Hoe goed kan een kinderhoofd tegen een stootje?

Je zal niet de eerste zijn die de deurpost breder inschat dan-ie is en zo het hoofd van je baby schampt. En je dreumes zal zijn hoofd vast regelmatig tegen een kast of tafel stoten. Wat doen grote klappen met die kleine koppies?

Anne is acht maanden als haar vader besluit haar héél even alleen in de hoek van de bank te zetten. Hij stut haar met alle kussens die hij kan vinden. ‘Toen ze stevig zat, haastte ik me naar de keuken om haar fles te pakken. Toen ik net bij het aanrecht was, hoorde ik een vreselijke klap. Na een angstaanjagende stilte begon ze te krijsen.’ Rob (35) voelt zich nog steeds schuldig als hij erover vertelt. ‘Ik rende naar haar toe en zag haar op de grond liggen. Er verscheen meteen een flinke bult op haar hoofd. Gelukkig was ze nadat ik haar getroost had snel weer vrolijk. Ze gedroeg zich niet anders dan anders en leek ook geen pijn te hebben. Toch belde ik de huisarts. Hij adviseerde me haar goed in de gaten te houden de rest van de dag. Ze had gelukkig nergens meer last van. Ik had het mezelf nooit vergeven als ze hier blijvende schade aan had overgehouden.’

Hoofd is topzwaar

Jonge kinderen vallen. Vaak. En bijna altijd op hun hoofd, omdat dat nu eenmaal het zwaarste deel van hun lichaam is. Robin van Schaik is kinderarts in het Utrechtse Diakonessenziekenhuis. Hij ziet zeer regelmatig jonge kinderen die hard op hun hoofd zijn gevallen. ‘Ook huisartsen bellen mij minimaal één keer per dag om advies te vragen over een val. Het gaat dan om kinderen die van de trap, commode of bank zijn gevallen. Soms klimmen ze zelf ergens op of vallen ze, omdat ouders heel even niet opletten. Gelukkig loopt het vaak goed af. Maar een of twee keer per jaar zie ik een kind dat bloedingen in de hersenen heeft. Gelukkig heb ik nog nooit meegemaakt dat er blijvende schade is. Kinderen kunnen best veel hebben.’ Wist je dat een kwart van de traphekjes niet voldoen aan de norm?

Wanneer is het foute boel?

Een interne bloeding ontstaat meestal alleen als er sprake is van een zeer harde val. Denk aan een val van een hoogte van boven de meter, een val die niet gebroken wordt of een val op een stenen ondergrond. Een bloeding is niet altijd makkelijk te herkennen. Als een kind direct hard gaat huilen, niet gaat spugen, niet van gedrag verandert en verder gaat met spelen, zijn dat allemaal goede tekenen. Als een kind buiten bewustzijn is geweest, herhaaldelijk gaat spugen, niet meer weet wat er voorafgaand aan de val is gebeurd, forse hoofdpijn heeft of zich afwijkend gedraagt, kan dat op een bloeding wijzen. Dan is het verstandig om contact op te nemen met de huisarts. Overigens moet je in het geval van een ongeluk, bijvoorbeeld een aanrijding met een auto, scooter of snelle fietser, waarbij het hoofd is geraakt, altijd contact opnemen met een dokter.

Fontanellen als schokdempers

De schedelnaden van jonge kinderen zijn nog niet gesloten, dit gebeurt pas als ze tussen de twaalf en achttien maanden oud zijn. Die open ruimtes, de fontanellen, werken als schokdempers. Veel ouders vinden de fontanellen eng. Ze denken dat die openingen juist sneller voor hersenschade zorgen, omdat de hersenen op die plekken niet beschermd worden door een laagje bot. ‘Maar juist dankzij de fontanellen zijn schedels van jonge kinderen heel flexibel,’ legt Van Schaik uit. ‘Omdat de schedelnaden open zijn, kan de schedel bij een val in zekere zin een beetje meeveren. Oudere kinderen en volwassenen hebben dan ook veel eerder een schedelbreuk dan baby’s. In de periode dat kinderen veel vallen –tijdens de eerste stapjes – zijn de natuurlijke schokdempers dus nog nét aanwezig.’ Lees ook: Fontanellen baby, voor en na de bevalling

Crashtest

Dat die allerkleinsten inderdaad behoorlijk veel klappen maken, daar kan Nynke over meepraten. Zij heeft twee kinderen: Janne (3) en Abe (1.) ‘Vooral Abe valt veel. Toen hij afgelopen zomer hard met zijn mond op de rand van het bed terechtkwam, bloedde het flink en moest hij hard huilen. Nadat we goed hadden gekeken of er geen tanden uit zijn mond waren en hij weer vrolijk was, hebben we hem naar bed gebracht. Ik ben dan geen ouder die ’s nachts nog gaat checken of het wel echt goed gaat. Ik heb twee gezonde kinderen die echt wel tegen een stootje kunnen.’

Gaby en Emile hebben bij dochter Nena (1,5) de Nijntje-test bedacht. ‘Onze woonkamer zit in een soort zitkuil. Daarom hebben we midden in de kamer een paar tredes naar beneden. Als Nena daar vanaf valt, begint ze hard te huilen en blijft even liggen. We pakken haar dan op, troosten haar en proberen haar af te leiden met een boekje en speelgoed. Blijft ze dan nog steeds huilen, dan doen we onze Nijntje-test: we vragen of ze een Nijntje-filmpje wil kijken. Vaak stopt ze dan meteen met huilen en weten wij dat het dus wel meevalt.’

Eigenlijk zou elke ouder een EHBO-test moeten doen. Ben je (nog) niet aan zo’n cursus toegekomen zijn, lees dan in elk geval deze tien belangrijke EHBO-tips. Een lijstje om te bewaren, want een ongeluk zit helaas in een klein hoekje!

Ademloos

Er zijn veel kinderen zoals Abe en Nena: ze vallen en na een pleister en een kus gaan ze vrolijk weer verder. Maar soms is dat anders. Dat maakte Sophie mee. Haar oudste zoon (nu 3) viel een dag voor zijn eerste jaar erg ongelukkig. ‘We hadden een klein bijzettafeltje dat Mats als een loopwagen de kamer doorduwde. Plotseling verloor hij zijn evenwicht en viel hij. Het tafeltje kwam op zijn hoofd. Hij stopte met ademen en verloor zijn bewustzijn. In paniek heb ik 112 gebeld. Al tijdens het gesprek kwam hij weer bij. Toen de ambulance er was, hebben ze het zuurstof-gehalte in zijn bloed gemeten. Dat was goed. Ze legden uit dat Mats een breath holding spell had gehad.’

Een breath holding spell komt vaak voor. Dat kan gebeuren als een kind schrikt, pijn heeft of erg driftig is. Het is een aanval waarbij vaak jonge kinderen even vergeten adem te halen, blauw kunnen aanlopen en flauwvallen. Zodra ze buiten bewustzijn zijn, kunnen ze hun adem niet meer inhouden en komen ze vanzelf weer bij. Het is niet ernstig, maar ziet er wel eng uit. Sophie: ‘Ze gaven me de tip – mocht het nog eens gebeuren – om in zijn gezicht te blazen als hij zijn adem inhield. We hebben dat hierna inderdaad nog een paar keer moeten doen. Het werkte: Mats is niet meer flauwgevallen.’ Belangrijk: 12x heeft je kind een van deze symptomen, ga dan naar de huisarts.

Kinderarts Van Schaik: ‘Als een kind regelmatig zo’n aanval heeft, is het raadzaam naar de huisarts te gaan. Soms kan ijzergebrek namelijk een oorzaak zijn. Ook kan een arts adviezen geven wat je kunt doen in gedrag en interactie met je kind.’

Lees ook: De belangrijkste vitamines voor kinderen

Tip: Hier vind je een ruim assortiment aan kindervitamines.

Snel ziekenhuisopname

Als een kind niet meer ademt, gaan uiteraard direct de alarmbellen af. Van Schaik benadrukt dat het lastiger is als dit soort symptomen er niet zijn. ‘Uiteindelijk is het altijd verstandig om je kind na een harde val gedurende de dag in de gaten te houden. Er zijn geen goede voorspellers of een kind na een flinke val bijvoorbeeld een hersenbloeding krijgt. En symptomen van braken of verminderd bewustzijn kunnen ook pas laat optreden. Om die reden zijn wij laagdrempelig in het opnemen van jonge kinderen. Als ze een dagje of nachtje in het ziekenhuis blijven, kunnen we ze beter observeren en kijken of er iets verandert in hun toestand.

Vroeger kregen ouders standaard een wekadvies mee. Kinderen moesten dan elke twee uur gewekt worden om te kijken of het nog goed ging. Uit onderzoek blijkt dat dit lastig is voor ouders. Zij weten niet waar ze precies op moeten letten. Bij een ziekenhuisopname neemt een verpleger die taak over.’

Nachtje blijven

Timo viel een week voor zijn eerste verjaardag op het kinderdagverblijf van de commode. Toen zijn ouders werden gebeld, zei de leidster direct dat een arts bellen niet nodig was. Want, zo legde ze uit: hij huilde meteen erna en dát was een goed teken. Moeder Rinske: ‘Omdat ze ons niet konden vertellen of hij op z’n hoofd terecht was gekomen, besloten we toch langs de huisarts te gaan. Timo was inmiddels alweer vrolijk, maar de huisarts belde toch even naar de kinderarts om te overleggen. Deze vroeg ons langs te komen en vervolgens moest Timo een avond en nacht blijven. Het was een optelsom van nog geen jaar oud, een val van ongeveer een meter en mogelijk op zijn hoofd terechtgekomen wat hen deed beslissen hem te observeren. Ik bleef die nacht bij hem en het kwam erop neer dat ze om de zoveel uur zijn bloeddruk en hartslag checkten. Timo sliep er bijna elke keer doorheen en de volgende ochtend mocht hij weer naar huis. Ik vond het, ondanks dat het even gedoe was, toch een hele geruststelling dat we nu zeker wisten dat het goed met hem ging.’

Twijfel je of je naar de huisarts moet gaan, bel dan in ieder geval even. Van Schaik: ‘De omstandigheden van de val – hoogte en ondergrond – en het tijdstip van de dag bepalen dan of het kind gezien moet worden in het ziekenhuis. Als een kind in de ochtend valt, kunnen ouders en huisarts het goed zelf in de gaten houden. Ik word vaak gebeld door huisartsen over kinderen die na een val op hun hoofd gespuugd hebben. Het is niet altijd duidelijk wat de oorzaak van het braken is. Ook van de schrik kan een kind dat doen. Gedurende de dag kunnen afwijkingen in het gedrag of de fysieke gesteldheid snel gezien worden. Als de val later op de dag is gebeurd, zie ik de kinderen eerder.’

Lees ook: EHBO bij baby’s en kinderen

Vrije val

Hoewel je het liever niet hebt, heeft vallen an sich wél een functie. Door kinderen vrij te laten bewegen, leren ze veilig te vallen. En doordat hun motoriek verbetert, leren ze zich opvangen bij een val. Zo worden ze minder angstig en durven ze steeds meer.

Die op het oog zo kwetsbare hoofdjes kunnen gelukkig dus wel tegen een stootje. Soms zijn er ook wonderlijke gevallen waarin een kind zo’n enorme klap maakt dat het ongelooflijk is dat hij er niets aan overhoudt. Van Schaik heeft het van dichtbij meegemaakt. ‘Mijn neefje is op tweejarige leeftijd uit het raam geklommen. Hij is toen van driehoog naar beneden gevallen en belandde via de struiken met zijn hoofd op het gras. Er was grote paniek en er kwam een traumahelikopter. Mijn neefje heeft er wonder boven wonder niets aan overgehouden. Hij is zelfs niet buiten bewustzijn geweest. Hij heeft echt geluk gehad. Vanzelfsprekend werd er een scan gemaakt en was er een observatie in het ziekenhuis. Gelukkig zien we dat het zelfs bij zeer jonge baby’s die van een commode rollen en zich nog op geen enkele manier kunnen opvangen, vaak goed afloopt. We nemen dit soort ongelukken natuurlijk wel altijd zeer serieus, want deze wonderen zijn helaas geen garantie voor een goede afloop.’

Gesponsord

De top 5 merken autostoeltjes

Even meekijken

Is je kind op z’n hoofd gevallen, dan zal de (huis)arts in sommige gevallen een wekadvies geven. Dat wordt vooral gedaan bij kinderen tot en met vijf jaar. Je moet je kind dan om de zoveel uur wakker maken. Doe dat alleen als het wordt voorgeschreven door een arts, dus na beoordeling van je kind. Ook kan een arts beslissen dat het verstandig is om je kind op te nemen in het ziekenhuis. Het risico op een bloeding is klein, maar de gevolgen kunnen groot zijn. Vandaar dat bij een flinke val snel voor een observatieperiode wordt gekozen.

Zo kunnen specialisten een vinger aan de pols houden en bij toename van de klachten alsnog een scan maken of behandeling starten. Tijdens een observatie worden verpleegkundige controles gedaan (hartslag, bloeddruk, ademhaling, pupilgrootte en reactie) en wordt gecontroleerd of je kind goed wakker wordt en reageert. Deze controles worden eerst vaak gedaan (elk half uur) en als het goed gaat teruggebracht naar één keer per uur. Uit een onderzoek uitgevoerd in het Isala Ziekenhuis in Zwolle bleek bij 2,4% van de kinderen die naar het ziekenhuis werden verwezen vanwege een flinke val sprake te zijn van een bloeding. Gelukkig was bij slechts één kind een ingreep nodig.

Lees ook: ‘Groot hoofd? Slim kind!’

Dit artikel is eerder verschenen in Ouders van Nu Magazine – Tekst: Mijke Pol. Beeld: stocksy