De eerste stempel staat al in zijn paspoort. Op weg naar stempel nummer twee: Thailand. Want daar schijnt het zo kindvriendelijk te zijn. De mooiste adresjes heb je al geboekt, de rest gaat op de bonnefooi, want een beetje avontuur mag er ook zijn. Vier weken gaan jullie maar liefst, en voor volgend jaar denken jullie aan een sabbatical. Met de camper Europa door, een halfjaar misschien wel. Dat kan nog net voordat de oudste leerplichtig is.
Thailand valt niet tegen: het strand is oogverblindend mooi, je kinderen krijgen geen genoeg van de zee en wat zijn de mensen hier lief voor kleine kinderen. Je knapt bijna uit je panty van geluk en ook je kinderen genieten op volle toeren. Elke avond duiken ze voldaan onder de klamboe.
De dagen zijn lang, vol zon en plezier: het zijn de herinneringen die je je kind van harte gunt. Maar hoeveel kan je kind zich straks herinneren van deze mooie reis? Hoe worden herinneringen gevormd? Hoe indrukwekkender de reis, hoe beter het opgeslagen wordt?
Lees ook: Alles over een paspoort of id aanvragen voor je baby
Herinneringen maken begint in de baarmoeder
Al in de baarmoeder kan je kind tijdelijk iets opslaan in zijn geheugen. Terwijl hij opgekruld in je buik ligt, krijgt hij van alles mee van buiten. Hij hoort jullie lachen, praten en zingen. Hij begrijpt natuurlijk nog geen snars van wat hij hoort, maar de dingen die je kind vaak proeft of veel hoort in de baarmoeder, zal hij straks misschien herkennen.
Al zijn deze primitieve herinneringen vlak na de geboorte ook weer snel vervlogen. Maar eenmaal uit de buik kunnen kinderen informatie steeds langer opslaan. 'Zo geven baby's al blijk van herkenning,' vertelt Ineke Wessel, psycholoog en universitair hoofddocent aan de Rijksuniversiteit Groningen. 'Ze lachen zodra hun vader of moeder ze komt ophalen van de crèche en trappelen fanatieker met hun beentjes tegen een bekende muziekmobile dan tegen een onbekende.'
De focus van het geheugen ligt in de eerste twee jaar van het leven vooral op het leren van feiten en routines – heel praktisch dus – en niet op het creëren van mooie herinneringen.
Lees ook: Psycholoog: 'Millennials leggen de lat hoog en cijferen zichzelf weg'
Blije ouder op reis, blij kind
Je zou kunnen zeggen dat een verre, dure reis vóór die tijd daarom verspilde moeite is. Want later zal je kind er geen actieve herinnering aan hebben. En ja, hij heeft het waarschijnlijk net zo naar zijn zin op de camping een paar dorpen verderop.
Maar je maakt een reis ook om dingen te zien van de wereld en voor de mooie gezinsmomenten, en dat gezin: laat jij daar nou ook bij horen. Als jij heel gelukkig wordt van een rondreis door Thailand, dan kan een gezinsvakantie met die bestemming natuurlijk prima. En als jij je relaxed voelt en de sfeer is ontspannen, werkt dat ook door op je kind. Een blije ouder maakt uiteindelijk ook dat een kind beter in zijn vel zit.
Uiteraard moet je hierbij wel altijd rekening houden met je kind. Niet alles wat jij wilt of gewend bent van vroegere reizen, zal nu haalbaar zijn. Veel kinderen doen nog dutjes tussendoor en zijn niet al te gek op al te culturele uitstapjes of lang stilzitten. Let daarop in je planning: zorg voor rustmomenten, prop een dag niet al te vol.
Lees ook: De leukste vakantie-uitjes met kinderen
Kinderen zijn kampioen in vergeten
Soms weet je peuter een jaar na die mooie reis nog wel een anekdote op te lepelen. Dat betekent niet per se dat jouw kind uitzonderlijk slim is (maar dat kan natuurlijk wel), en een blijvende herinnering zal hij er waarschijnlijk niet aan overhouden.
Kinderen zijn kampioen in vergeten, legt Ineke Wessel uit. 'Jonge kinderen kunnen best goed onthouden, maar zijn ook snel dingen kwijt.' Een kind van 2 jaar kan een herinnering hebben aan een vliegreis van een jaar eerder, maar een tijdje later is hij het weer compleet vergeten.
Lees ook: Zo werkt het geheugen van je kind
Dat het autobiografisch geheugen (het geheugen voor gebeurtenissen) van jonge kinderen zo lek is als een mandje, is logisch. Wessel: 'Jonge kinderen hebben nog niet zo veel kennis, waardoor ze minder kapstokjes hebben om een herinnering aan op te hangen.'
Vergeetachtigheid bij jonge kinderen heeft trouwens ook zo z'n voordelen. 'Wetenschappers hebben weleens baby's gevolgd nadat ze waren besneden,' vertelt psycholoog Henry Otgaar van de Universiteit Maastricht. 'De jongetjes bleken hier bewust of onbewust geen enkele herinnering aan te hebben op latere leeftijd.' Dat is fijn om te weten als je met een krijsend kind bij het consultatiebureau zit voor een prik. Het doet even pijn, maar straks weet hij er niks meer van.
De levenservaring telt ook
Dat een kind later weinig bewuste herinneringen heeft aan zijn eerste levensjaren, betekent niet dat alle moederliefde en uitstapjes verdwenen zijn in een zwart gat. Je kind is misschien vergeten hoe hij in slaap werd geschommeld in je armen of zandkastelen bouwde met zijn vakantievriendje, maar al die ervaringen hebben gezorgd voor een flinke dosis leerervaringen, basisvertrouwen en hopelijk wat mooie kiekjes.
Toch zijn er ook autobiografische herinneringen van vroeger die wél blijven hangen, vertelt Ineke Wessel. 'Mijn zoon heeft een zeer levendige herinnering aan toen hij 3 jaar was. Ik kwam hem ophalen van de crèche en hij riep heel blij: "Mama!" Geen idee waarom hij zich nou juist dít herinnert.'
Wessel: 'Ik heb ook weleens studenten gevraagd naar hun eerste herinnering. Daar kwam van alles uit: de een herinnerde zich het moment dat ze hoorde dat haar ouders gingen scheiden, de ander dat hij als peuter naar de boekenkast keek.' Het zijn dus niet per definitie de grootste gebeurtenissen die blijven plakken.
Lees ook: Dit is het geheim van een ontspannen vakantie met kinderen
Onrijpe hersenen
Je vroegste herinneringen stammen uit de tijd dat je zo'n 3 à 3,5 jaar oud bent. Maar het kan ook vroeger of later zijn. Of mensen herinneringen kunnen hebben aan hun babytijd, is niet helemaal duidelijk. Wessel: 'Herinneringen van onder de 1 jaar zijn zeldzaam. Kinderen hebben dan nog geen zelfbewustzijn en hersenstructuren zijn nog onvoldoende ontwikkeld.'
Mensen die zeggen herinneringen te hebben aan hun babytijd, hebben deze vaak bij elkaar gefantaseerd naar aanleiding van een foto of verhaal. Ze herinneren zich slechts hun fantasiebeeld. Zodra kinderen zinnetjes gaan produceren, ontstaan ook de eerste bewuste herinneringen. Een kind dat kan benoemen dat hij pony heeft gereden op Terschelling, zal zich dit ook beter kunnen herinneren.
Maar taalontwikkeling is niet het hele verhaal. Ook de rijping van de hersenen en de ontwikkeling van het 'eigen ik' spelen een rol. 'Je kind moet naar zichzelf kunnen kijken in een andere tijd. Hij moet doorhebben dat zijn 'vroegere ik' overeenkomt met zijn 'ik' in het hier en nu.' En dat is best complex. Logisch dus dat ons hoofd niet overloopt van herinneringen aan onze babytijd.
Lees ook: Onderzoek wijst uit: hersenen zijn het creatiefst als we baby zijn
Grote fantasie
Het autobiografische geheugen is geen solide archiefkast waar een kind intacte herinneringen uit kan plukken. Sterker nog: het is heel fragiel en bevattelijk voor fouten. Telkens als een kind (of volwassen persoon) een herinnering ophaalt, slaat hij hem daarna opnieuw op. Zo kunnen er allerlei foutjes in sluipen. Denkt je kind terug aan het logeerpartijtje bij oma, dan is de kans groot dat gevoelens van nu vermengd raken met die herinnering, waardoor deze een ander gevoel krijgt dan toentertijd.
Het is zelfs zo dat kinderen zich soms dingen herinneren die helemaal niet zijn gebeurd. Volgens Otgaar kun je kinderen van alles wijsmaken. 'Wij hebben kinderen weleens aangepraat dat ze in een luchtballon hadden gevlogen. Redelijk wat kinderen trapten erin.
Sommigen kwamen met gedetailleerde beschrijvingen. 'We stegen op bij het voetbalveldje en vlogen over de kerk. Vanuit de luchtballon kon ik nog goed het haantje op de kerk zien.' Veel kinderen gooien fantasie en realiteit nog door elkaar. Als ze zich iets inbeelden, weten ze achteraf soms niet of het ingebeelde echt of niet-echt is.'
Lees ook: Zo kom je zelf óók tot rust op vakantie
Maak er samen een verhaaltje van
Als het geheugen zo onvoorspelbaar is, kun je als ouder dan nog iets doen om je kind mooie herinneringen mee te geven? 'Haal herinneringen op en maak er een verhaaltje van,' adviseert Wessel. 'Het is daarbij belangrijk dat je niet alles bij je kind neerlegt, maar het verhaal zelf aanvult en rijker maakt, blijkt uit Amerikaans onderzoek.
Moeders die steeds een stukje informatie aan het verhaal toevoegden (Hoe gingen we op vakantie? Met het vliegtuig? Weet je nog wat de vissers deden op het strand? En daarna aten we een …) hadden kinderen met een goed autobiografisch geheugen. Dit in tegenstelling tot moeders die heel beknopt waren en geen aanwijzingen gaven (We gingen op reis, wat is er gebeurd? Weet je niet? Denk eens na…).
Door samen te herinneren, de belevenis met z'n tweeën te reconstrueren, leert je kind hoe autobiografisch herinneren in zijn werk gaat.' Ook regelmatig herhalen is goed. Met elke herhaling wordt de herinnering wat dieper in het geheugen geslepen. Door bijvoorbeeld 's avonds voor het slapen gaan nog eens te praten over de mooie dagen die jullie beleefd hebben.
Lees ook: Vakantie-checklist: wat neem je mee voor je baby?
Zintuiglijke indrukken worden ook opgeslagen
Soms komen herinneringen op onverwachte momenten naar boven. Je kind ruikt, proeft of ziet iets (nu of op latere leeftijd), en het plaatje van toen komt in volle glorie bovendrijven. Er wordt een deurtje geopend naar gebeurtenissen die diep zijn weggestopt in het geheugen, schrijft psycholoog en zintuigenexpert Cretien van Campen in zijn boek Gekleurd verleden.
Volgens Van Campen doen kinderen allerlei zintuiglijke indrukken op. Ze rammelen met een rammelaar, zitten met hun handen in het zand en likken vervolgens aan hun vingers. Deze ervaringen kunnen nog niet talig worden verwerkt door het brein, dus worden ze zintuiglijk opgeslagen. Pas op latere leeftijd, wanneer een kind meer taalgevoel heeft, worden gebeurtenissen vastgelegd in woorden.
Lees ook: 10 redenen waarom driftbuien goed zijn voor je peuter
Herinneringen maken
Het punt is alleen dat je nooit weet welke zintuiglijke prikkelingen tot mooie herinneringen zullen leiden. Volgens Van Campen is er geen formule voor. Wel kun je situaties creëren waarin de kans groter wordt dat ze leiden tot mooie herinneringen waarop je straks kunt terugblikken.
Conclusie: prikkel de zintuigen van je kind. Snuif samen de geur op van een fris dennenbos. Loop met blote voeten door een kabbelend beekje. Eet een lekker ijsje op een terras. En bewaar die afgekloven knuffel waar hij zo graag tegenaan kruipt. Ruik, proef, voel en kijk. Verras zijn zintuigen. Wie weet leidt het tot mooie herinneringen voor later.
/d943237bf1654d3291faf127e779616f/image.jpg)
/a8b309f73c904eafaea151b7c6066a55/image.jpg)
/0f8cf3eeda384616aa825f79f7b9f7d9/image.jpg)
/df1df684e2a543c1b4f1ea887631fd36/image.jpg)
/ad69c9b95adf4d4d9949a268f819fb27/image.jpg)
/d43d4fe7161f497da54c56d07f1b903c/image.jpg)
/f0c3224889c642eea204b2013749caf8/image.jpg)
