Slaapproblemen bij kinderen: tips en adviezen

Niet willen slapen

Een slokje water, nog een verhaaltje: peuters halen van alles uit de kast om niet te hoeven slapen. Dit is heel normaal: elk kind heeft weleens geen zin om te slapen en zeker peuters tasten hun grenzen af. Doorbreek dit patroon door een vast dagritme én een vaste bedtijd aan te houden. Zo is het voor je kind duidelijk wanneer hij moet slapen. Een bedtijdritueelposter kan helpen. Zo ziet je kind visueel wat er moet gebeuren. Een vast bedritueel zorgt ervoor dat je kind de dag goed afsluit en rustig gaat slapen.

Komt hij alsnog uit bed, reageer dan kalm maar resoluut. Zeg bijvoorbeeld: 'De dag is voorbij, ga maar weer naar bed'. Laat eventueel zien dat het bedtijd is aan de hand van een peuterwekker (zie verderop). Zeker in de zomermaanden is dat handig, omdat het dan lang licht buiten is.

Lees ook: Dit zijn de beste slaaptrainers voor kinderen van dit jaar

(Over)vermoeidheid bij je peuter

Het is belangrijk dat je ook naar de bedtijd kijkt van je peuter. Vaak heeft een (over)vermoeide peuter meer moeite om in slaap te vallen dan een uitgeruste peuter. Misschien is zijn bedtijd net te laat of is zijn middagslaapje gestopt terwijl je peuter dat middagslaapje eigenlijk nog hard nodig heeft. Gemiddeld heeft een peuter zo'n 11 tot 12 uur slaap 's nachts nodig, en vervalt het middagslaapje met 3 jaar. Is je kind ouder dan 3 en heeft hij zijn middagslaapje nodig? Zorg dan dat zijn bedtijd niet te laat wordt. Zijn nachtslaap is belangrijker dan het slaapje overdag. Kijk hier voor meer tips als je peuter om welke reden dan ook niet wil slapen.

Nachtmerries

Net als jij, droomt ook je kind 's nachts volop. Zo verwerkt hij de indrukken van overdag. Meestal zijn het leuke dromen, maar je kind kan ook gillend of huilend wakker worden van een nachtmerrie. Ga op zo'n moment naar je kind toe, want hij kan heel bang zijn. Troost hem in zijn eigen bed en laat hem daar opnieuw in slaap vallen. Grote kans dat je kind zich de nachtmerrie de volgende dag niet meer herinnert.

Slaapproblemen door 'night terrors'

Zit je kind gillend en bang rechtop in bed, of schopt en slaat hij om zich heen, maar lijkt hij niet echt wakker te zijn? Waarschijnlijk heeft hij last van nachtangsten, ook night terrors genoemd. Het lijkt alsof hij wakker is, maar eigenlijk slaapt hij nog. Night terrors komen vooral voor bij kinderen van 3 jaar, maar het kan door blijven gaan tot in de basisschoolleeftijd.

Heeft je kind regelmatig op hetzelfde tijdstip nachtangst, leg hem dan iets eerder in bed. Vaak is er een relatie met oververmoeidheid. Wordt je kind toch wakker van een night terrors? Kalmeer hem dan en bedenk: hoewel een aanval van nachtangst best lang kan duren en het heftig kan uitzien, je peuter weet er de volgende dag niets meer van.

Lees meer: Dit is de ideale bedtijd per leeftijd: een handig slaapschema

Bang in het donker

Kinderen van drie en vier jaar oud hebben een enorme fantasie. Hun verbeeldingskracht is zo groot dat ze geen goed onderscheid kunnen maken tussen werkelijkheid en fantasie. Zeker als het donker is en je kind alleen in bed ligt, kan hij voor van alles en nog wat bang zijn: vreemde schaduwen, geluiden die opeens eng klinken. En zit er echt geen monster onder zijn bed?

Neem dit soort angsten altijd serieus. Praat erover met je kind, maar leg ook uit dat monsters niet bestaan en dat je altijd in de buurt bent. Ga niet samen op spoken- of monsterjacht of spray met een anti-monsterspray. Hiermee doe je alsof spoken en monsters bestaan en zo kan je kind nog banger worden. Het kan helpen om je kind iets mee naar bed te geven waar hij steun aan heeft, zoals een knuffel of een foto van papa of mama. Ook een nachtlampje of het licht op de gang aanlaten, kan helpen als je kind bang is en slaapproblemen heeft.

Kijk hier voor meer tips als je kind bang is in het donker

Niet in zijn eigen bed willen slapen

Valt je peuter het liefst bij jullie in bed in slaap, of kruipt hij 's nachts tussen jullie in? Hoe gezellig ook: de kans is groot dat dit een gewoonte wordt en hij niet meer in zijn eigen bed wil slapen. Vind je dit vervelend, doorbreek dit patroon dan. Vertel je kind dat hij vanaf nu in zijn eigen bed slaapt. Dat gaat vaak niet van de een op de andere dag goed, een patroon doorbreken kost tijd. En gaat het een tijdje goed, dan kan het best zijn dat je kind een terugval krijgt. Blijf consequent. Als je één keer toegeeft, geef je je kind de boodschap dat hij uiteindelijk toch weer in het grote bed mag slapen. Hier vind je nog meer tips om je kind in zijn eigen bed te laten slapen.

Slaapwandelen

Zit je peuter rechtop in bed met zijn ogen open of loopt hij rond, maar is hij niet echt wakker? Dan is je kind aan het slaapwandelen. Slaapwandelen ontstaat meestal na de leeftijd van 4 jaar en gebeurt meestal als je kind net één of twee uur slaapt. Het is een normaal verschijnsel bij kinderen. Slaapwandelt je kind? Maak hem dan niet wakker, maar breng hem rustig terug naar zijn bed. Heeft je kind er vaker last van, maak het huis dan 'slaapwandelproof'. Ruim rondslingerend speelgoed op en zorg dat het traphekje gesloten is. Zorg daarnaast dat je peuter een uur voordat hij gaat slapen echt tot rust komt en laat hem niet naar een beeldscherm kijken. Zo verklein je de kans op slaapwandelen bij je kind.

Lees meer: Met dit slaapritueel slaapt je kind beter

Wat doen als je kind 's nachts wakker wordt?

Wordt je peuter 's nachts regelmatig wakker? Dit is niet alleen vermoeiend voor hem, maar ook voor jou. Probeer erachter te komen waarom je kind steeds wakker wordt. Is het te warm of te koud op zijn kamer, of is hij te warm of te koud aangekleed? Check hier de ideale TOG-waarde voor veilig slapen (mét handig schema). Het kan ook zijn dat je kind last heeft van nachtmerries of bang is in het donker. Als je de oorzaak weet, kun je ermee aan de slag. Kom je er niet achter wat de reden is dat hij steeds wakker wordt? Bespreek dit dan met het consultatiebureau of een kinderslaapcoach.

's Ochtends vroeg wakker worden

Staat je peuter elke ochtend om 05.30 uur naast je bed? Misschien denk je dat je je kind dan later naar bed moet doen, maar de kans is groter dat hij te laat naar bed ging de avond ervoor. Probeer daarom zijn bedtijd te vervroegen. Om te zorgen dat je kind langer doorslaapt, kun je ook een slaapwekker of slaaptrainer gebruiken. Dit is een wekker waar bijvoorbeeld een lampje aangaat of de oogjes opengaan. Let erop dat de wekker geen geluid maakt, sommige wekkers laten bijvoorbeeld een klikje horen als de ogen open gaan, het kan zijn dat je peuter hier wakker van wordt als hij nog lekker ligt te slapen. Tip: Hier vind je nog meer leuke slaaptrainers!

Stel een slaaptrainer wel in op een haalbaar doel. Als je peuter nu om 05.30 uur wakker wordt, is het niet realistisch dat hij pas om 07.30 uur zijn bed uitkomt. Bouw het liever op. Zet de wekker eerst om 06.00 uur. Gaat dat twee weken goed? Zet de wekker dan weer een kwartier later. Hier vind je nog tien handige tips voor vroege vogels.

Bronnen: Kenniscentrum Kinder- en Jeugdpsychologie, CJG Leiden