Smartphone en socials uitstellen: zo houd je het haalbaar

Onderzoeken wijzen steeds vaker op de negatieve effecten van schermgebruik. 'Toen kinderen tien jaar geleden voor het eerst smartphones kregen, was er nog geen onderzoek naar de impact ervan', schrijft Smartphonevrij Opgroeien Nederland. Nu wel, en het is overweldigend. Kinderen blootstellen aan zaken die hun brein nog niet voldoende kan verwerken, kan tot allerlei problemen leiden.'

Psycholoog en opvoedcoach Valerie Ritchie onderschrijft dit probleem en snapt de groeiende onrust onder ouders. 'We voelen het tot in onze tenen dat er iets moet gebeuren. Die schermen doen namelijk iets geks met ons.' Ouders komen naar haar met zorgen over onrust, driftbuien, slaap- en concentratieproblemen en soms zelfs depressieve klachten.

Samen sta je sterker

Volgens Valerie Ritchie worstelen ouders al jaren met het schermgebruik van hun kinderen, maar het ontbreekt vaak aan een collectieve norm. 'Ouders zijn bang voor conflicten en voelen sociale druk.' Dat is iets wat ook Roos (41) herkent. Haar zoon Olaf (10) was de enige in de klas zonder telefoon. 'Ik kreeg dat vaak te horen van mijn zoon. Hij voelde zich buitengesloten en dat wil je je kind ook niet aandoen.'

Juist daar wil het initiatief op inspelen. Ouders helpen om samen afspraken te maken, zodat niemand er alleen voor staat. 'Het geeft rugdekking', zegt Ritchie. 'En het maakt begrenzen makkelijker.'

Lees ook dit advies van Valerie Richie: 'Dit is gezonde beeldschermtijd per leeftijd'

Opgroeien zonder smartphone, hoe pak je dat aan?

Het klinkt logisch, maar is smartphonevrij opgroeien in 2025 geen utopie? Op de middelbare school worden smartphones vaak ingezet voor roosters, cijfers en Magister. En als je het gebruik uitstelt, komt die wereld dan niet alsnog als een klap binnen?

'Die zorgen zijn logisch, maar we maken het soms groter dan het is', zegt Valerie Ritchie. 'Veel scholen hanteren inmiddels een 'telefoon in de kluis'-beleid. Een rooster kun je printen. Bereikbaarheid kan ook met een simpele telefoon. Bij ons thuis hadden we één oude Nokia als gezinstelefoon. Die mocht mee als ze alleen op pad gingen.'

Ze erkent dat deze aanpak niet altijd de meest makkelijke is. 'Je maakt jezelf niet populair met regels die kinderen niet leuk vinden. Je moet consequent zijn en actief meedoen. Ook in je eigen gedrag. Kinderen kijken niet naar wat je zegt, maar naar wat je doet. Het goede voorbeeld geven is de basis.'

In een wereld vol schermen

Schermen zijn niet meer weg te denken uit ons leven. Is volledig uitstellen dan nog wel zinvol? Volgens Valerie Ritchie zijn we zeker te ver doorgeslagen. 'Maar het is nooit te laat om in te grijpen. Net als met roken, dat was ooit ook normaal. Nu beschermen we onze kinderen daartegen. Waarom zouden we dat online niet doen?'

Ze benadrukt dat uitstellen geen wondermiddel is. 'Kinderen moeten uiteindelijk leren omgaan met de online wereld, maar liever op een moment dat hun brein iets verder ontwikkeld is. Zodat ze niet meteen opgeslokt worden en de gevolgen iets beter kunnen overzien.'

Volgens haar biedt uitstel ruimte voor iets anders. 'Voor vrij spel, meer offline contact, maar ook jezelf soms even goed vervelen, wat óók belangrijk is. Kinderen met veel schermtijd spelen vaak minder fantasierijk, zijn sneller boos en trekken zich sociaal terug.'

Lees ook: Salomon en Elise voeden hun kinderen schermvrij op: 'Ik wil niet dat ze al die troep zien'

Boze buien

Dat merkt ook Jeroen (35). Hij merkte hoe zijn zoon Max (7) steeds minder zelf tot spel kwam en regelmatig boze buien had. 'De iPad zorgde hier regelmatig voor problemen. We hebben besloten om 'm de deur uit te doen.

Tv-kijken mag, maar daar hebben we duidelijke afspraken over. Het was even pittig, maar uiteindelijk leverde het rust op. Hij begon weer te spelen en gaat nu graag naar buiten. Het is alsof er weer ruimte in zijn hoofd kwam.'

Begeleiden in plaats van verbieden

Wat als het uitstellen niet lukt? Of als je kind eenmaal op een geschikte leeftijd is gekomen? 'Dan is begeleiding essentieel', zegt Ritchie. 'We beschermen onze kinderen meer dan ooit in de offline wereld, maar online krijgen ze vrije toegang, terwijl ze juist daar begeleiding nodig hebben.'

Volgens haar begint dat bij duidelijke afspraken maken. Wanneer mag het, hoe lang, welke apps zijn oké, hoe gedraag je je online? 'En blijf in gesprek. Vraag wat ze leuk vinden aan hun telefoon. Wat ze spannend vinden. Of wat ze liever anders zouden zien.'

Wees betrokken

Betrokken zijn in het schermleven van je kind is hierbij de sleutel tot succes. 'Het is belangrijk om in de gaten te houden wat je kind doet op een telefoon.' Valerie benadrukt dat je dit niet in het geheim moet doen, maar er juist duidelijke afspraken over moet maken.

'Leg je kind uit dat dit hoort bij het krijgen van een telefoon en ga bijvoorbeeld één keer per week eens naast je kind zitten om mee te kijken op de telefoon.' Volgens haar zit de winst niet in complete controle, maar in betrokkenheid.

Lees ook: Hallo, contact? Turen op een smartphone verslechtert de band met je kind

Realistisch opvoeden

Valerie erkent dat opvoeden zonder smartphone veel vraagt. 'Ouders werken hard, zijn moe. Een scherm is gewoon makkelijk. Het zorgt voor rust, even geen gezeur.'

Noa (32), moeder van Levi (6) en Lizzy (4), herkent dat: 'Aan het einde van de dag, als ik moet koken en iedereen moe is, ben ik soms blij als ze gewoon even achter een scherm zitten. Dat geeft mij ademruimte'.

Daarom pleit Ritchie voor mildheid. 'Begin klein. Geen schermen aan tafel. Niet in de slaapkamer. Of probeer een challenge: een week lang allemaal maximaal één uur schermtijd per dag. Het hoeft niet perfect. Bewust worden is al winst.'

Een ander perspectief

Leer je kinderen wel met schermen omgaan als je ze tot hun 15e weghoudt? Valerie is er duidelijk over. 'Ja, maar dan op een moment dat ze verder zijn in hun ontwikkeling. Als ze beter kunnen reflecteren, nuance zien, hun impulsen beter kunnen sturen.'

Volgens haar zijn schermen ontworpen om ons te blijven trekken. 'Als volwassenen worstelen we er al mee. Waarom verwachten we dan dat een kind van 10 er wél goed mee omgaat?'

Het feit dat zoveel ouders zich in korte tijd achter dit initiatief hebben geschaard, zegt iets. Over een groeiend ongemak. Over een verlangen naar rust, verbinding, vertraging en naar houvast. Want opvoeden is lastig, maar samen sta je sterker.