Alles over de ivf-behandeling (in-vitrofertilisatie)

Wat is een ivf-behandeling?

IVF is de afkorting van in-vitro (in glas) en fertilisatie (bevruchting). Het werd vroeger ook wel reageerbuisbevruchting genoemd. Een ivf-behandeling is een vruchtbaarheidsbehandeling waarbij een eicel in het laboratorium wordt bevrucht, dus buiten het lichaam van de vrouw. Het embryo dat zo ontstaat, wordt in de baarmoeder geplaatst. Vóór de bevruchting krijg je eerst een hormoonbehandeling. Hieronder lees je wat de stappen van een ivf-traject zijn en wat er tijdens een ivf-behandeling gebeurt.

Lees ook: Eicellen invriezen, hoe gaat dit in z'n werk?

Wanneer ivf-behandeling?

Niet iedereen met een onvervulde kinderwens krijgt ivf. Probeer je al een jaar te zwanger te raken, dan kan je huisarts je doorverwijzen naar een gynaecoloog of arts voortplantingsgeneeskunde. Die kan met een vruchtbaarheidsonderzoek proberen te achterhalen waarom je niet vanzelf zwanger wordt. Of een ivf-behandeling geschikt is, hangt af van de oorzaak.

De arts kan een ivf-behandeling in de volgende gevallen adviseren:

• Als je eileiders zijn verwijderd of niet goed functioneren, bijvoorbeeld door een eerdere infectie of ernstige endometriose.

• Als je eierstokken minder goed functioneren.

• Als je niet zwanger bent geworden na IUI behandelingen.

• Bij een sterk verminderde zaadkwaliteit.

• Bij sommige hormonale stoornissen.

• Als er geen oorzaak wordt gevonden voor het uitblijven van een zwangerschap.

• Bij een niet te herstellen sterilisatie van de vrouw.

• Bij eiceldonatie.

IVF-traject overwegen

Als je in aanmerking komt voor ivf, maak je de afweging of je deze vruchtbaarheidsbehandeling wilt. Dit is niet altijd een makkelijke beslissing. Het is een intensief traject, waarvoor je geregeld naar het ziekenhuis moet en je kunt last van bijwerkingen krijgen. Bij de meeste mensen heeft een ivf-behandeling een behoorlijke impact op het dagelijks leven, het lichamelijke en emotionele welzijn en de relatie. Het is onzeker of je kinderwens in vervulling zal gaan, maar het is óók een goede kans.

Als je samen met je partner voor ivf gaat om een baby te krijgen, is het belangrijk dat jullie er gemotiveerd zijn en elkaar kunnen steunen. Je vragen hierover, en wat ivf betekent voor jullie situatie, kun je met je arts bespreken. Vaak organiseren ziekenhuizen en klinieken hier ook voorlichtingsavonden over. Ook vind je veel informatie op Freya.nl, de vereniging voor mensen met vruchtbaarheidsproblemen.

IVF-traject in 5 stappen

Als je besluit dat je ivf wilt proberen, ga je een spannend traject tegemoet. Een maand vóór de start van de ivf behandeling, begin je vaak met het slikken van de anticonceptiepil om je menstruatiecyclus te reguleren. Dan kan de ivf beter worden ingepland. De ivf-behandeling duurt in totaal ongeveer 8 weken, van de hormoonstimulatie tot de zwangerschapstest. Dit zijn de stappen:

1. 01.

   Hormoonstimulatie
   Eerst krijg je hormonen die de eierstokken stimuleren om meerdere eicellen tegelijk te laten groeien (normaal is dit 1 eicel per cyclus). Ook krijg je een hormoon dat de eisprong tegenhoudt, zodat die niet te vroeg komt. Deze hormonen geef je jezelf via injecties in je buik (je leert dit in het ziekenhuis). Met een inwendige echo wordt de groei van eiblaasjes gecontroleerd. Als er genoeg eicellen zijn uitgerijpt, krijg je een hormoon dat ervoor zorgt dat de eicellen los komen te liggen in de eiblaasjes, zodat ze kunnen worden opgezogen.

2. 02.

   Eicelpunctie 
   Met een inwendige echo brengt de arts de eierstok in beeld. Vervolgens kan de arts met een naald via de wand van de vagina alle eiblaasjes leegzuigen. Het vocht uit de eiblaasjes wordt opgevangen in reageerbuisjes. In het laboratorium wordt onder de microscoop gekeken hoeveel eicellen erin zitten. Het aanprikken van de eierstok is pijnlijk, daarom krijg je zware pijnstillers. Hiermee is ivf-punctie voor de meeste vrouwen draaglijk.

3. 03.

   Bevruchting
   De eicellen worden in het laboratorium samen met de zaadcellen van de partner (of donorzaad) in glazen schaaltjes gedaan. Dan is het afwachten of de zaadcellen de eicellen bevruchten, en of ze zich daarna goed delen en embryo's worden. Na 3 dagen wordt 1 embryo uitgekozen dat zich het beste heeft ontwikkeld. Dit embryo is dan klaar voor plaatsing in de baarmoeder. Meestal ontstaan er na een ivf-behandeling meerdere embryo's. De overige embryo's kunnen worden ingevroren voor (een) eventuele volgende poging(en) om zwanger te worden.

4. 04.

   Terugplaatsing 
   Het embryo wordt 3-5 dagen na de eicelpunctie in de baarmoeder geplaatst. Wanneer precies, hangt onder meer af van de reden van de ivf-behandeling en de vruchtbaarheidskliniek. In principe wordt er bij een ivf-behandeling 1 embryo in de baarmoeder geplaatst, omdat een meerlingzwangerschap meer risico's met zich meebrengt. Bij een derde ivf-behandeling of als je ouder dan 38 jaar bent, kunnen er 2 embryo's worden teruggeplaatst.

5. 05.

   Wachtweken
   En dan breken 2 spannende wachtweken aan. Je krijgt medicatie die de baarmoeder ondersteunt, zodat het embryo kan innestelen. In de wachtweken zijn veel vrouwen erg gefocust op hun lichaam. Je merkt ieder krampje of lichamelijk ongemak en vraagt je bij alles af: zijn dit bijwerkingen van de ivf-hormonen, vroege zwangerschapssymptomen of word je toch ongesteld…

Ongeveer 15 dagen na de plaatsing van een embryo in de baarmoeder, kun je een zwangerschapstest doen om te ontdekken of de ivf-behandeling is gelukt. Een ontzettend spannend moment.

Ovitrelle bij IVF

Ovitrelle is een medicijn dat wordt gebruikt in de vruchtbaarheidsbehandeling IVF (in-vitrofertilisatie) om de eisprong te triggeren. Het werkzame bestanddeel in Ovitrelle is choriogonadotrofine alfa (hCG), een hormoon dat van nature door de placenta wordt geproduceerd tijdens de zwangerschap. In het kader van IVF wordt Ovitrelle gebruikt om de rijping van eieren te stimuleren en de eisprong op het juiste moment te laten plaatsvinden.

Zo werkt Ovitrelle bij IVF:

1. 01.

   Stimulatie van de eierstokken: In de eerste fase van IVF wordt de vrouw behandeld met hormonen, meestal FSH (follikelstimulerend hormoon), om de eierstokken te stimuleren en meerdere eieren te laten rijpen, in plaats van slechts één eitje zoals in een natuurlijke cyclus.

2. 02.

   Toediening van Ovitrelle: Wanneer de follikels voldoende zijn gegroeid en klaar zijn voor bevruchting, wordt Ovitrelle geïnjecteerd. Het bevat hCG, dat de eisprong op het juiste moment induceert.

3. 03.

   Tijdstip van de eisprong: Het hCG-hormoon in Ovitrelle bootst het natuurlijke LH (luteïniserend hormoon) uit, wat normaal gesproken de eisprong veroorzaakt. Dit hormoon zorgt ervoor dat de eicellen die zich in de rijpingsfase bevinden, vrijkomen uit de eierstokken en klaar zijn voor bevruchting.

4. 04.

   Afname van eicellen: Zo'n 36 uur na de injectie van Ovitrelle wordt de eicelpunctie uitgevoerd, waarbij de rijpe eicellen uit de eierstokken worden gehaald. Dit moet op het juiste moment gebeuren om te voorkomen dat de eicellen al vrijkomen (de eisprong) voordat de punctie plaatsvindt.

Bijwerkingen ivf door hormonen

Er kleven ook wat nadelen aan een ivf-traject. Voor de hormoonbehandeling moet je jezelf dagelijks injecteren volgens een behandelschema, waar je je heel precies aan moet houden. Per hormoon krijg je een ander schema. Een schema kan 5 of 6 dagen duren, maar ook 3 of 4 weken. De arts beslist welk schema nodig is. Op de plaats waar je jezelf injecteert, kan een blauwe plek of rode zwelling ontstaan. Dit gaat vanzelf weer over.

Door de hormoonstimulatie kun je last krijgen van bijwerkingen, zoals hoofdpijn, buikpijn, opvliegers en stemmingswisselingen.

Na de eicelpunctie kunnen er (heel) soms complicaties ontstaan, zoals vocht of een bloeding in de buik, of een ontsteking aan de eierstokken en eileiders. Er kan dan soms een operatie of ziekenhuisopname nodig zijn.

Kans op een zwangerschap na ivf-traject

Van alle stellen die een ivf-behandeling ondergaan, krijgt 50 procent na 3 behandelingen een kind. Gemiddeld is 20 à 30 procent na 1 behandeling zwanger. De kans op een zwangerschap hangt onder meer af van:

• Het vruchtbaarheidsprobleem en de kwaliteit van het zaad en de eicel.

• De leeftijd van de vrouw. Tot 35 jaar is de kans dat je na 1 ivf-poging zwanger raakt 30-40%. In de leeftijdscategorie 35-40 jaar is dit 15-20 procent, en na 40 jaar is dit 10 procent. Omdat ivf-kansen met leeftijd samenhangen, wordt ivf niet meer vergoed door de basisverzekering als je 43 jaar of ouder bent.

Lees ook: Zwanger worden op latere leeftijd, de voor- en nadelen op een rij

IVF-behandeling: kosten en vergoeding

Eén ivf-behandeling kost gemiddeld 5000 tot 6000 euro. Dit verschilt per kliniek, de consulten die vooraf nodig zijn en de nazorg. Tot je 43 jaar bent, worden de eerste 3 ivf-behandelingen vergoed door de basisverzekering. Je moet hiervoor wel een medische indicatie hebben. Als je 43 jaar of ouder bent, wordt ivf helemaal niet meer vergoed door de verzekering.

Lees ook: Wat zijn de vergoedingen en voorwaarden bij ivf en andere vruchtbaarheidsbehandelingen

Verschil IVF en ICSI

De vruchtbaarheidsbehandeling ICSI lijkt veel op ivf. Bij ICSI wordt tijdens de bevruchting in het laboratorium 1 zaadcel direct in de eicel geïnjecteerd, in plaats van de eicellen en zaadcellen samen in een glazen bakje te doen. Als de kwaliteit van het sperma zeer slecht is, of als je na een aantal ivf-pogingen niet zwanger bent, kan icsi soms een geschikte behandeling zijn.

ICSI-behandeling: Intracytoplasmatische Sperma-injectie

Een ICSI-behandeling is een lichamelijk en emotioneel belastende behandeling. Het wordt dan ook niet zomaar bij elke vrouw met een onvervulde kinderwens toegepast. Lees hier wat ICSI inhoudt en wanneer je in aanmerking komt.

IVF-behandeling in het buitenland

Je kunt voor een ivf-behandeling ook naar een kliniek in het buitenland gaan. Soms worden daar meer mogelijkheden aangeboden dan de standaard ivf-behandeling. Wees hier wel kritisch op, want voor veel van deze extra toepassingen ontbreekt het bewijs dat ze de kans op een zwangerschap vergroten. Ook vergoedt de zorgverzekering meestal alleen de standaard ivf-behandeling, die je ook in Nederland zou krijgen.

Om in aanmerking te komen voor vergoeding van een ivf-behandeling in het buitenland, moet je je zorgverzekering van tevoren om schriftelijke toestemming vragen. De meeste Nederlandse verzekeraars hebben geen contracten met buitenlandse ziekenhuizen. Het kan dus zijn dat je de rekening zelf moet voorschieten.

IVF traject: 5 tips

Dit zijn nog wat tips om vol goede moed met de ivf behandeling te starten en de weken erna zo goed mogelijk door te komen:

• Zoek wat mensen uit bij wie je graag je hart lucht, en vraag of ze jou de komende tijd willen steunen.

• Plan leuke dingen. Vier elke stap die je kunt afvinken en trakteer jezelf af en toe op een fijne beloning. Je kunt de afleiding en motivatie goed gebruiken.

• Realiseer je dat je partner en jij het ivf-traject ieder op je eigen manier beleven. Maak geregeld tijd om met elkaar te praten over hoe het gaat. Deel je zorgen, je verdriet en je wensen. Luister ook goed naar je partner en probeer je in te leven.

• Tijdens de wachtweken kan het verleidelijk zijn om een vroege zwangerschapstest te doen. Realiseer je dat een vroege test soms een verkeerde uitslag kan geven door de hormoonbehandeling of dat later kan blijken dat je toch niet zwanger bent. Zoek liever afleiding tot je écht kunt testen en wees extra lief voor jezelf als je de spanning slecht trekt.

• Pieker je veel? Of schiet je stemming alle kanten op? Het van je af schrijven kan ook goed helpen. Dat lucht op en het geeft rust om je gedachten op een rijtje te zetten.

Lees ook: Hier vind je nog meer tips voor als je binnenkort start met een ivf-behandeling

Bronnen: AMC.nl, NWZ.nl, UMCG.nl, Rijksoverheid.nl, Richtlijnendatabase.nl, Freya.nl, Independer.nl