Gamen: goed of slecht voor je kind?

Gamen voor kinderen: plezier en sociaal contact

Voor veel kinderen is gamen een vast onderdeel van hun vrijetijdsbesteding. Volgens recente cijfers gamet 89 procent van de basisschoolleerlingen, waarvan 38 procent dagelijks. In het voortgezet onderwijs gamet 68 tot 75 procent, en 27 procent doet dit dagelijks. Bij een klein deel (4 procent) vormt gamen een probleem, bijvoorbeeld doordat andere bezigheden eronder lijden, ze stiekem gamen of er ruzies in het gezin ontstaan.

Voor de meeste kinderen is gamen vooral leuk vermaak, waarbij ze ook vaardigheden kunnen ontwikkelen. Toch zijn er aandachtspunten wat betreft de gezondheid en ontwikkeling van kinderen die (veel) gamen. We zetten op een rij wat gamen aantrekkelijk maakt én waar ouders op kunnen letten.

Het beeld van de eenzame gamer in een schemerig kamertje is achterhaald. Voor kinderen en jongeren is gamen vaak een sociale bezigheid. Onderzoek van de Radboud Universiteit laat zien dat gamen eenzaamheid kan tegengaan en vriendschappen kan versterken, zeker wanneer kinderen samen spelen. Op school praten ze over games, spelen ze na op het schoolplein, spreken ze online af na schooltijd en volgen ze YouTubers die gamen. Voor veel (oudere) kinderen is gamen dan ook een belangrijk onderdeel van hun sociale leven.

Dit vinden kinderen leuk aan gamen

Dat veel kinderen gamen leuk vinden, is logisch. Er zitten allerlei elementen in die het leuk en spannend maken:

• Interactie
  In een interactief spel heeft je kind een actieve, invloedrijke rol. Hij bepaalt wat er gebeurt en hoe. Hij kiest een figuurtje, het uiterlijk en de elementen van het spel en tijdens het spel kiest hij zijn eigen weg en eigen tempo.

• Beloning
  Er zit vrijwel altijd een belonend aspect aan games. Je kind kan een volgend level halen, iets winnen of iets maken wat er mooi uitziet.

• Uitdaging
  Alleen al het uitvogelen hoe een spel werkt en wat het doel is geeft uitdaging, maar in veel spellen zijn ook behendigheid, snelheid, strategie en creativiteit belangrijk.

• Variatie
  Het aanbod aan games is enorm en ze zorgen voor allerlei soorten vermaak, denk aan games waarin puzzelen, bouwen, programmeren, auto's en racen, sport, avontuurlijke omgevingen, muziek of creativiteit een rol spelen.

• Herkenbaarheid
  Bepaalde figuren, merken of omgevingen spreken kinderen aan en vaak ontstaan er hele rages rondom een game. Ook kijken kinderen naar bekende YouTubers en andere influencers die aan het gamen zijn of erover vertellen, en kunnen daar enorm fan van zijn.

• Sociaal medium
  Veel spellen kan je kind samen met anderen spelen. Het online contact met anderen maakt het een sociaal medium. Door online te kletsen, samen te werken of juist een spelletje tegen elkaar te spelen.

Gamen is vermaak, je kind kan zich er na schooltijd even lekker mee afreageren of bij ontspannen. Maar het is ook leerzaam.

Wat zijn de voordelen van gamen?

Door te gamen kan je kind allerlei vaardigheden uitproberen, oefenen en verbeteren. Denk bijvoorbeeld aan:

• Cognitieve vaardigheden:
  - Verbetert concentratie, werkgeheugen en reactievermogen.
  - Traint ruimtelijk inzicht door navigeren in omgevingen of bouwen van structuren.

• Motorische vaardigheden:
  - Hand-oogcoördinatie wordt geoefend doordat handen en vingers snel moeten reageren op het scherm.
  - Verbetert fijne motoriek door precieze bewegingen en acties in de game.

• Probleemoplossend vermogen:
  - Kinderen leren strategieën ontwikkelen om uitdagingen te overwinnen.
  - Stimuleert doorzettingsvermogen, ook bij verlies of mislukking.

• Creativiteit en fantasie:
  - Games vragen vaak om fantasie, creativiteit en strategisch denken.
  - Educatieve spellen maken leren leuker en helpen informatie beter te onthouden.

• Sociale vaardigheden:
  - Multiplayer games bevorderen samenwerking en communicatie.
  - Versterkt vriendschappen en teamwerk.

• Taalvaardigheid:
  - Engelstalige games helpen bij het leren van nieuwe Engelse woorden.

• Emotionele voordelen:
  - Gamen kan ontspanning bieden en stress verminderen.

• Educatief:
  - Games kunnen nieuwe onderwerpen toegankelijk maken, zoals geschiedenis of natuurkunde.
  - Actief bezig zijn met een game daagt uit en houdt de aandacht langer vast dan alleen lezen.

Uit een onderzoek van de Universiteit van Amsterdam, waarbij 934 kinderen tussen de drie en zeven jaar vier jaar lang werden gevolgd, blijkt zelfs dat gamen kinderen slimmer maakt. Het gaat dan om de ontwikkeling van de zogenaamde 'fluïde intelligentie'. Vaardigheden die daaronder vallen zijn bijvoorbeeld communiceren, patronen herkennen, verbanden leggen, vooruitdenken en probleemoplossend denken. Door games te spelen kan je kind deze vaardigheden eindeloos oefenen. Zo heeft gamen ook een positieve invloed op de schoolprestaties.

Wat zijn de nadelen en risico's van gamen?

Dat betekent niet dat je je kind eindeloos kunt laten gamen. Er zijn belangrijke nadelen:

• Lichamelijke klachten:
  - Langdurig gamen kan leiden tot hoofdpijn, droge ogen, RSI en overgewicht door inactiviteit.
  - Kinderen zitten vaak voorovergebogen; artsen waarschuwen voor de 'game-bochel'.
  - Buitenspelen is belangrijk voor beweging, vitamine D en het voorkomen van oogproblemen.

• Gedragsproblemen en emotionele risico's:
  - Overmatig gamen kan leiden tot agressiviteit, prikkelbaarheid en slaapproblemen.
  - Het kan vluchtgedrag zijn en tot gedragsproblemen leiden.
  - Slechte nachtrust door gamen kan schoolprestaties negatief beïnvloeden.

• Sociale gevolgen:
  - Kinderen kunnen zich terugtrekken uit sociale contacten, waardoor problemen in familie- en vriendschapsrelaties ontstaan.
  - Vroeg gamen (vanaf 8-9 jaar) kan leiden tot minder sociale vaardigheden op latere leeftijd.

• Verslaving en veiligheid:
  - Sommige kinderen ontwikkelen een gameverslaving, waarbij schoolwerk en andere activiteiten verwaarloosd worden.
  - Via chatfuncties kunnen kinderen in contact komen met digitale kinderlokkers.

• Overige risico's:
  - Gamen vlak voor het slapengaan kan de slaapkwaliteit verslechteren.
  - Het kan ten koste gaan van sociale interacties als je kind veel alleen speelt.

De sleutel ligt bij balans, toezicht en het stellen van duidelijke regels. Duidelijke afspraken over speeltijden en inhoud helpen om van gamen een gezonde en plezierige activiteit te maken binnen een evenwichtig leven.

Gedragsproblemen en gameverslaving ontstaan niet zomaar. Ben je bezorgd dat je kind verslaafd raakt? Hier lees je welke (vroege) signalen van gameverslaving er zijn.

Gamen: goed én slecht

Eigenlijk kun je niet algemeen stellen dat gamen goed is of slecht, want het is beide. Of het voor jouw kind goed of slecht is, hangt van verschillende factoren af. Allereerst hangt het ervan af hoeveel tijd je kind kwijt is aan gamen. Maar ook van de functie die gamen voor hem heeft: is het gewoon af en toe een uurtje leuk of leerzaam vermaak? Of heeft je kind het nodig om met spanning te kunnen omgaan? Gamet hij uit eenzaamheid? Of om problemen te ontwijken? En dan speelt ook nog mee wat voor type je kind is. Voor een kind dat zich zonder gedoe aan de schermtijd houdt en ook graag buiten speelt, vriendjes heeft, aan sport of andere hobby's doet en het thuis en op school fijn heeft, vormt gamen minder risico dan voor kinderen met gedragsproblemen of een problematische thuissituatie.

Hoeveel uur gamen per dag?

Uit Nederlands onderzoek blijkt dat 'licht gamen' (ongeveer een uur per dag) goed is voor kinderen: het levert ze echt voordelen op. Ze zitten zelfs lekkerder in hun vel en kunnen beter met problemen omgaan dan kinderen die niet gamen. Negatieve effecten lijken vooral voor te komen bij kinderen die meer dan acht tot negen uur per week aan het gamen zijn, zeggen wetenschappers. Bij hen heeft het ook invloed op het sociale gedrag.

Hoe kun je gamen gezond houden?

Een uur per dag gamen is dus goed voor je kind, blijkt uit onderzoek. Als hij ervan houdt, natuurlijk. Daarbij is het verstandig om op de onderstaande punten te letten, om de risico's van gamen zo veel mogelijk voor te zijn.

1. 1

   Toon interesse
   Zorg dat je begrijpt waar je kind mee bezig is en wat hij er zo leuk aan vindt. Kijk af en toe met hem mee als hij gamet en vraag vooral wat híj vindt dat jij erover moet weten. Kinderen zijn op dit gebied meer de expert dan hun ouders. Kan hij uitleggen hoe het spel gaat, wat hij moet doen, met wie hij online speelt? Dit geeft jou een beeld van zijn belevingswereld en je kind voelt zich door jouw interesse vertrouwd om met je te praten over dit onderwerp – ook als hij hierbij problemen tegenkomt.

2. 2

   Stel grenzen
   Maak duidelijke afspraken met je kind over hoelang hij mag gamen en wanneer. Doe dit bij voorkeur in overleg, zodat hij inspraak heeft. Handige voorwaarden zijn bijvoorbeeld:
   - Geen scherm onder het eten.
   - Eerst huiswerk, dan pas gamen of: eerst buitenspelen en dan gamen.
   - 's Avonds niet meer gamen.
   
   Spreek ook af wat er gebeurt als je kind zich niet aan de regels houdt en wees consequent. Vind je dat hij in de vakanties of in het weekend best wat meer mag gamen dan tijdens een schoolweek? Baken dit dan duidelijk af, zodat je kind het verschil zelf ook snapt.

3. 3

   Zorg voor evenwicht
   Zorg ervoor dat het gamen in een gezonde verhouding blijft met andere activiteiten, zoals huiswerk, buitenspelen, sporten en offline sociale contacten.

4. 4

   Stel een budget
   Maak ook afspraken met je kind over hoeveel geld hij mag uitgeven aan gamen. Niet alleen aan de game zelf, maar ook aan in-game aankopen. Heeft je kind zijn zakgeld opgemaakt aan games? Geef hem dan geen extraatjes. Juist omdat sommige games spelers verleiden om geld uit te geven, bijvoorbeeld voor extra punten of bijzondere figuurtjes/items (skins), is het belangrijk dat je kind leert dat hij zijn geld maar één keer kan uitgeven.

5. 5

   Let op houding en beweging
   Zorg dat je kind ontspannen rechtop kan zitten tijdens het gamen. Help hem daaraan herinneren als je ziet dat hij in elkaar gedoken zit met zijn neus op het scherm. Laat je kind na het gamen even lekker bewegen of buitenspelen.

6. 6

   Praat met andere ouders
   Het is altijd handig om te weten hoe andere ouders omgaan met gamen. Vraag je kind wat de afspraken zijn bij zijn vriendjes thuis en bespreek met andere ouders hoe zij grenzen stellen en game-gedrag in de gaten houden. Dat kan het makkelijker maken om te bepalen wat het beste bij jullie past.

7. 7

   Let op signalen
   Praat over de negatieve gevolgen van het gamen als je merkt dat je kind te veel opgaat in het gamen. Bijvoorbeeld als je merkt dat je kind chagrijnig of somber wordt als hij niet gamet. Of dat hij buiten het gamen om ook nog veel tijd besteedt aan het onderwerp, zoals op YouTube of door met vrienden eindeloos te appen over gamen. Dit kunnen signalen zijn dat het gamen een te grote rol gaat spelen. Benoem de signalen en vraag of je kind dit herkent.

Wat is een goede game voor kinderen?

Minecraft is een populair virtueel bouwspel. Het wordt ook wel online legoën genoemd. In het rapport Jong Geleerd 2.0: Minecraft (Mijn Kind Online/Kennisnet) staat beschreven wat dit spel zo bijzonder maakt:

• De vrijheid in het spel trekt kinderen aan.

• Minecraft stimuleert de fantasie van kinderen.

• Het vergt intelligentie en doorzettingsvermogen.

• Minecraft-kinderen leren uit zichzelf en van elkaar.

• Er zijn mogelijkheden voor gebruik op school.

Meer informatie nodig of heb je vragen over gamende kinderen? Er bestaat ook een gamen-infolijn tijdens kantooruren: 0900-1995 (€ 0,10/min)

Bronnen: Folia.nl, Mediawijsheid.nl, Bureaujeugdenmedia.nl, Gameninfo.nl, Mediawijzer.net, Rtlnieuws.nl