Functionele buikpijn bij kinderen kan een alarmsignaal zijn: zo herken je het

Functionele buikpijn komt bij een op de vijf kinderen in de schoolgaande leeftijd voor, maar is toch een vrij onbekend probleem, constateren medici. ESPGHAN, de Europese vereniging voor medische specialisten op dit vlak, is in heel Europa een nieuwe campagne begonnen om functionele buikpijn onder de aandacht te brengen.

Functionele buikpijn komt het meest voor bij kinderen van 4 tot 18 jaar. Wat is er precies met deze kinderen aan de hand? Artsen spreken van functionele buikpijn als er geen duidelijke oorzaak voor de buikpijn is, zoals eten of problemen met ontlasting, als de pijn gedurende twee maanden minstens vier dagen per maand aanhoudt en als de buikpijn veroorzaakt zou kunnen worden door stress of angst.

Lees ook: Buikpijn bij je kind: wat te doen?

Verbinding tussen hersenen en darmen

Kinderen ervaren vaak erg veel hinder van deze buikpijn. Waarom wordt het dan aangeduid met het woord 'functioneel'? ,,Het is inderdaad een beetje een rare term'', zegt Marc Benninga, kinderarts maag-darm-leverziekten bij het Emmakinderziekenhuis in het Amsterdam UMC.

,,Toch zou je kunnen zeggen dat deze pijn een functie heeft. Stel: je ervaart veel spanning op school, omdat je het moeilijk vindt, of omdat je te perfectionistisch bent. Dan kan buikpijn de functie hebben van een alarmsignaal.''

Iedereen heeft weleens ervaren dat je met je buik kunt 'voelen': als je verliefd bent, heb je vlinders in je buik. En als je verdrietig bent, kan je er steken in je buik van krijgen. Benninga: ,,Buikpijn relateert aan de hersen-darm-as; de omgeving van de darmen heeft zenuwbanen die direct in verbinding staan met onze hersenen. Darmen en hersenen beïnvloeden elkaar.

Als jij iets meemaakt - je wordt gepest, bijvoorbeeld - dan sla je die ervaring op in je brein en kan zich dat vertalen in buikpijn.'' Onderzoek heeft ook uitgewezen dat stress op deze manier een directe invloed heeft op bepaalde darmziekten.

Lees meer over de sociaal- emotionele ontwikkeling van je peuter

Een wereldwijd probleem

Komt functionele buikpijn dan alleen bij kinderen voor? Volwassenen kunnen immers ook stress hebben. ,,Bij volwassenen ontaardt de pijn vaak in een prikkelbaar darmsyndroom, waarbij de darmen overgevoelig zijn. We weten dat het vooral vrouwen treft, maar tasten vaak in het duister op zoek naar oorzaken.''

Ook voor functionele buikpijn is geen duidelijke oorzaak gevonden, terwijl het wel een wereldwijd probleem is. ,,Of het onderzoek nu verricht is in de Verenigde Staten, China, Thailand, Sri Lanka, Nigeria of Argentinië, of er oorlog, armoede of welvaart is: overal komt functionele buikpijn bij kinderen even vaak voor. Ondanks verschillende eet- en leefpatronen, ondanks verschillen in cultuur.''

Naar de arts

Wat kun je als ouder doen als jouw kind last heeft van functionele buikpijn? Benninga benadrukt dat het belangrijk is om kinderen er niet te lang mee te laten doorlopen: ,,Ga naar de huisarts en zorg ervoor dat deze echt even de tijd neemt om te onderzoeken wat er aan de hand is, zonder het af te doen als 'het zal wel psychisch zijn'.''

Een huisarts kan met onder meer ontlastings- en bloedonderzoek toetsen of de buikpijn veroorzaakt wordt door een probleem met een van de organen. Komt de huisarts er niet uit en houden de klachten aan? Dan kan de huisarts doorverwijzen naar een kinderarts. ,,Soms is erkenning van het probleem al genoeg om ouders en kinderen gerust te stellen en wordt de buikpijn al minder.''

Lees ook: Lust je kind alleen droge pasta en crackers? Deze kinderarts en gedragstherapeut gaan je helpen

Goed slapen en eten

Als kinderarts maag-darm-leverziekten behandelt Benninga regelmatig kinderen met functionele buikpijn. Een belangrijk onderdeel van de aanpak richt zich op een goed slaapritme en gezonde voeding: ,,In dit geval is dat niet meer of minder dan drie keer per dag vezelrijk en vitaminerijk eten en een liter per dag drinken.

Als het kind klachten heeft als een opgeblazen buik, winderigheid en diarree in combinatie met buikpijn, dan is een dieet met daarin weinig lactosehoudende producten het overwegen waard. Mochten de klachten dan nog bestaan, dan zijn een consult bij de psycholoog, hypnotherapie, en pijnstilling ook een optie.

Actief zijn en blijven is ook een cruciaal onderdeel van de behandeling: ,,Als de juf of meester er rekening mee houdt, dan is het altijd beter om de afleiding van lessen en vriendjes om je heen te hebben om het pijngevoel te verminderen. En: hoe langer je thuisblijft, des te groter de stap is om weer naar school te gaan.''

Lees ook: Peuterdiarree, oorzaken en voedingsadvies

Helende werking van afleiding

Voor ouders die uit medelijden hun kind met buikklachten soms maandenlang thuishouden, haalt Benninga graag een Amerikaans onderzoek aan waarbij kinderen 100 centiliter water per minuut moesten drinken om buikpijn op te wekken. ,,De ouders werden verdeeld in drie groepen: één groep mocht niets doen, de tweede groep moest de kinderen afleiden door een boekje voor te lezen en de laatste groep moest volledige aandacht aan de pijn geven.''

De uitkomst? De laatste groep kinderen ervoer veel eerder en meer pijn. Achteraf werd de ouders gevraagd wat ze ervan vonden. Het opvallende was dat ouders die niets mochten doen of moesten afleiden, zich slechte ouders voelden. ,,Kinderen moeten weten dat ze bij hun ouders terechtkunnen als ze pijn hebben, maar dit onderzoek toont juist ook mooi aan dat afleiding een helende werking heeft. Houd je een kind thuis, dan kan het zich nog veel ellendiger gaan voelen, fysiek én psychisch."

Lees ook: Is je kind ziek thuis? Dan heb je als werknemer recht op dit verlof

Kinderen met functionele buikpijn kunnen volledig van hun kwaal herstellen. ,,Maar wel na bezoek aan de dokter, want alleen dan kan de buikpijn goed behandeld worden. Ondertussen moet je het kind vooral door laten gaan met leven. School en hobby's zijn minstens zo belangrijk voor de psychische en daarmee ook voor de fysieke gezondheid van het kind.''