in huis te krijgen? 'Nee, het is niet erg', zegt Marijke Uithol, GZ-kinder- en jeugdpsycholoog. 'Zolang het niet onveilig wordt, leren kinderen er juist van: je kunt het oneens zijn en toch naar elkaar luisteren.'

Coach Marjolein Mennes, die met haar bedrijf Lieve Moeders vrouwen inspireert om het moederschap als ultieme manier van persoonlijke ontwikkeling te zien, beaamt dit. 'Het is ook niet oké om nooit ruzie te hebben. Om dingen op te kroppen. Geen grenzen te stellen. Het is onvermijdelijk dat er met meerdere mensen onder één dak irritatie of ruzie ontstaat.'

Lees ook: Dit is waarom je je baby ál jouw emoties moet laten zien

Belangrijk ná een ruzie

Het is wel belangrijk om na een ruzie uit te leggen wat er gebeurde, door te relateren aan iets wat je kind kan herkennen. Uithol: 'Verwijs naar een moment waarop het kind zich hetzelfde voelde. Bijvoorbeeld: weet je nog toen jij die rok aan moest en liever een broek wilde? Dat is boosheid, en dat is heel normaal. We moeten allemaal leren omgaan met die boosheid. En ik vind dat als mama soms ook nog moeilijk.'

Maar hoe doe je dit bij jonge kinderen die nog niet praten? 'Hetzelfde', zegt Uithol resoluut, 'uitleggen, blijven praten. Alles wat je in woorden zegt, zet je ergens ook in intentie neer, in energie. Dus op het moment dat jij uitspreekt 'daar was ik even heel boos over' zakt de spanning al een stuk. Dat noemen we 'ondertitelen'.'

De spanningsberg op en af

Uithol maakt in haar praktijk veel gebruik van de term 'spanningsberg'. Doordat emoties schommelen - het ene moment voel je je blij, uitgerust of oplettend, even later ben je moe of geïrriteerd - lopen we de hele dag als mensen een stukje de berg op en af. Fysieke stressoren zoals geuren, kleuren en smaken, en psychologische stressoren zoals situaties, opmerkingen of bepaalde personen zorgen dat we hoger op de berg komen. 'Een spanningsberg is besmettelijk', zegt Uithol. 'Als één persoon halverwege zit, trekt ie de andere daar ook naar toe'.

Wacht even, ontploffen daarom mijn jongens vaak allebei op dagen dat ik zelf ook niet lekker in mijn vel zit?

Geen onaardig mens

'Hoe hoger je op de spanningsberg zit, hoe minder goed je kunt inschatten wat de behoeftes van de ander zijn', aldus Uithol. 'Je wordt bijzonder egocentrisch van spanning. Je vindt dat je recht hebt op dingen. Dat je dingen mag eisen. Dat ze ook wel eens rekening mogen houden met jou'.

Ik denk aan al die keren dat ik met een priemende vinger naar mijn man siste 'stop met die ratio' en 'ik vroeg niet om oplossingen'. Was ik heus geen onaardig mens geworden, maar zat ik gewoon hoog op mijn spanningsberg?

Lees ook: Wat kun je doen als je eigen emoties hoog oplopen tussen jou en je kind?

Wat doe je middenin een ruzie?

Wat kun je doen in de momenten dat iemand in het gezin bovenop z'n spanningsberg klimt en de rest meetrekt? Mennes is er heel helder over: 'In het moment is het alle hens aan dek. Als het niet lukt je emoties te parkeren en je wilt je partner of kind niet opzadelen met jouw frustratie, dan moet je weglopen. Naar de keuken, de gang of de wc, om diep adem te halen.

Anders neemt je ego het over, want die wil verhaal halen, een punt maken, winnen, laten zien hoe erg het allemaal is.' Dat klopt. Hoe vaak ik in mijn blinde woede alles erbij gehaald heb waarvan ik achteraf dacht, hoezo?

Leg uit waarom

Ook Uithol erkent dat weglopen een strategie kan zijn om te zakken op je berg. 'Belangrijk hierbij is uitleggen waarom je wegloopt: mama heeft even alleen tijd nodig om rustig te worden. En zodra je terugkomt je kind een knuffel te geven zodat hij of zij weet dat je weer rustig bent.'

Een andere tip voor in het moment is - is ie weer - ondertitelen. 'Als je merkt dat je aan het schreeuwen bent, of op een andere minder constructieve manier je woede uit, ondertitel jezelf dan. Vertel dat het je boos maakt en leg uit waarom', aldus Uithol.

Lees ook: Kinderen en emoties onder de loep: van herkennen tot uiten en reguleren

Lange termijn

Maar het allerbelangrijkste om te beseffen volgens Mennes is: 'Ruziemaken los je niet op in het moment, maar ervoor of erna. We zoeken altijd naar tools voor ín het moment, maar het allerbelangrijkste is om alle momenten daaromheen bij jezelf na te gaan: wat gebeurt er nu eigenlijk, wat heb ik eigenlijk nodig?'

Uithol beaamt dit. 'Op langere termijn wil je je stressoren verminderen. Je wilt onderzoeken wat iedere keer bij jou geraakt wordt waardoor je zo boos wordt. Vaak zit je dan in een kinderlijk trauma, bijvoorbeeld dat je vroeger ook altijd de schuld kreeg en dat oneerlijk vond.'

Diepe pijn in jezelf

'Er is helaas geen magische truc waardoor je nooit meer geraakt wordt', vertelt Mennes, 'die zou ik zelf ook wel willen. Ik kan me voorstellen dat als je steeds tekeergaat tegen je partner of kind en je zegt allemaal dingen die je niet meent waar je je daarna rot over voelt, dat je een truc zou willen waardoor dat niet meer gebeurt.

Maar het gaat over pijn, diepe pijn in jezelf. Als je om wilt leren gaan met ruzie, dan moet je bereid zijn het moederschap als een mogelijkheid te zien om al die stukken in jezelf te helen.'

Lees ook: Intergenerationeel trauma: 'Ik wilde het trauma van mijn moeder niet doorgeven aan mijn kinderen'

Dans het eruit

Zelf ben ik onderweg in dat helingsproces, al ben ik er nog lang niet. Ik word nog steeds boos, razend zelfs, al helpt het dat we na 2,5 jaar eindelijk weer doorslapen. Ook ga ik vaker in the heat of the moment naar zolder om te dansen, om de energie van boosheid door mijn lijf te bewegen in plaats van het over mijn man uit te storten.

Ook heb ik een tekening van een vulkaan met verschillende oefeningen (op de grond stampen, schreeuwen, knuffelen) op de kelderdeur gehangen. Ik heb mijn jongens gevraagd me eraan te helpen herinneren als ik boos doe. Zo probeer ik op een luchtige manier boosheid een plek in ons gezin te geven. Omdat het die plek anders toch wel opeist.