Steven Pont is ontwikkelingspsycholoog, gezinstherapeut en oprichter van opvoedplatform nul18.nl. In deze rubriek geeft hij een kijkje in de psyche van het kind.
Ontwaarding
Een van de dingen waar we gedurende de opvoeding van onze kinderen steeds rekening mee moeten houden is inflatie. Ik bedoel daarmee niet dat je geld steeds minder waard wordt (als we een mooie erfenis te verdelen hebben is het natuurlijk wel een dingetje), maar ik heb het over 'ontwaarding' in het algemeen. Dus dat hetzelfde over de tijd steeds minder waard wordt.
Laten we bijvoorbeeld eens beginnen met boosheid. De reden dat je boos wordt, is natuurlijk dat je effect met je boosheid wilt hebben. Je wilt dat er iets verandert. Maar nu geef ik je een keuze. Er is een vader die drie keer per dag boos wordt of een moeder die eens in de drie dagen boos wordt. Met dezelfde heftigheid, om dezelfde reden en op dezelfde tijd. De vraag is nu welke ouder waarschijnlijk effectiever is.
Het is natuurlijk niet zo'n moeilijke vraag. Want als je iets heel vaak meemaakt, wordt het uiteindelijk minder waard. Dus als je vader drie keer per dag boos is, wordt daar op den duur nauwelijks nog naar geluisterd. Het wordt normaal en je wacht als kind gewoon tot de storm weer een beetje gaat liggen. Dus iemand die veel boos wordt, is met zijn boosheid minder effectief dan iemand die niet zo vaak boos wordt.
Beloningsverslaving
Die inflatie geldt natuurlijk niet alleen voor onze boosheid. Het geldt bijvoorbeeld ook voor beloning. Ook daar treedt gewenning op. Een kind dat af en toe beloond wordt, ontwikkelt zich over het algemeen als een aangenamer mens dan een kind dat heel vaak beloond wordt. Er kan zelfs een soort beloningsverslaving optreden als je een kind steeds beloont, waarbij die weinig meer doet zonder er meteen een koekje of zo voor terug te krijgen.
En dat is nog niet eens het enige, je hebt naarmate de tijd vordert ook steeds meer beloning nodig. Want ook dat is een kenmerk van inflatie: je hebt er steeds meer van nodig voor hetzelfde resultaat. Net zoals je in het dagelijks leven steeds meer geld nodig hebt, om uiteindelijk hetzelfde te kunnen kopen.
Zorg voor schaarste
Dus wat kunnen we hier als ouders uit leren? Wat als we weinig pedagogische inflatie in onze opvoeding willen? Ook hier is het antwoord niet zo moeilijk. Zorg voor schaarste. Zorg ervoor dat je niet heel vaak boos wordt en ook dat je niet te veel beloont. Dat is de enige manier waarop ze hun waarde behouden en hun effect dus ook niet verwatert.
Ik zeg niet dat het makkelijk is, maar we kunnen ons er om te beginnen van bewust zijn hoe het eigenlijk werkt. We functioneren namelijk zelf ook zo. Als je zelf een baas hebt die vaak boos wordt, schrik je daar op den duur ook niet meer van. En als je partner vijf keer per dag zegt dat hij of zij van je houdt, is het effect per keer kleiner dan dat je geliefde dat één keer per maand tegen je zegt.
Leg uit en bied een alternatief
Maar als we voor pedagogische inflatie op moeten passen, wat zijn de alternatieven voor boos worden en belonen? Goede vraag. Voor boos worden is uitleggen vaak een goede optie. Dus zeg wat je stoort, waarom het je stoort en geef ook een alternatief. En verlaat de communicatie niet voordat duidelijk is dat het duidelijk is.
En voor al te veel belonen is een eenvoudig knipoogje of een aai over de bol een goed alternatief. Je beloont nog steeds, maar nu in de relatie in plaats van daarbuiten. En de relatie, dat is tenslotte waar het goud ons allemaal wacht.
Dit artikel is eerder verschenen in Ouders van Nu Magazine – Tekst: Steven Pont, Beeld: Getty Images
Artikelen van Ouders van Nu ontvangen in je mailbox?
Schrijf je in voor onze nieuwsbrief.
